به گزارش تجارت نیوز، تا زمان فعال‌سازی سیستم مکانیسم ماشه چند روز بیشتر باقی نمانده است. مکانیسمی که منجر به بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، بازگشت تحریم‌های تسلیحاتی ایران و در نهایت فصل هفتمی شدن مجدد پرونده هسته‌ای ایران خواهد شد.
ابوالقاسم دلفی، سفیر اسبق ایران در فرانسه در این رابطه به تجارت‌نیوز می‌گوید: «اگر ایران که بعد از سال‌ها مذاکره و تلاش توانسته بود از تحریم ر‌هایی پیدا کند نتواند مذاکرات را به گونه‌ای مدیریت کند که تا پایان مهرماه راهی برای خلاصی از اجرای اسنپ‌بک بیاید مجدداً در تله تحریم‌ها (سازمان ملل) گرفتار می‌شود.»
او با انتقاد از برخی افراد که اظهار می‌دارند با وجود تحریم‌های آمریکا برای ما فرقی نمی‌کند که اسنپ‌بک فعال شود نیز اظهار می‌دارد: «برای ما خیلی فرق می‌کند که سیستم مکانیسم ماشه فعال شود یا نه. فرقش در این است که توان کشورهای دنیا و شورای امنیت در مورد اینکه ایران تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌الملل است به کار گرفته می‌شود.» متن گفت‌وگو با این دیپلمات بدین شرح است.
***
موضوع اسنپ‌بک به تنهایی بحث پیچیده‌ای نیست / قرار نبود امضا‌کنندگان برجام زیرتعهداتشان بزنند
*کشورهای اروپایی پیش از این،ایران را تهدید کرده بودند در صورتی که تا پایان ماه آگوست به خواسته‌های آن‌ها نسبت به اجازه دسترسی بازرسان آژانس به تأسیسات هسته‌ای ایران، نشستن پای میز مذاکره با آمریکا و مشخص شدن وضعیت ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصد ایران تن ندهد، اقدام به فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌کنند. ما تا چه اندازه به فعال شدن این سیستم نزدیک هستیم؟
موضوع اسنپ‌بک به تنهایی بحث پیچیده‌ای نیست. مکانیزمی است که در برجام دیده شده است و به این صورت است که اگر اعضای متعهد برجام از تعهداتشان تخطی کنند یکی از اعضا می‌تواند از این اهرم استفاده کرده و شکایت خود را مطرح کند. در گام نخست کمیسیون برجام به این موضوع رسیدگی می‌کند و پس از آن بحث در شورای وزیران عضو برجام و در نهایت در شورای امنیت مطرح می‌شود که می‌تواند به بازگشت تحریم‌های سازمان ملل منجر شود. این مکانیزمی است که در برجام دیده شده است و به دلایلی دوستان (تیم مذاکره‌کننده ایران) آن را پذیرفته و متعهد شده‌اند مابه‌ازایی را دریافت کنند. این‌گونه نبوده است که ندانند چه چیزی را دریافت کرده‌اند. این در حالی است که برخی از تحلیل‌ها و برخی از روایت‌ها می‌گویند ما نفهمیده‌ایم چه چیزی را امضا کرده‌ایم یا کسانی که این توافق را امضا کردند از ماهیت آن بی‌اطلاع بودند. هر چند این‌گونه نیست.
موضوع اصلی این است که قرار نبود امضا‌کنندگان برجام زیرتعهداتشان بزنند. آمریکایی‌ها تعهداتشان را زیرپا گذاشتند اما ما متعهد به تعهداتمان بودیم و آن را پذیرفتیم و بار‌ها در بالاترین سطوح کشور گفته شد که اگر ما تعهدی را بپذیریم آن را اجرا می‌کنیم و البته منتظر اجرای امتیازات مابه‌ازای آن هم هستیم.
