نبرد نابرابر؛ چگونه بروکسل بی‌صدا تسلیم ترامپ شد؟

به گزارش تجارت نیوز، تسلیم اتحادیه اروپا در برابر حمله تجاری ترامپ از ۱۰ آوریل کلید خورد. اوایل آوریل، تعرفه‌های سنگینی که ترامپ تحت عنوان «روز آزادی» بر اکثر کشورهای جهان تحمیل کرد، بازارهای مالی را به آشوب کشاند؛ سرمایه‌گذاران از بیم رکود اقتصادی، دارایی‌های آمریکایی را به فروش گذاشتند. با شدت گرفتن این بحران، ترامپ عقب‌نشینی کرد و در تاریخ ۹ آوریل، تعرفه‌ها را به ۱۰ درصد کاهش داد. همزمان بروکسل نیز عقب نشست. اتحادیه اروپا ۱۰ آوریل تعرفه‌های تلافی‌جویانه خود را تعلیق و با قبول دعوت آمریکا به مذاکره، عملا با «چاقویی بر گلو» حاضر به رایزنی شد: ۱۰ درصد تعرفه بر بیشتر تجارتش، به‌علاوه تعرفه‌های بالاتر برای فولاد، آلومینیوم و خودروها.

چرا اروپا عقب نشست!

در حالی که کانادا و چین بلافاصله تلافی کردند و مصرف‌کنندگان و شرکت‌های آمریکایی را تحت فشار قرار دادند، اتحادیه اروپا — به‌دلیل اختلافات درونی میان کشورهای عضو — ترجیح داد هزینه را بپذیرد به امید دستیابی به توافقی بهتر.

طبق توافقی که اورزولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا و دونالد ترامپ در اقامتگاه گلف رئیس‌جمهوری آمریکا در تورنبری اسکاتلند امضا کردند، اتحادیه اروپا تعرفه پایه‌ای ۱۵ درصدی آمریکا را پذیرفت، که شامل خودرو نیز می‌شود، اما فولاد را مستثنی کرده و آن را مشمول نظام سهمیه‌بندی کرده‌اند.

مقام‌های اروپایی جهت جلوگیری از جنگ تجاری با آمریکا خوشحال بودند، اما این رضایت با حسرتی تلخ همراه بود: آیا اتحادیه اروپا، به‌عنوان بزرگ‌ترین بلوک تجاری جهان، اگر عقب‌نشینی نمی‌کرد، قادر بود شرایط بهتری را تحمیل کند؟ در پاسخ به این سوال یکی از دیپلمات‌ها به فایننشال تایمز گفت: «ترامپ مثل قلدری است که در حیاط مدرسه مانور می‌دهد و ما به‌جای ایستادگی، عقب نشستیم. آن‌هایی که متحد نمی‌مانند، یکی‌یکی قربانی می‌شوند».

وقتی ترامپ بروکسل را خلع سلاح کرد

گئورگ ریکلِس، مقام سابق کمیسیون اروپا و از مذاکره‌کنندگان برگزیت، نیز در این باره خاطرنشان کرد: «تهدید اتحادیه اروپا به اعمال تعرفه تلافی‌جویانه ۹۳ میلیارد یورویی علیه کالاهای آمریکایی خیلی دیر مطرح شد.»

او افزود: «با نگاهی به گذشته، اتحادیه اروپا بهتر بود ماه آوریل با همکاری چین به‌طور قاطع به تعرفه‌های ترامپ پاسخ می‌داد؛ همان زمانی که بازارها و خود ترامپ از این سیاست ها و رویکردها اشفته بودند.»

ترامپ اتحادیه اروپا را به‌سان یک انگل می‌بیند که از بازار سودآور آمریکا تغذیه می‌کند، در حالی که بازار خود را با قوانین سختگیرانه می‌بندد. او اتحادیه را نهادی توصیف کرده که «برای فریب آمریکا شکل گرفته» و «بدتر از چین» است.

با این همه واکنش اتحادیه اروپا به بازگشت ترامپ به قدرت کند و سرد بود. تیمی اختصاصی به سرپرستی سابین ویاند، مقام ارشد سابق مذاکرات برگزیت و توماس بائرت، مشاور تجاری فون در لاین، ماه‌ها پیش‌ از آن طرحی سه‌مرحله‌ای تهیه کردند: طرحی شامل افزایش واردات گاز مایع، تسلیحات و محصولات کشاورزی از آمریکا برای کاهش کسری تجاری ۲۰۰ میلیارد یورویی؛ پیشنهاد کاهش متقابل تعرفه‌ها؛ و در صورت شکست، تلافی و امید به واکنش بازار برای عقب‌نشینی ترامپ. اما ترامپ سریع‌تر از انتظار عمل کرد و در مارس تعرفه‌های ۲۵ درصدی بر فولاد، آلومینیوم و خودرو وضع کرد.

ترکش‌های چندصدایی

در نشست ماه مارس در لوکزامبورگ، بسیاری از وزرای تجارت اتحادیه در مسیر تقابل گام برداشتند. آلمان، فرانسه و چند کشور دیگر پیشنهاد دادند کمیسیون از اهرم‌های جدید خود استفاده کند؛ اهرمی که پس از دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ برای مقابله با فشار سیاسی از طریق سیاست تجاری طراحی شده و امکان حذف شرکت‌های آمریکایی از مناقصات، لغو حفاظت از مالکیت فکری و اعمال محدودیت وارداتی و صادراتی را می‌داد. اما اکثریت کشورها با این تهدید موافق نبودند. ویاند از سفرای اتحادیه خواست که «صبر راهبردی» نشان دهند.

