به گزارش تجارت نیوز، افغانستان، همسایه شرقی ایران، سرزمینی غنی از منابع معدنی است که ظرفیت عظیمی برای توسعه اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی دارد. در مقابل، ایران با سابقه‌ای طولانی و تجربیات گسترده در حوزه اکتشاف و استخراج معادن و نیز برخورداری از توان فنی و نیروی انسانی متخصص، می‌تواند شریکی ایده‌آل برای افغانستان در این زمینه باشد. این ظرفیت‌های مکمل، نویدبخش همکاری‌های گسترده‌ای است که می‌تواند به نفع هر دو کشور باشد.
در همین راستا، گزارش‌ها حاکی از آن است که مقامات افغانستانی در دیدارهای اخیر خود با مسئولان ایرانی، تمایل خود را برای بهره‌مندی از توانمندی‌های ایران در بخش اکتشاف و استخراج معادن ابراز کرده‌اند.
این موضوع نشان‌دهنده فرصت‌های بالقوه و علاقه متقابل برای همکاری است. با این حال، با وجود این همسایگی، ظرفیت‌های مکمل و ابراز تمایل از سوی افغانستان، همکاری‌های معدنی میان دو کشور آنگونه که انتظار می‌رود، محقق نشده است. با توجه به این شرایط، این پرسش ایجاد می‌شود که چرا همکاری در حوزه معدن با افغانستان به صورت رسمی محقق نشده است؟
سیدمحمد اتابک، وزیر صمت، ۲۵ شهریور ۱۴۰۴، در سفر به افغانستان از ظرفیت‌های معدنی شهر هرات بازدید و با مقامات این کشور دیدار می‌کند.
پیش‌تر، مقامات افغانستانی در نشست‌های خود با وزیر صمت ایران خواستار بهره‌گیری از توان فنی و تجربیات ایران در حوزه اکتشاف و استخراج معادن شده بودند. هرات به دلیل هم‌مرزی با شرق ایران و برخورداری از منابع معدنی غنی و ظرفیت‌های توسعه همکاری‌های فناورانه در بخش معدن، جایگاه ویژه‌ای در روابط دوجانبه دو کشور دارد.
افغانستان از منابع معدنی قابل توجهی برخوردار است / توان فنی و نیروی انسانی ایران نسبت به افغانستان در وضعیت مطلوب‌تری قرار دارد
شهرام شریعتی، کارشناس و فعال حوزه معدن، درباره همکاری ایران و افغانستان در زمینه استخراج معادن افغانستان در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز توضیح داد: افغانستان از منابع معدنی قابل توجهی برخوردار است و ایران نیز دارای سابقه دیرینه و تجربه گسترده‌ای در زمینه اکتشاف و استخراج معادن است و توان فنی و نیروی انسانی ایران نسبت به افغانستان در وضعیت مطلوب‌تری قرار دارد، اما واقعیت‌هایی وجود دارد که باعث شده این همکاری با افغانستان محقق نشود.
افغانستان همکاری رسمی و گسترده‌ای در حوزه معدن با ایران نداشته است / سرمایه‌گذاران خارجی تمایل دارند با افغانستان همکاری کنند
این کارشناس حوزه معدن درباره علت محقق نشدن همکاری ایران و افغانستان در زمینه انتقال فناوری‌های معدنی عنوان کرد: درباره سرمایه‌گذاری در بعضی کشورها، سال‌هاست که بحث و گفت‌وگو جریان دارد، اما نتیجه‌ای حاصل نشده است. به‌عنوان نمونه، می‌توان به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در افغانستان و سرمایه‌گذاری بخش دولتی در آفریقا اشاره کرد.
او ادامه داد: افغانستان چه پیش از دولت طالبان و چه پس از آن، همکاری رسمی و گسترده‌ای در حوزه معدن با ایران نداشته است. دلایل متعددی را می‌توان برای این عدم همکاری برشمرد. به عنوان مثال، ممکن است کشورهای رقیب فناوری‌های پیشرفته‌تر و پیشنهادهای مالی جذاب‌تری را ارائه کرده باشند. همه این عوامل باعث شده است که ایران در مقایسه با سایر کشورها گزینه ترجیحی برای همکاری نباشد.
افغانستان ظرفیت سرمایه‌گذاری بالایی در بخش معدن دارد
او تأکید کرد: افغانستان ظرفیت سرمایه‌گذاری بالایی در بخش معدن دارد. از سوی دیگر، این کشور از نظر منابع آبی و ذخایر معدنی در وضعیت مناسبی قرار گرفته است. بنابراین، سرمایه‌گذاران خارجی تمایل دارند در چنین کشوری سرمایه‌گذاری کرده، فناوری وارد کنند و به فعالیت بپردازند. این در حالی است که ایران در حال حاضر به‌ویژه در بخش دولتی، چنین ظرفیتی را برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی ندارد.