آنچه در دور دوم روی کار آمدن ترامپ مطرح شد هم این بود که آمریکایی‌ها خواستند با ما مذاکره کنند. مذاکراتی که در مسیر‌های مختلی مطرح و انجام شد که براساس آن ما طی ۵ دور پای میز مذاکره غیرمستقیم با آمریکایی‌ها نشستیم و پیش از دور ششم جنگ آغاز شد و اسرائیلی‌ها که همواره مخالف مذاکرات ما با آمریکایی‌ها چه در دوره برجام و چه در زمان حال هستند – آن‌ها می‌دانستند مذاکرات تهران و واشنگتن در هر صورت به توافقی منجر می‌شود و به ضرر اسرائیل است – مذاکرات ما را برنتابیدند و در آستانه دور ششم به ایران حمله کردند. در ۵ دور مذاکرات برگزار شده میان تهران و واشنگتن، اروپایی‌ها بنا بر خواست آمریکا به حاشیه رانده شدند؛ ترامپ می‌دانست هر گونه توافق با ایران دستاورد بسیار چشمگیری خواهد داشت و برهمین اساس حتی میانجیگری روسیه را هم نپذیرفت. ما هم، به طبع اینکه آمریکا نمی‌خواست اروپا وارد مذاکرات شود این کار را انجام ندادیم.
البته کشورهای اروپایی به دلیل جنگ اوکراین و اتهاماتی که به جهت همکاری ایران و روسیه در این جنگ مطرح می‌کنند مواضع تندی علیه ایران داشتند و ما را بخشی از روند تجاوز به امنیت اروپا تلقی می‌کنند. ضمن اینکه به خاطر می‌آوریم بعد از خروج ترامپ از برجام اروپایی‌ها هم نتوانستند تعهداتی که در توافق جامع هسته‌ای ایران داشتند را اجرا کنند. اینکه نخواستند یا نتوانستند محل بحث است اما به هر حال آن را انجام ندادند.
اگر مذاکرات ما با آمریکا تحت هر شرایطی آغاز شود و یا چشم‌اندازی برای آغاز آن تا پایان ماه آگوست وجود داشته باشد اروپایی‌ها اسنپ‌بک را فعال نمی‌کنند
*اما مجدداً وارد پروسه مذاکرات شدند؟
اشاره کردم مذاکرات ایران و آمریکا پیش از آنکه به دور ششم برسد منتهی به جنگ شد. اسرائیل به ایران تجاوز نظامی کرد. آمریکا ایران را مورد حمله قرار داد و مذاکرات متوقف شد. در طول این شرایط اروپایی‌ها مجدداً وارد صحنه شدند. البته در دوران مذاکره با آمریکا هم، ایران با سه کشور اروپایی و نماینده سیاست خارجی اتحادیه اروپا یکبار در ژنو مذاکره کرد و قرار بود دور بعدی آن در رم انجام شود که با عدم برگزاری مذاکرات ایران و آمریکا، این مذاکرات هم انجام نشد.
پس از آن در طول دوران جنگ هم، ایران و اروپا دو دور در استانبول مذاکراتی را انجام دادند. در دور آخر اروپا پیشنهاد داد حاضر است به مدت ۶ ماه سیستم اسنپ‌بک را تمدید کند تا در صورت مذاکرات تهران و واشنگتن زمان برای تفاهم با آمریکایی‌ها وجود داشته باشد. البته ما این تمدید زمان را رد و اعلام کردیم این تمدید به نفع ما نیست.
به صورت کلی اروپا ۳ شرط را مطرح کرده بود؛ یکی آغاز بازرسی‌های آژانس، دیگری ادامه روند مذاکره با آمریکا و موضوع آخر هم مشخص شدن تکلیف ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصد غنی شده ایران بود. تا پایان ماه آگوست به ایران مهلت داده شده است تا این سه مورد را اجرا کند و در غیر این صورت اروپا به شورای امنیت رجوع می‌کند. اقدامات مقدماتی خود را هم با ارسال نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل انجام داده است و طبیعتا در این شرایط تمایل دارد مکانیسم ماشه را فعال کند. البته بحث‌های زیادی در مورد فعال شدن سیستم اسنپ‌بک وجود دارد. طبیعتا اگر مذاکرات ما با آمریکا تحت هر شرایطی آغاز شود و یا چشم‌اندازی برای آغاز آن تا پایان ماه آگوست وجود داشته باشد، اروپایی‌ها اسنپ‌بک را فعال نمی‌کنند؛ این کار را هم بدون رضایت ایران انجام می‌دهند.
