به گزارش تجارت نیوز، پاپ فرانسیس، رهبر فقید کلیسای کاتولیک، که در تاریخ ۲۱ آوریل ۲۰۲۵ در سن ۸۸ سالگی درگذشت، نه تنها در عرصه دینی و معنوی بلکه در صحنه بین‌المللی و جهانی، نقش مهمی در ترویج آگاهی درباره بحران تغییرات آب‌وهوایی ایفا کرد. او که در سال ۲۰۱۳ پس از استعفای پاپ بندیکت شانزدهم به عنوان نخستین پاپ اهل آمریکای لاتین انتخاب شد، دوران پاپی خود را با نگاهی نوین و عمیق به مسائل اجتماعی، زیست‌محیطی و اخلاقی آغاز کرد. از همان ابتدا، پاپ فرانسیس محیط زیست و بحران اقلیم را نه فقط مسئله‌ای فنی یا علمی، بلکه مسئله‌ای انسانی، اخلاقی و جهانی دانست و تلاش کرد توجه یک میلیارد و سیصد میلیون کاتولیک جهان را به آن جلب کند.
دیدگاه پاپ فرانسیس درباره محیط زیست
پاپ فرانسیس با جسارت و صراحتی کم‌نظیر، تخریب محیط زیست را گناه و تهدیدی علیه انسانیت دانست. او با استفاده از جایگاه معنوی خود، رهبران سیاسی، اقتصادی و مذهبی را خطاب قرار داد و خواستار مسئولیت‌پذیری آنان در برابر تغییرات آب‌وهوایی شد. اسناد و پیام‌های پاپ، به‌ویژه دو متن مهم او، “Laudato Si'” در سال ۲۰۱۵ و “Laudate Deum” در سال ۲۰۲۳، نقشی بی‌بدیل در شکل‌دهی به گفت‌وگوهای جهانی درباره تغییر اقلیم ایفا کردند.
در سند “Laudato Si’” که با عنوان “ستایش بر تو، ای پروردگار” شناخته می‌شود، پاپ فرانسیس با لحنی دلسوزانه و هشداردهنده، تخریب زمین را “خشک کردن سیاره” نامید و مصرف‌گرایی افسارگسیخته و توهم پیشرفت نامحدود را از عوامل اصلی بحران محیط زیستی دانست. این متن ۱۸۰ صفحه‌ای نه تنها یکی از مهمترین اسناد دینی قرن حاضر در حوزه محیط زیست است، بلکه با انتشار خود تنها شش ماه پیش از کنفرانس تاریخی COP21 در پاریس، تأثیری تعیین‌کننده بر توافق جهانی اقلیمی گذاشت.
دعوت به همبستگی جهانی برای حفظ زمین
پاپ فرانسیس همواره بر پیوند میان بحران اقلیمی و بی‌عدالتی اجتماعی تأکید داشت. او در سخنرانی‌ها و پیام‌های خود بارها هشدار داد که فقیرترین مردم جهان، بیشترین آسیب را از تغییرات اقلیمی متحمل می‌شوند، در حالی که کمترین نقش را در ایجاد آن دارند. او کشورهای ثروتمند را به پرداخت “بدهی‌های زیست‌محیطی” خود به ملت‌های فقیر فراخواند و خواستار تغییر اساسی در نظام‌های مالی جهانی شد تا بر پایه برابری، عدالت و همبستگی بنا شود.
پاپ فرانسیس در نوشته‌های خود، زندگی لوکس و بی‌مسئولیت در کشورهای ثروتمند را زیر سوال برد. او در پیام خود به COP28 در سال ۲۰۲۳، اشاره کرد که سرانه انتشار گازهای گلخانه‌ای در ایالات متحده دو برابر چین و هفت برابر بیش از کشورهای فقیر است. این مقایسه‌های صریح، پیام او را از سطح موعظه‌های اخلاقی به سطح سیاست‌گذاری‌های بین‌المللی رساند.
واتیکان؛ صدای عدالت اقلیمی در کنفرانس‌های جهانی
با وجود کهولت سن و بیماری، پاپ فرانسیس قصد داشت اولین پاپی باشد که شخصاً در نشست تغییرات اقلیمی سازمان ملل سخنرانی می‌کند. هرچند بیماری مانع حضور او در COP28 در دوبی شد، اما پیام او از طریق کاردینال پیترو پارولین، وزیر امور خارجه واتیکان، خوانده شد و تأثیر عمیقی بر شرکت‌کنندگان گذاشت.
