به گزارش تجارت‌نیوز، اخیرا یکی از فعالان محیط زیست در استوری صفحه شخصی خود در اینستاگرام، از مردم خواسته به کارزار درخواست توسعه دوچرخه‌های اشتراکی جهت کمک به حمل‌ونقل پاک یا #دوچرخه-اشتراکی بپیوندند و آن را امضاء کنند. اما، این اولین و احتمالا آخرین کارزار محیط زیستی نیست. تعداد کارزارهای محیط زیستی بی‌شمار است و در بین آنها می‌توان به نمونه‌های موفقی مثل کارزار مخالفت با پتروشیمی میانکاله یا جلوگیری از فروش پرندگان فریدون‌کنار رسید.
کارزارهای محیط زیستی جزو باکیفیت‌ترین کارزارها نیز بوده‌اند، چون هم با اقبال عمومی مواجه شده و هم توجه کنشگران محیط زیست را به خودشان جلب کرده‌اند. اما، از آنجایی که فرهنگ پاسخگویی بین مسئولان جا نیفتاده، این پرسش مهم مطرح می‌شود که چگونه این کارزارها به پاسخ و در نهایت به تغییر مطلوب می‌رسند؟ در ضمن، این نگرانی هم وجود دارد که چون مردم گمان می‌کنند مسئولیت اجتماعی خودشان را با ورود به این کارزارها انجام داده‌اند، از میزان مشارکت مدنی کاسته شود. این نگرانی‌ها و برخی موضوعات دیگر را با حامد بیدی، مدیرعامل پلتفرم کارزار، در میان گذاشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
تاکنون چه تعداد کارزار محیط زیستی داشته‌ایم؟
در این باره، مدیرعامل پلتفرم کارزار گفت: تعداد کارزارهای محیط زیستی خیلی بالاست؛ اما کارزارهایی که توانسته‌اند حداقل ۵۰ امضا را جذب کنند، حدود ۱۸۰ کارزار بوده است. حتی بعضی از این کارزارها توانسته‌اند چند ده هزار امضا جذب کنند.
کارزارهای محیط زیستی چقدر تاثیرگذارند؟
بیدی با بیان اینکه اتفاقا دسته‌بندی موضوعی کارزارهای محیط زیستی جزو موفق‌ترین و تاثیرگذارترین دسته‌بندی‌های ما بوده است، افزود: در این زمینه، نمونه‌های بسیار موفقی هم وجود دارد؛ از جمله کارزار مخالفت با پتروشیمی میانکاله یا جلوگیری از فروش پرندگان فریدون‌کنار. این دست از موضوعات کاملا موفق بوده‌اند یا برای نمونه، موضوعاتی مثل تالاب انزلی و دیگر تالاب‌ها، منجر به مذاکرات جدی شده‌اند. در همین مسیر، نمایندگان یا مسئولان استانی پیگیری‌های لازم را انجام داده‌اند و قدم‌های موثری برداشته شده است. بسیاری از این کارزارها با مشارکت و حمایت فعالان محیط زیستی مطرح منطقه‌ای و کشوری توانسته‌اند در فرآیند مطالبه‌گری اثرگذار باشند.
نمونه‌های بسیار موفق کارزار: پتروشیمی میانکاله
مسئولان پاسخگو هستند؟
مدیرعامل پلتفرم کارزار با اشاره به اینکه فرهنگ پاسخگویی بین مسئولان جا نیفتاده، اما تلاش ما بر این است که پاسخ‌های قانع‌کننده‌ای را از مسئولان با شیوه‌های مختلف دریافت کنیم، اظهار کرد: ما سعی می‌کنیم از سه مسیر به پاسخ و در نهایت تغییر مطلوب برسیم. مسیر اول، استفاده از کمک رسانه‌هاست. از مسیر اول می‌توانیم مطالبات را از طریق مطبوعات، خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری مطرح کنیم و در معرض دید مسئولان بگذاریم. در نهایت، آنها را برای پاسخگویی تحت فشار قرار دهیم.