اخلاق و موضوعات حقوقی موضوعیتی در نظام بین‌الملل فعلی ندارند
این در حالی است که در این شرایط به جای اینکه ما به سمت مذاکره با اروپا و طرف‌های دیگر مذاکراتی برویم در شورای امنیت علیه ۳ کشور اروپایی اقامه دعوی کرده‌ایم و گفته‌ایم به لحاظ حقوقی و اخلاقی نمی‌توانند به اسنپ‌بک متوسل شوند. اما با مشاهده تحولات جهان می‌بینیم که نه اخلاق و نه موضوعات حقوقی هیچ کدام موضوعیتی در نظام بین‌الملل فعلی ندارند. اسرائیلی‌ها علنا به ایران تجاوز کردند و در روز روشن ایران را مورد تجاوز قرار دادند و نه شورای امنیت و نه روسیه و چین و نه همسایگان ایران هیچ کدام نتوانستند اقدامی علیه آن انجام دهند. آمریکایی‌ها به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله کردند و ما در سه نوبت به شورای امنیت و آژانس شکایت کردیم اما هیچ کدام نتیجه نداد.
عدم فعال‌سازی اسنپ‌بک جز با مذاکره در مورد موضوعات مشخص و بده و بستان با اروپا و آمریکا میسر نیست
متأسفانه گمان می‌کنم وزارت خارجه ما به این وسیله یا می‌خواهد وقت بخرد و یا از زیربار اسنپ‌بک خارج شود و به پایان برجام برسد، این‌ها توهماتی بیش نیست. عدم فعال‌سازی اسنپ‌بک جز با مذاکره در مورد موضوعات مشخص و بده و بستان با اروپا و آمریکا میسر نیست و باقی موارد زمان گیر و هزینه‌ساز است و به از دست رفت مصالح و منافع ملی منجر می‌شود.
ایران بر اساس برجام تنها کشوری در جهان است که رسما امکان غنی‌سازی اورانیوم را دارد و می‌تواند غنی‌سازی 3.67 درصد را انجام دهد / اسنپ‌بک این حق را به طور رسمی از ایران دریغ می‌کند
*یعنی در این شرایط اسنپ‌بک فعال می‌شود؟
ابتدا لازم می‌دانم این موضوع را بیان کنم که براساس برجام ما تنها کشوری در جهان هستیم که براساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت رسما امکان غنی‌سازی اورانیوم را داریم و می‌توانیم غنی‌سازی 3.67 درصد را انجام دهیم. براساس معاهده NPT موضوع غنی‌سازی امری نیست که تمامی کشور‌ها بتوانند به آن دسترسی پیدا کنند. بند ۶ NPT در مورد استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای است و تفسیری که جنبش عدم تعهد از این بند دارد این است که کشور‌ها می‌توانند غنی‌سازی را انجام دهند این در حالی است که کشورهای غربی و ۵ عضو شورای امنیت هیچ کدام این تفسیر جنبش عدم تعهد را نمی‌پذیرند و می‌گویند غنی‌سازی را باید از طریق مذاکره با آژانس و شورای امنیت به دست آورد. اما همانطور که گفتم براساس برجام و پیش از جنگ و وقایع ماه‌های اخیر ما رسما و قانوناً می‌توانستیم غنی‌سازی 3.67 داشته باشیم. این امتیاز فوق‌العاده‌ای است که هیچ کشوری در مناسبات بین‌المللی از آن برخوردار نبود.
