زورآزمایی آمریکا و اوپک بر سر قیمت نفت

الهام میرمحمدی: جهان روزانه به 97 میلیون بشکه نفت نیاز دارد. سه سال پیش زمانی که قیمت نفت حدود 100 دلار بود، هیچ‌گاه این تصور وجود نداشت که روزی تولیدکنندگان نفت در سراسر دنیا برای تامین این 97 میلیون بشکه با هم رقابت تنگاتنگ داشته باشند.

سیاست‌های کاهش تولید اوپک برای مهار مازاد عرضه و افزایش تولید شیل در آمریکا، بازار جهانی نفت را با چالش‌های فراوانی مواجه کرده است. سرویس اقتصاد جهان تجارت‌نیوز در این مقاله به بررسی این چالش‌ها پرداخته است.

اصولا با شروع فصل گرما، قیمت نفت و بنزین هم افزایش پیدا می‌کند. اما به دنبال افزایش ذخایر جهانی و تولید بالای ایالات متحده آمریکا، قیمت نفت در دو هفته اخیر دچار کاهش شده است.

در یک سوی این داستان، کشورهای اوپک، با رهبری عربستان سعودی قرار دارند که با در پیش گرفتن سیاست‌های کاهش، قصد مهار ذخایر جهانی را دارند و در حال دست‌وپنجه نرم کردن برای افزایش دوباره قیمت نفت هستند.

در سوی دیگر اما، شرکت‌های نفتی آمریکایی قرار دارند که در حال استخراج شیل به خصوص در اطراف شهر تگزاس و افزایش ذخایر جهانی هستند. آنها تاکنون به خوبی توانسته‌اند تلاش‌های کارتل بین‌المللی اوپک برای تثبیت بازار را تضعیف کنند. اما مشکل اینجاست که کاهش قیمت نفت خام تولیدی در جهان، موجب کاهش سود این شرکت‌ها هم شده است.

حداقل 123 شرکت نفتی در شمال آمریکا، از سال 2015 تاکنون اعلام ورشکستگی کرده‌اند. باقی شرکت‌ها هم که موفق شده‌اند به فعالیت خود ادامه دهند، قیمت سهامشان زیر قیمت متوسط بازار است و با زور قرض و بدهی سر پا هستند. بیش از 150 هزار آمریکایی که مشاغل مرتبط با بازار نفت داشته‌اند، بیکار شده‌اند. البته گزارش‌ها حاکی از آن است که بازار تا حدی در حال بهبود است.

در هر دو سو، شرکت‌های نفتی اوپک و غیراوپک قرار دارند که تنها به فکر منافع خود هستند. اما آنچه در حال حاضر بازار جهانی نفت را تحت تاثیر قرار می‌دهد، افزایش تولید نفت در آمریکا و همین‌طور افزایش ذخایر جهانی است.

افزایش تولید همچنان ادامه دارد

گزارشی که آژانس بین‌المللی انرژی منتشر کرده است، نشان می‌دهد که این روزها معامله‌گران نفت، بازار متزلزل و بی‌ثباتی را تجربه می‌کنند. در ماه می به دلیل افزایش تولیدِ اعضای اوپک و غیراوپک، عرضه جهانی 585 هزار بشکه افزایش یافته است. بر اساس این گزارش، سهام نفت در 35 کشور صنعتی جهان به شکلی تاریخی رشد داشته است. از زمان امضای توافق کاهش تولید از سوی اوپک، این رشد در سهام افزایش چشمگیری داشته است.

تولید نفت آمریکا در سال 2016، 8.9 میلیون بشکه در روز بوده و در سال اخیر به 9.3 میلیون بشکه رسیده است. پیش‌بینی می‌شود این مقدار در سال 2018، به 10 میلیون بشکه در روز برسد.

گزارش‌ها نشان می‌دهد که هفته گذشته ذخایر نفت داخلی در آمریکا تا حدی کاهش یافت، اما ذخایر بنزین به 2.1 میلیون بشکه رسید.

در سال 2014، اوپک و هم‌پیمانانش با پیش گرفتن سیاست‌هایی که عکس سیاست‌های پیشین بود، تا حدی تنظیم چرخه اوپک را بر هم زدند. آنها به جای اینکه همانند گذشته تولید خود را کاهش دهند تا قیمت نفت افزایش یابد، سیاست افزایش تولید را در پیش گرفتند.
هدف آنها این بود که برای مدتی کوتاه با کاهش قیمت نفت، تولیدکنندگان مستقل آمریکایی را از این بازار بیرون برانند. چنین هم شد و استخراج نفت در آمریکا با شتاب بسیاری کاهش یافت. برخی شرکت‌ها ناچار شدند سکوها و چاه‌های نفتی خود را نیمه‌کاره رها کنند.

