به گزارش تجارت نیوز، آفریقا در حال گذار سریعی از وابستگی به سوخت‌های فسیلی به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر قرار دارد. با نزدیک به ۶۰۰ میلیون نفر در قاره‌ای که هنوز به برق دسترسی ندارند و جمعیت این منطقه که بین سال‌های ۲۰۵۰ تا ۲۰۷۰ دو برابر خواهد شد، نیاز مبرم به راه‌حل‌هایی برای حل مساله انرژی از منبعی قابل اعتماد و مقیاس‌پذیر احساس می‌شود.
سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی در باتری (BESS) در مقیاس صنعتی نقشی حیاتی در پر کردن این شکاف انرژی ایفا می‌کنند. این سیستم‌ها الکتریسیته را برای تعادل شبکه برق ذخیره می‌کنند و طی ساعات اوج مصرف، برق تولیدی را ارائه می‌دهند. با ادامه کاهش قیمت باتری‌ها و رشد ۵۳ درصدی بازار BESS در سال ۲۰۲۴، این تکنولوژی‌ها در بازارهای نوپای آفریقا جای‌پای محکمی پیدا کرده‌اند.
سیطره آفریقای جنوبی در بازار
آفریقای جنوبی به وضوح در صدر توسعه ذخیره‌سازی باتری در آفریقا قرار دارد. با ظرفیت پیشنهادی ۱۱ گیگاوات‌ساعت، این کشور بیش از سه برابر ظرفیت مصر یا مراکش که دو کشور بعدی در رده‌بندی هستند، ظرفیت دارد.
در حال حاضر آفریقای جنوبی بیش از ۸۶ درصد از پروژه‌های عملیاتی ذخیره‌سازی باتری در مقیاس شبکه را در آفریقا در اختیار دارد. بزرگ‌ترین پروژه، مجتمع کنهارت در استان کیپ شمالی با ظرفیت ۱.۱۴ گیگاوات‌ساعت است که توسط شرکت نروژی Scatec توسعه یافته است. این پروژه که شامل یک میلیون پنل خورشیدی و ۴۵۶ واحد باتری به اندازه کانتینر است، یکی از ده سیستم ذخیره‌سازی باتری بزرگ جهان محسوب می‌شود.
برنامه تامین برق مستقل ذخیره‌سازی باتری (BESIPPPP) دولت آفریقای جنوبی محرک اصلی این رشد بوده است و تاکنون سه مرحله از این برنامه را با مجموع هزار و ۷۴۴ مگاوات قدرت خروجی و نزدیک به هفت گیگاوات‌ساعت ظرفیت ذخیره‌سازی برنده شده است. پروژه Red Sands با ظرفیت ۱۵۳ مگاوات/۶۱۲ مگاوات‌ساعت، بزرگ‌ترین سیستم ذخیره‌سازی مستقل در آفریقا خواهد بود.
موج جدید رشد در مصر و مراکش
مصر و مراکش، هر کدام با سه گیگاوات‌ساعت ظرفیت، موج بعدی رشد ذخیره‌سازی باتری را در آفریقا نمایندگی می‌کنند. این دو کشور به طور قابل توجهی در زیرساخت‌های خورشیدی و بادی سرمایه‌گذاری می‌کنند و سیستم‌های ذخیره‌سازی به یکپارچگی این منابع در شبکه‌های ملی کمک می‌کنند.
مصر اولین سیستم ذخیره‌سازی باتری در مقیاس صنعتی خود را در ژوئیه ۲۰۲۵ راه‌اندازی کرد. پروژه Abydos توسط شرکت AMEA Power با ظرفیت ۳۰۰ مگاوات‌ساعت، انرژی خورشیدی را برای استفاده در ساعات اوج مصرف در هنگام غروب ذخیره می‌کند. همچنین دو پروژه مستقل ذخیره‌سازی انرژی در باتری دیگر با ظرفیت مجموع هزار و ۵۰۰ مگاوات‌ساعت در زعفرانه (Zafarana) و بنبان (Benban) در دست توسعه هستند.
پروژه اُبلیسک (Obelisk) در مصر با یک گیگاوات ظرفیت خورشیدی و ۲۰۰ مگاوات‌ساعت ذخیره‌سازی باتری، بزرگ‌ترین پروژه خورشیدی-باتری آفریقا خواهد بود. بانک توسعه آفریقا بیش از ۱۸۴ میلیون دلار برای این پروژه سرمایه فراهم کرده است.