اسنپ‌بک ۶ قطعنامه‌ای است که طی سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ علیه جمهوری اسلامی ایران در شورای امنیت تصویب شد را بر می‌گرداند
اسنپ‌بک و ملغی شدن محتوای برجام این حق را به طور رسمی از ایران دریغ می‌کند و قطعنامه ۲۲۳۱ را هم لغو خواهد کرد. این نتیجه قهری، اولین اثری است که اسنپ‌بک برای ما به همراه دارد. مورد بعدی بازگشت ۶ قطعنامه‌ای است که طی سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ علیه جمهوری اسلامی ایران در شورای امنیت تصویب شد و همه ۵ عضو یعنی روسیه و چین و سه عضو غربی این شورا به اضافه دیگر اعضای غیر دائم شورای امنیت به آن رای دادند و همه تحریم‌های ناشی از این قطعنامه‌ها گریبانگیر ایران بود تا زمانی‌که برجام امضا شد. پس از آن تا به امروز اجرای قطعنامه‌های مذکور به تعلیق درآمد و موکول به زمان اجرای اسنپ‌بک یعنی ماه اکتبر سال جاری میلادی شد. اگر تا آن زمان برجام ملغی شود، همه این قطعنامه‌ها و به طبع آن تحریم‌های وحشتناک شورای امنیت باز می‌گردد. تحریم‌های تسلیحاتی ایران باز می‌گردند. نکته اساسی‌تر که باید به آن توجه داشت این است که ما مجدداً به فصل هفتم منشور شورای امنیت باز می‌گردیم. فصل هفتمی که ما را تبدیل به تهدیدی برای صلح و امنیت جامع بین‌المللی می‌کند و این تهدید می‌تواند بهانه‌های کافی برای معارضین و مخالفین جمهوری اسلامی را که از عمدتاً اسرائیل و آمریکا هستند مهیا کند.
تحت فصل هفتم قرار بگیریم اتوماتیک‌وار شامل ماده ۴۲ نیز می‌شویم و شورای امنیت می‌تواند برای رفع این تهدید‌ها به اقداماتی متوسل شود / چین و روسیه تاکنون تمامی قطعنامه‌های ۶گانه شورای امنیت را اجرا کرده‌اند
*ماده ۴۲ منشور ملل که در مورد اقدام نظامی است هم فعال می‌شود؟
زمانی‌که ما تحت فصل هفتم قرار می‌گیریم و از نظر منشور سازمان ملل تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌الملل تلقی شدیم اتوماتیک‌وار شامل ماده ۴۲ نیز می‌شویم و شورای امنیت می‌تواند برای رفع این تهدید‌ها به اقداماتی متوسل شود. اگر ما به فصل هفتم باز گردیدم و قطعنامه‌های ۶گانه شامل حال ما شوند طبیعتا هم تهدید تلقی می‌شویم و هم راه جلوگیری از تهدید را شورای امنیت تعریف می‌کند.
در این شرایط فکر نمی‌کنم علی‌رغم تمامی کار‌هایی که ایران برای کشور‌هایی چون چین و روسیه انجام داده است آن‌ها اقدام خاصی برای ما انجام دهند. ممکن است فکر کنیم این کشور‌ها دوستان ما هستند اما در پاسخگویی به رفع تهدید از جامعه بین‌الملل به مسئولیت شورای امنیتی خودشان عمل و از تصمیمات شورای امنیت تبعیت می‌کنند. ضمن اینکه تاکنون هم تمامی قطعنامه‌های ۶گانه شورای امنیت توسط این دو کشور اجرا شده است. تنها در مورد تحریم‌های یکجانبه اروپا و آمریکا بوده است که چین و روسیه گاهی اوقات آن‌ها را اجرا نکرده‌اند.
فعال شدن سیستم اسنپ‌بک برای ما فاجعه خواهد بود / اینکه می‌گویند برای ما فرقی نمی‌کند که اسنپ بک فعال شود! خیر اینطور نیست و برای ما خیلی فرق می‌کند که سیستم مکانیسم ماشه فعال شود یا نه
به صورت کلی فعال شدن سیستم اسنپ‌بک برای ما فاجعه خواهد بود. اگر ایران که بعد از سال‌ها مذاکره و تلاش توانسته بود از تحریم ر‌هایی پیدا کند نتواند تا پایان مهرماه مذاکرات را به گونه‌ای مدیریت کند که راهی برای خلاصی از اجرای اسنپ‌بک پیدا کند مجدداً در تحریم‌ها گرفتار خواهد شد. بنابراین اینکه می‌گویند برای ما فرقی نمی‌کند که اسنپ‌بک فعال شود! خیر اینطور نیست و برای ما خیلی فرق می‌کند که سیستم مکانیسم ماشه فعال شود یا نه. فرقش در این است که همه دنیا و همه شورای امنیت و همه توان بین‌المللی در مورد اینکه ما تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌الملل هستیم به کار گرفته می‌شود. ما در وضعیت فعلی در این شرایط قرار نداریم.