اما این کاهش تولید در آمریکا ادامه پیدا نکرد. آمریکایی‌ها با روش‌هایی نوآورانه توانستند نفت را با هزینه‌ای کمتر استخراج کنند. آنها با استفاده از دانش تکنولوژی، از جمله روش‌های رباتیک و استفاده از حس‌گرها، توانستند راندمان کار را بالا برده و هزینه‌های خود را کاهش دهند.

در عین حال، شرکت‌های نفتی بسیاری در سال‌های 2015 تا 2016، به دلیل از دست دادن سرمایه از چرخه تولید نفت خارج شدند. برخی در معرض نابود شدن هستند. برخی دیگر نیز توانستند به حالت اول بازگشته و سوددهی داشته باشند.

یک تحلیل‌گر برجسته بازار نفت اخیرا اعلام کرد: در حال حاضر به علت کاهش قیمت نفت، بسیاری از تولیدکنندگان نفت شیل به این امید به فعالیت خود ادامه می‌دهند که بتوانند در این بازار دوام بیاورند. اما واقعیت این است که اگر قیمت نفت بالاتر از 50 دلار نرود، آنها ناچار خواهند بود فعالیت خود را متوقف کنند. تولیدکنندگان آمریکایی دوست ندارند باور کنند، روزهایی که قیمت نفت شیل 70 الی 80 دلار بود، دیگر باز نمی‌گردد.

تولیدکنندگان موفق نفت در آمریکا

باید گفت، در این میان استثناهایی هم وجود دارند. شرکت‌هایی که در منطقه پرمیان باسین در تگزاس و مکزیک به عملیات حفاری و استخراج نفت شیل ادامه می‌دهند از این دسته استثناها هستند. آنها با حفاری تعداد زیادی چاه‌ نفت و پایین آوردن هزینه استخراج، توانسته‌اند نفت خود را از تگزاس به اروپا، آمریکای لاتین و حتی آسیا صادر کنند.

رئیس یک شرکت نفتی در امارات متحده عربی معتقد است، تولید و احیای غیرمنتظره شیل در ایالات متحده آمریکا، تلاش‌های اوپک برای کاهش تولید و توازن بازار را تضعیف کرده است. اما از سوی دیگر، اقدامات شرکت‌های آمریکایی برای افزایش تولید، تهدیدی برای خودشان هم محسوب می‌شود.

تلاش‌ها برای کم کردن تسلط شرکت‌های آمریکایی در بازار نفت، در نهایت منجر به این شد که اوپک سیاست‌های خود را تغییر دهد. اعضای اوپک در نشستی که در نوامبر 2016 انجام شد تصمیم گرفتند، 1.8 میلیون بشکه از نفت تولیدی روزانه خود را کاهش دهند. طی نشستی دوباره در ماه می، این توافق تا مارس 2018 تمدید شد.

سراب اوپک

سیاست جدید اوپک تا حدی موفق به کنترل و تثبیت بازار شد. قیمت نفت نیز که در اوایل سال 2016، به 30 دلار رسیده بود تا حدود 50 دلار افزایش یافت. در عین حال شرکت‌های نفتی آمریکایی هم از این افزایش قیمت سود بردند.

اما این کاهش تولید برای اوپک به منزله یک سراب است. ماه گذشته، تولید اعضای اوپک بار دیگر 290 هزار بشکه در روز افزایش پیدا کرد. این بیشترین حجم تولید از ابتدای سال جاری بوده است. عمده‌ترین دلیل آن هم معافیت لیبی و نیجریه از اجرای توافق کاهش تولید و در نهایت سرازیر شدن حجم بیشتری از نفت به بازار است. بی‌ثباتی سیاسی در هر دو کشور، می‌تواند عاملی مهم برای خارج شدن آنها از چرخه تولید باشد. اما در حال حاضر تولید و صادرات بی‌سابقه هر دو کشور، دیگر اعضای اوپک را غافلگیر کرده است.

اگرچه قیمت پایین نفت و بنزین برای بسیاری از مصرف‌کننده‌ها بسیار جذاب است، اما این موضوع می‌تواند بازار رقابتی تولید اتومبیل‌های برقی را تحت تاثیر قرار دهد. این موضوع همچنین تاثیر مستقیم بر عرضه عمومی اولیه شرکت دولتی آرامکو و رشد اقتصادی عربستان سعودی دارد.

ممکن است در نهایت این کاهش قیمت، شرکت‌های آمریکایی را دچار بحران کند و آنها را به فکر کاهش تولید بیندازد.

باید منتظر ماند و دید که اگر قیمت نفت همان 50 دلار باقی بماند، واکنش تولیدکنندگان شیل چه خواهد بود. آیا کاهش قیمت آنها را وادار می‌کند تولید خود را کاهش دهند؟

اگر افزایش ذخایر جهانی همچنان ادامه یابد، اوپک چاره‌ای نخواهد داشت جز اینکه به کنترل بازار شیل بپردازد و تولید خود را کاهش دهد. اگرچه به نظر می‌رسد با تداوم نزولی قیمت نفت، این چرخه معیوب همچنان ادامه یابد.

منبع: نیویورک‌تایمز