در مراکش، اداره ملی برق و آب آشامیدنی (ONEE) برنامه‌ای برای توسعه نزدیک به هزار و ۶۰۰ مگاوات ظرفیت ذخیره‌سازی باتری در شمال غرب این کشور اعلام کرده است. پروژه‌های Noor Midelt دو و سه، هر کدام با ۴۰۰ مگاوات ظرفیت خورشیدی همراه با سیستم‌های ذخیره‌سازی باتری، توسط شرکت ACWA Power توسعه می‌یابند.
بازیگران کوچک‌تر با تأثیر مهم
کشورهایی مانند نیجریه، سنگال، غنا و جمهوری دموکراتیک کنگو اگرچه ردپای کوچک‌تری دارند اما نقش قابل توجهی در آینده ذخیره‌سازی باتری آفریقا ایفا می‌کنند. اکثر این کشورها پایپلاین ذخیره‌سازی کمتر از سه گیگاوات‌ساعت دارند اما پروژه‌های کوچک‌تر آن‌ها برای تامین برق جوامع دورافتاده و آزمایش مدل‌های کسب‌وکار جدید انرژی در سراسر آفریقا حیاتی هستند.
سنگال مرکز پیشگام مهمی در غرب آفریقا شده است. پروژه Walo Storage، اولین سیستم خورشیدی-باتری منطقه با ۲۰ مگاوات خورشیدی و ۱۰ مگاوات/۲۰ مگاوات‌ساعت باتری است که به طور اختصاصی برای تنظیم فرکانس طراحی شده است. این پروژه در ژوئیه ۲۰۲۵ راه‌اندازی شد و الگویی برای پروژه‌های بعدی در منطقه شده است.
نیجریه اگرچه هنوز در مراحل ابتدایی است اما پتانسیال عظیمی دارد. بانک توسعه آفریقا ۱.۲ میلیون دلار برای مطالعه امکان‌سنجی سیستم ذخیره‌سازی باتری این کشور اختصاص داده است. با بیش از ۸۶ میلیون نفر بدون دسترسی به شبکه ملی برق، نیجریه بازار بالقوه عظیمی برای راه‌حل‌های ذخیره‌سازی انرژی محسوب می‌شود.
چشم‌انداز آینده
علی‌رغم پیشرفت‌های چشمگیر، سرمایه‌گذاری در ذخیره‌سازی باتری هنوز به اندازه پایپلاین موجود پروژه‌های خورشیدی در آفریقا نیست. کارشناسان تذکر می‌دهند که «تلاش مدبرانه و هماهنگ» لازم است تا سرمایه‌گذاری انرژی‌های تجدیدپذیر در آفریقا کل زنجیره ارزش را دربرگیرد. از سوی دیگر، کاهش مداوم قیمت باتری‌های لیتیوم-یونی که به رکورد ۱۳۹ دلار بر کیلووات‌ساعت در سال ۲۰۲۳ رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به ۸۰ دلار برسد، فرصت‌های جدیدی برای توسعه این تکنولوژی در مناطق کم‌تراکم جمعیت فراهم می‌کند.
بر اساس روندهای دهه گذشته، ظرفیت ذخیره‌سازی باتری آفریقا تا سال ۲۰۳۰ با نرخ ۲۲ درصد در سال رشد خواهد کرد. این رشد نه تنها به سیستم‌های مقیاس شبکه محدود نمی‌شود، بلکه سیستم‌های «Behind-the-Meter» نیز در آن نقش مهمی خواهند داشت، به ویژه در مناطقی که شبکه‌های برق ناپایدار هستند یا اصلا وجود ندارند. سیستم‌های «Behind-the-Meter» یا «پشت کنتور» به سیستم‌های تولید و ذخیره‌سازی انرژی اشاره دارند که در سمت مصرف‌کننده و بعد از کنتور برق نصب می‌شوند. این سیستم‌ها برخلاف سیستم‌های «Front-of-the-Meter» که توسط شرکت‌های برق مدیریت می‌شوند، به مصرف‌کننده امکان می‌دهند تا انرژی مورد نیاز خود را تامین کند و در برخی موارد، حتی انرژی مازاد را به شبکه برق بفروشد.
کنسرسیوم سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی باتری که شامل ۱۱ کشور از جمله مصر، غنا، کنیا، مالاوی، موریتانی، موزامبیک، نیجریه و توگو است، با حمایت یک میلیارد دلار تامین مالی، قصد دارد ۴۰۰ مگاوات انرژی تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ مستقر کند.