تلاش‌های بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در افغانستان به نتیجه نرسید
شریعتی با اشاره به سرمایه‌گذاری دولت و بخش خصوصی تصریح کرد: اگر دولت ایران توانایی سرمایه‌گذاری در بخش مالی و حتی خدمات فنی و مهندسی را دارد، بهتر است این سرمایه‌گذاری در داخل کشور انجام شود، اما اگر منظور سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است، فعالان این بخش بارها تلاش کرده‌اند تا در معادن افغانستان سرمایه‌گذاری کنند. هر چند این تلاش‌ها تاکنون به موفقیت منجر نشده است.
ایران تنها برای ۱۳ تا ۱۵ سال آینده می‌تواند سنگ آهن مورد نیاز خود را از منابع داخلی تأمین کند / ایران باید مزیت‌های رقابتی خود را به افغانستان ثابت کند
این فعال بخش خصوصی با اشاره به محدود بودن منابع سنگ آهن ایران تشریح کرد: وزارت صمت باید ارزیابی کند که چرا ایران تاکنون موفق به سرمایه‌گذاری در افغانستان نشده است؟ آمارها نشان می‌دهد که ایران تنها برای ۱۳ تا ۱۵ سال آینده می‌تواند سنگ آهن مورد نیاز خود را از منابع داخلی تأمین کند، اما صنایع فولادی ایران در تمام این سال‌ها به سنگ آهن افغانستان نیاز داشته‌اند و ایران نتوانست در مزایده‌های این کشور برنده شود.
او گفت: بنابراین، اگر قرار است سرمایه‌گذاری مالی و یا حتی سرمایه‌گذاری در بخش خدمات فنی و مهندسی شود، بهتر است این سرمایه‌گذاری در ایران انجام شود. اگر هم قرار بر صادرات فناوری است، ایران باید بتواند مزیت‌های رقابتی خود را به افغانستان ثابت کند.
وضعیت تحریم‌ها و FATF باید مشخص شود
شریعتی درباره نقش تحریم‌ها در سرمایه‌گذاری در افغانستان تصریح کرد: یکی از مسائلی که در همکاری و تجارت با سایر کشورها اهمیت دارد، راه ورود پول است. از طرفی در بحث تجارت خارجی، شفافیت و استراتژی‌های مورد استفاده هم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.
او افزود: همچنین، باید تکلیف FATF مشخص شود. تا زمانی که وضعیت FATF مشخص نشود، نمی‌توان نقدینگی وارد کشور کرد. در چنین شرایطی، قراردادهای ایران مورد قبول افغانستان نخواهد بود. بنابراین، دولت باید توان خود را در رفع تحریم‌ها و رفع مشکل FATF بگذارد. بهترین کاری که وزارت صمت در شرایط فعلی می‌تواند انجام دهد این است که ساختار محکمی برای رفع تحریم‌ها و حل مشکل FATF ایجاد کند.
او تأکید کرد که کارهایی که حالت شبه خصوصی دارد، وظیفه تشکل‌هاست. دولت و به‌ویژه وزیران، باید توان خود را صرف نظارت بر کارهای شرکت‌ها، ارتقای بخش صنعت و معدن و … بگذارد.
براساس این گزارش، با وجود همسایگی نزدیک، نیازهای متقابل و منابع معدنی غنی افغانستان از یک‌سو و تجربه و توان فنی ایران از سوی دیگر، همکاری‌های معدنی میان دو کشور همچنان به واقعیت نپیوسته است.
این ناکامی در حالی رخ داده که مقامات افغانستان بارها تمایل خود را ابراز کرده‌اند و صنایع فولادی ایران نیز به شدت به سنگ‌آهن افغانستان نیاز دارند، اما رقابت با کشورهایی که فناوری پیشرفته‌تر و پیشنهادهای مالی جذاب‌تری ارائه می‌کنند، این فرصت را به حاشیه رانده است.
چالش اصلی در داخل ایران نهفته است. ضعف بخش دولتی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی، ناکامی بخش خصوصی در پیشبرد طرح‌ها، تحریم‌های بین‌المللی، نبود شفافیت مالی و بلاتکلیفی در وضعیت FATF، مسیر ورود سرمایه و پذیرش قراردادها را مسدود کرده‌اند.
این موانع ظرفیت‌های ایران را بی‌اثر و فرصت‌های استراتژیک را نابود کرده‌اند. بنابراین، به‌جای تکیه بر سرمایه‌گذاری‌های خارجی که در شرایط کنونی دست‌نیافتنی است، دولت باید تمرکز خود را بر رفع تحریم‌ها و حل مسئله FATF قرار دهد تا زمینه بهره‌برداری از ظرفیت‌های همکاری با افغانستان و سایر کشورها فراهم شود.
بی‌توجهی به این موانع اساسی، به‌معنای هدر رفتن فرصت‌ها و تداوم بن‌بست در این حوزه کلیدی خواهد بود
برای مطالعه بیشتر به گزارش سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیارد دلاری برای بهبود زیرساخت‌ها در تجارت‌نیوز مراجعه کنید.