پس از آنکه بریتانیا در ماه مه توافقی با ترامپ امضا کرد و تعرفه پایه ۱۰ درصدی را پذیرفت، کشورهای خواهان مصالحه، به‌ویژه آلمان، تشویق شدند. همزمان، با کاهش تنش‌های تجاری آمریکا و چین، ترس بازارها از جنگ تجاری جهانی کاهش یافت و شاخص‌های بورس به بالاترین سطح رسیدند.

جورجیا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا، و فریدریش مرتز، صدراعظم آلمان، تا مدت‌ها پیشنهاد اولیه اتحادیه برای حذف تمامی تعرفه‌های صنعتی به شرط اقدام مشابه آمریکا را حفظ کردند؛ با اینکه واشنگتن از ابتدا خواهان امتیازهای یک‌جانبه بود. آلمان بر طرح پیچیده‌ای جهت ارائه تخفیف تعرفه‌ای به شرکت‌های خودروسازی اروپایی (در عمل آلمانی) که در آمریکا تولید می‌کردند، متمرکز بود.

بازی با قواعد کلاسیک

در حالی که تکنوکرات‌های اتحادیه اروپا درگیری بازی با قواعد کلاسیک بودند، ترامپ به دنبال دعوا در خیابان‌های نیویورک بود. ماروش شفچوویچ، کمیسر تجارت اتحادیه اروپا، هفت بار به واشنگتن فرستاده شد تا به ترویج توافق، اهمیت روابط فراآتلانتیک، و طرح آلمان برای تخفیف تعرفه‌ای بپردازد. او بیش از ۱۰۰ ساعت با طرف‌های آمریکایی مذاکره کرد، اما بدون نتیجه.

طرح توافقی برای تعرفه ۱۰ درصدی دوجانبه که در ژوئیه با جمال گِریر، نماینده تجاری آمریکا، و هاوارد لاتنیک، وزیر بازرگانی، هماهنگ شده بود، توسط خود ترامپ رد شد. رئیس جمهوری آمریکا تهدید کرد که از ماه اوت تعرفه‌ها را به‌جای ۲۰ درصد، تا ۳۰ درصد افزایش خواهد داد. او پیشتر نیز با تهدید به موفقیت رسیده بود. بسته تلافی‌جویانه اتحادیه در آوریل، از ۲۶ میلیارد یورو به ۲۱ میلیارد کاهش یافت، چون فرانسه، ایرلند و ایتالیا خواستار حذف کالاهایی شدند. اگر همه درخواست‌های کشورهای عضو پذیرفته می‌شد، فقط ۹ میلیارد یورو کالا در فهرست باقی می‌ماند.

در طول مذاکرات، شفچوویچ دائما با وزرا رایزنی داشت؛ وزرایی که او را به احتیاط دعوت می‌کردند. سایمون هریس، وزیر تجارت ایرلند، مرتب تماس می‌گرفت تا از صنایع دارویی، مشروبات و گوشت گاو کشورش در برابر واکنش آمریکا محافظت کند. بسته دوم تلافی‌جویانه نیز پیش از تصویب نهایی در ۲۴ ژوئیه، به ۷۲ میلیارد یورو کاهش یافت. ارزش مجموع دو بسته، به ۹۳ میلیارد یورو رسید که قرار است در صورت شکست مذاکرات اعمال شود.

عبور ترامپ از اروپا

این ماه‌های پرتنش، شکاف درونی در کمیسیون اروپا را نیز آشکار کرد. ویاند، متخصص سرسختی که در مذاکرات برگزیت انگلیسی‌ها را به چالش کشیده بود، خواهان استفاده از اهرم‌‎های تلافی‌جویانه بود، اما فون در لاین و مشاوران نزدیکش بر خطر تشدید تنش و پیامدهای آن تاکید داشتند؛ از جمله اعمال تعرفه بر داروهای حیاتی اروپا.

مساله دیگر، وابستگی اروپا به تضمین امنیتی آمریکا بود؛ به‌ویژه برای کشورهای شرق و شمال اروپا. ترس از اینکه ترامپ ارسال سلاح به اوکراین را قطع کند، نیروهایش را از اروپا خارج کرده، یا حتی از ناتو بیرون بیاید، مذاکرات را تحت‌الشعاع قرار داد. در چنین شرایطی یکی از اولویت‌های فون در لاین حفظ حق حاکمیتی اروپا در تنظیم مقررات بود.

مجتبی رحمان، مدیر اروپا در گروه مشاوره ریسک اوراسیا، در این باره گفت: «برخی در اداره تجارت کمیسیون این موضوع را یک دعوای تجاری می‌دانستند و به دنبال تلافی بودند، اما فون در لاین به تصویر بزرگ‌تر نگاه می‌کرد که نشان از احتیاط و محافظه‌کاری‌اش بود.»

پس از رد توافق پیشنهادی توسط ترامپ، تیم مذاکره‌کننده کمیسیون به این نتیجه رسید که چاره‌ای جز پذیرش تعرفه ۱۵ درصدی آمریکا ندارند. این عدد هفته گذشته به سفرای کشورهای عضو ارائه شد. مقام‌ها تلاش می‌کنند این تعرفه را نوعی تثبیت وضع موجود جلوه دهند، چرا که در تئوری شامل تعرفه متوسط قبلی آمریکا (۴٫۸ درصد) نیز هست. اما در عمل، تعرفه واقعی و میانگین واردات آمریکا از اتحادیه تنها ۱٫۶ درصد بود.

یکی از سفرای اتحادیه گفت: «هیچ‌کس نمی‌تواند انکار کند که ترامپ از اتحادیه اروپا عبور کرد. او دقیقا نقطه ضعف ما را فهمید.»