واتیکان در دوران رهبری پاپ فرانسیس به‌طور فعال در کنفرانس‌های تغییرات اقلیمی سازمان ملل مشارکت داشت. بسیاری از کشورهایی که اکثریت جمعیت‌شان کاتولیک هستند، تحت تأثیر آموزه‌های پاپ، تعهدات جدی‌تری نسبت به کاهش انتشار کربن پذیرفتند.
پاپی که رهبران را به پاسخگویی فراخواند
پاپ فرانسیس نه تنها در سطح نظری و اخلاقی، بلکه در عمل نیز تلاش‌های چشمگیری برای تأثیرگذاری بر سیاست‌های جهانی داشت. او با رهبران سیاسی، مدیران شرکت‌های بزرگ نفتی، روسای‌جمهور و نخست‌وزیران بسیاری دیدار کرد و از آنان خواست تا نسبت به بحران اقلیم مسئولانه رفتار کنند.
در سال ۲۰۱۹، او حتی تخریب محیط زیست را گناهی در ردیف نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت اعلام کرد و خواستار گنجاندن «اکو-ساید» یا جنایت علیه محیط زیست در ردیف جنایات بین‌المللی شد. او همچنین در همان سال، وضعیت اضطراری اقلیمی جهانی اعلام کرد و از جامعه جهانی خواست برای جلوگیری از رسیدن به “نقطه شکست” اقدام کند.
برگزاری کنفرانس آب و هوای واتیکان
در اردیبهشت ۲۰۲۴، تنها چند ماه پیش از درگذشت خود، پاپ فرانسیس کنفرانسی بین‌المللی درباره تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی در واتیکان برگزار کرد. این نشست سه‌روزه با حضور شهرداران برجسته جهان، از جمله صادق خان (شهردار لندن) و آن هیدالگو (شهردار پاریس)، برگزار شد و در آن، به جای تمرکز صرف بر کاهش گازهای گلخانه‌ای، توجه ویژه‌ای به سازگاری انسان با تغییرات اقلیمی و حمایت از جوامع آسیب‌پذیر شد.
او در این اجلاس تأکید کرد: «کشورهای ثروتمند، در حالی که تنها یک میلیارد نفر از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، بیش از نیمی از گازهای گلخانه‌ای را تولید می‌کنند؛ در حالی که سه میلیارد انسان فقیر، کمتر از ۱۰ درصد در این آلودگی سهم دارند اما ۷۵ درصد خسارات را متحمل می‌شوند.»
صدای امید، عدالت و آینده‌ای سبز
پاپ فرانسیس، برخلاف بسیاری از رهبران دینی یا سیاسی که اغلب از اظهارنظر در مسائل پیچیده جهانی خودداری می‌کنند، با شجاعت، صداقت و بینشی جهانی، به یکی از تأثیرگذارترین صداها در حوزه عدالت اقلیمی تبدیل شد. او بحران آب و هوا را نه صرفاً چالشی علمی، بلکه تهدیدی علیه کرامت انسانی، اخلاق جهانی و همزیستی مسالمت‌آمیز انسان و طبیعت دانست.
حتی در ماه‌های پایانی عمر، پاپ فرانسیس کنفرانسی را در واتیکان با حضور شهرداران و رهبران سیاسی از سراسر جهان برگزار کرد. او بار دیگر بر این نکته تأکید کرد که نابرابری در انتشار آلاینده‌ها و رنج فقرا از پیامدهای آن، باید در مرکز توجه راهکارهای اقلیمی قرار گیرد. جمله معروف او «ما باید هم فریاد زمین و هم فریاد فقرا را بشنویم» به شعاری اخلاقی برای جنبش‌های اقلیمی بدل شده است.
با درگذشت او، جهان یکی از مدافعان سرسخت زمین و صدایی اخلاقی برای فقرا و محیط زیست را از دست داد. اما پیام او زنده است: «انسانیت یک جامعه است؛ و وقتی یکی از جوامع رها شود، همه بشریت آسیب می‌بیند.»
