واکاوی ردپای چین در قاره سیاه

به گزارش تجارت نیوز، سرعت کنشگری چین در هزینه‌های انرژی پاک، دومین اقتصاد بزرگ جهان را با فاصله زیادی به بزرگترین تولیدکننده انرژی پاک تبدیل کرده است. چنین موقعیتی برای چین در بازارهای جهانی انرژی نه تنها از ظرفیت تولید داخلی، بلکه از کنترل فزاینده و قابل توجه زنجیره‌های تأمین جهانی برای فناوری‌ها و مواد انرژی پاک و همچنین سرمایه‌گذاری در پتانسیل تولید اقتصادهای نوظهور از آمریکای لاتین گرفته تا آسیای جنوب شرقی، آفریقا و فراتر از آن ناشی می‌شود.

خیز چین برای تامین امنیت انرژی

از زمان آغاز برنامه‌ بلندپروازانه‌ زیرساختی «کمربند و جاده» چین در سال ۲۰۱۳، پکن بیش از یک تریلیون دلار برای گسترش روابط تجاری خود در سطح جهان، از جمله ارائه‌ کمک‌های قابل توجه برای ارتقای زیرساخت‌های انرژی، هزینه کرده است. در واقع، همان‌قدر که چین برای تضمین امنیت ملی انرژی خود تلاش کرده، به همان اندازه — و شاید بیش‌تر — در پی تبدیل شدن به «مرکز ثقل بازارهای جهانی انرژی» بوده است.

گسترش نفوذ چین چنان سریع و اغلب چنان مبهم بوده که بسیاری از محققان و ناظران در تلاش هستند تا با شیوه‌های تغییر چشم‌انداز انرژی جهانی همگام شوند. گروه تحقیقاتی مستقل «پروژه جنوب جهانی چین» (CGSP) با ماموریت منحصر به فرد خود، یعنی ردیابی و درک گسترش دخالت چین در اقتصادهای نوظهور تأسیس شده و این ماموریت دشوار را عهده‌دار شده است.

این گروه تحقیقاتی به چشم‌انداز اطلاعاتی مبهمی اشاره دارد که در قالبش تعداد شرکت‌ها، جزئیات پروژه‌ها ناقص و پوشش رسانه‌ای و گاهی اوقات ارقامی از پروژه‌های رها شده یا کاملاً ساختگی را منتشر می‌کند. این سازمان تلاشی است برای پر کردن برخی از شکاف‌ها، یا ابزاری جدید است با هدف ردیابی هزینه‌های چین در بخش انرژی آفریقا.

گزارشی که توسط این نهاد و با تکیه بر تاکتیک‌های مدرن منتشر شده، نشان می‌دهد که دامنه دخالت چین در صنایع انرژی قاره سیاه بسیار زیاد است. این نهاد اعلام کرده: «در سال‌های بین ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴، شرکت‌ها و سرمایه‌داران چینی سالانه در ۸۴ پروژه انرژی در سراسر قاره، با ظرفیت ترکیبی بیش از ۳۲ گیگاوات – برق کافی برای روشن کردن بیش از ۱۳۵ میلیون خانه شهری آفریقایی یا بیش از نیم میلیارد خانه روستایی – مشارکت داشته‌اند.»

چالش چین در آفریقا

مشارکت چین در توسعه دارایی‌های عظیم انرژی پاک آفریقا مزایای بسیاری برای این بازیگر به همراه دارد. آفریقا ۶۰ درصد از بهترین منابع خورشیدی جهان را در خود جای داده، اما تنها ۱ درصد از ظرفیت نصب شده انرژی خورشیدی جهان را داراست. این قاره با وجود منابع اولیه، به شدت فاقد سرمایه‌گذاری است و باید این پول را برای گسترش ظرفیت انرژی تجدیدپذیر در اسرع وقت جمع‌آوری کرده تا نیازهای فزاینده انرژی جمعیت در حال رشد جهان را برآورده سازد.

پیش‌بینی می‌شود جمعیت آفریقا از اکنون تا سال ۲۰۵۰ دو برابر شود و تقاضای انرژی منطقه در دهه آینده سه برابر افزایش یابد. این امر چالشی حیاتی برای امنیت انرژی و همچنین اهداف کربن‌زدایی است، زیرا کشورهای آفریقایی همچنان در حال توسعه هستند. امروزه، حدود ۶۰۰ میلیون نفر در آفریقا به طور کامل به برق دسترسی ندارند.

سال‌هاست که چین شریک تجاری اصلی در قاره آفریقا بوده، اما از نظر تاریخی سرمایه‌گذاری بسیار بیشتری در سوخت‌های فسیلی نسبت به انرژی‌های پاک انجام داده است. اما پکن همچنان یک متحد استراتژیک حیاتی در توسعه بخش انرژی آفریقا قلمداد می‌شود. در گزارش سال ۲۰۲۴ مرکز سیاست توسعه جهانی دانشگاه بوستون و کنسرسیوم تحقیقات اقتصادی آفریقا آمده است: «با توجه به چالش‌های اقتصادی فعلی و فرصت‌های انرژی آینده، چین می‌تواند در کمک به دسترسی به انرژی و گذار آفریقا از طریق تجارت، امور مالی و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) نقشی مستقیم و برجسته ایفا کند.»

با این حال، عدم شفافیت در مورد دخالت چین در این قاره، به ویژه از نظر مکانیسم‌های تأمین مالی، باعث نگرانی‌های مشروعی شده است. CGSP گزارش داده: «این ابهام مهم است … بدون شرایط روشن، ارزیابی کامل پایداری بدهی، توانایی پرداخت در درازمدت یا توزیع مزایا دشوار است. همچنین توانایی یادگیری از موفقیت‌ها یا جلوگیری از تکرار اشتباهات پرهزینه را محدود می‌کند.»