زنگزور: کریدوری که می‌تواند مرزهای قدرت را تغییر دهد

به گزارش تجارت نیوز، توافق اخیر در واشنگتن بین آذربایجان و ارمنستان که با وساطت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده حاصل شد، یک تحول تعیین‌کننده در منازعه طولانی‌مدت بین این دو کشور به حساب می‌آید. یکی از جنبه‌های بسیار مهم این توافق، آغاز کریدور زنگزور است که مدت‌ها در مرکز رایزنی‌ها و تحلیل‌ها بود. طبق توافق، ایالات متحده تامین مالی و نظارت بر این پروژه را به عهده خواهد گرفت و در نتیجه حقوق 99 ساله برای این کریدور به‌دست می‌آورد.

اهرمی برای رویارویی با چین و رقبا

کریدور زنگزور به‌عنوان یک کریدور حمل‌ونقل ترسیم شده که اتصال سرزمین اصلی آذربایجان از طریق استان سیونیک ارمنستان به نخجوان را فراهم کرده و در کنار پیوندهای موجود از طریق گرجستان، ارتباطات بیشتری بین ترکیه، قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی برقرار می‌کند.

آغاز خط راه‌آهن قارص–ایغدیر–آرالیک–دیلوچی، گامی قطعی در پیشبرد کریدور زنگزور است که برای اولین بار ترکیه و آذربایجان را از طریق اتصال مستقیم ریلی پیوند می‌دهد. این پروژه که با مبلغی بالغ بر 2.4 میلیارد یورو پشتیبانی می‌شود، خط 224 کیلومتری را گسترش داده که ظرفیت حمل‌ونقل بار و مسافر را افزایش و جریان‌های تجاری جدیدی را در سراسر اوراسیا به‌وجود می‌آورد. برای ترکیه، این پروژه نقش این بازیگر را به‌عنوان هاب کریدور میانه تقویت کرده و مناطق تولیدی شرق آناتولی را به‌طور نزدیک‌تری به بازارهای جهانی متصل می‌کند، در حالی که دسترسی به گردشگری را به مناطق شرق و جنوب‌شرق کشورش افزایش می‌دهد. برای آذربایجان، این کریدور اتصال به سمت غرب از طریق نخجوان فراهم می‌کند و وابستگی به مسیرهای طولانی‌تر و آسیب‌پذیرتر را کاهش می‌دهد.

همزمان آذربایجان و ارمنستان به‌طور مشترک قادر خواهند بود موقعیت‌های خود را به‌عنوان بازیگران مرکزی در لجستیک اوراسیا تحکیم و کریدورهای ترانس‌کاسپین و شمال-جنوب را تقویت کنند. علاوه بر اهمیت اقتصادی این گذرگاه، این راه‌آهن همچنین یک بیانیه ژئوپولیتیکی است: نشان‌دهنده دیدگاه مشترک آنکارا و باکو برای بهبود یکپارچگی منطقه‌ای.

چارچوب بازسازی‌شده تحت نظارت ایالات متحده، این پروژه را به‌عنوان یک ابزار ژئوپولیتیکی طراحی کرده است. نفوذ واشنگتن در کریدور تنها یک پروژه اقتصادی نیست بلکه یک حرکت استراتژیک برای جلوگیری از ابتکار «کمربند و جاده» چین، پایان دادن به انحصار روسیه در قفقاز جنوبی و محدود کردن مانور ایران در منطقه است.

فرصت‌ها و چالش‌های زنگزور

در اصل، حمایت ایالات متحده از کریدور زنگزور چیزی فراتر از ریل‌های فولادی و کابل‌های فیبر نوری است. این توافق حقوق بلندمدت ایالات متحده را بر قطعه‌ای باریک اما حیاتی از زمین ارمنستان به مدت 30 سال فراهم می‌کند و آن را به شریان چندمنظوره‌ای برای تجارت، انرژی و داده تبدیل خواهد کرد.

این کریدور که به‌طور قانونی تحت حاکمیت ارمنستان قرار دارد اما از نظر سیاسی زیر نظارت ایالات متحده است و به واشنگتن فرصتی تاریخی در قفقاز ارائه می‌دهد تا یک پایگاه محکم و ماندگار داشته باشد. این حرکت به‌طور هوشمندانه خلا ایجاد شده توسط گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا را پر کرده و میانجیگری را به‌عنوان سیاست زیرساختی بازتعریف می‌کند و ایالات متحده را در موقعیت مقابله با نفوذ روسیه و ایران قرار می‌دهد.

برای ارمنستان، کریدور زنگزور بیش از یک تکه زمین است؛ این یک انتخاب استراتژیک بین انزوای باقی‌مانده و بازگشت دیرهنگام به تجارت منطقه‌ای است. این کریدور فرصتی نادر به ایروان می‌دهد تا با دسترسی به بازارهای متنوع، نقاط ضعف جغرافیایی خود را جبران کرده و هزینه‌های تجارت برون‌مرزی خود را کاهش دهد. با این حال، این فرصت با یک سوال سخت روبه‌رو است: آیا ارمنستان کریدور زنگزور را به‌عنوان یک شریان حیاتی ملی می‌بیند؟ آسیب‌پذیری اقتصادی ارمنستان، وابستگی به ارسال پول‌ها و پایگاه صنعتی محدود آن، اقدام قاطعانه را به امری فوری تبدیل کرده است.