مسیر دوم، استفاده از شبکه‌های اجتماعی است. در این مسیر، افکار عمومی را نسبت به موضوعات مختلف آگاه می‌کنیم. مسیر سوم، استفاده از ارتباطات رسمی مانند نامه‌نگاری است. همچنین، درخواست برگزاری جلسات در دبیرخانه نهادهای مخاطب را به صورت حضوری یا آنلاین مطرح می‌کنیم. جلسات کلاب هاوس هم بعضا با حضور مسئولان برگزار می‌شود. با تمام اینها، سعی می‌کنیم در مرحله اول، مسئولان متوجه موضوع مورد مطالبه شوند و در مرحله بعدی به موضوع پاسخ بدهند تا در نهایت منجر به تغییر شود. تاکنون صدها پاسخ رسمی از نهادهای مختلف دریافت کرده‌ایم؛ در بعضی از موارد پاسخ‌ها مبهم بوده و نتوانسته به اقناع افکار عمومی کمک کند.
چقدر مردم استقبال می‌کنند؟
بیدی گفت: طبق شواهد و آمارها، استقبال مردم از کارزارها بسیار بالا بوده است. به طور کلی تا الان، ما توانسته‌ایم میزبان بیشتر از ۲۲ میلیون امضاء باشیم. تا به امروز کارزارهای محیط زیستی جزو باکیفیت‌ترین کارزارهای ما بوده‌اند که هم اقبال عمومی را از نظر میانگین تعداد امضا به دنبال داشته و هم توانسته‌اند توجه کنشگران محیط زیستی را جلب کنند. این دسته از کارزارها در بحث آگاهی‌بخشی هم خیلی خوب عمل کرده‌اند.
کارکرد اصلی کمپین‌ها چیست؟
مدیرعامل پلتفرم کارزار آگاهی‌بخشی؛ را یکی از اصلی‌ترین کارکردهای کمپین‌های جمع‌آوری امضاء در تمام دنیا، می‌داند و در این باره می‌گوید: برای مثال، ممکن است یک موضوع به‌ویژه در حوزه محیط زیست در مقیاس محلی اتفاق بیفتد که تنها مردم منطقه از آن مطلع شوند و حرفشان به جایی نرسد. در این بخش، راه‌اندازی کارزار می‌تواند پای این موضوع را به رسانه‌ها باز کند تا درباره آن حرف کارشناسی زده شود. بدین ترتیب، دغدغه‌ای که در مقیاس محلی مطرح بوده، می‌تواند در مقیاس یک کشور آگاهی‌بخشی کند و منجر به بروز اتفاقات خوب در منطقه شود.
پاسخ به انتقادات
بیدی با تاکید بر اینکه انتقادات بی‌شماری چه در دنیا و چه در داخل کشور به این شیوه از کنشگری مدنی وارد شده است، تصریح کرد: بعضا این شیوه از فعالیت را به نوعی فعالیت‌های منفعلانه می‌دانند که صرفا انرژی مردم را تخلیه می‌کند و چه از بابت آنلاین بودن و چه از بابت سطحی بودن به اثرگذاری نهایی نمی‌رسد. اما، امروز مطالعات جدی‌تری انجام شده که دیگر این فرضیات نسبتا قدیمی‌تر را رد می‌کند. نمونه‌های موفقی هم در دنیا و کشورمان وجود دارند. امروز هم ما سازوکاری را فراهم کرده‌ایم تا فعالیت‌ها صرفا به امضایی که منجر به انفعال بیشتر شود، تقلیل نیابند. بلکه، ما ثبت امضا را شروع یک فرآیند کنشگری موثر و کمپین آگاهی‌بخشی می‌دانیم. فکر می‌کنم کارنامه موفقی هم در این زمینه داشته‌ایم.
در واقع این شیوه از کنشگری مدنی تنها یک روش در کنار سایر روش‌های کنشگری است که به فعالان حوزه‌های مختلف در رسیدن به اهداف‌شان کمک می‌کند. کمااینکه بسیاری از کارزارها به‌ویژه کارزارهای محیط زیستی توسط افرادی که دهه‌ها تجربه فعالیت و مدیریت NGOها را دارند، راه‌اندازی شده‌اند که از کارزار در کنار سایر روش‌ها برای مطالبه‌گری بهتر استفاده می‌کنند. بنابراین، نمی‌توان این روش را به‌عنوان یک روش جایگزین نقد کرد.
از طرف دیگر، وسعت مخاطبانی که درگیر چنین موضوعاتی می‌شوند اصلا قابل مقایسه با مخاطبان روش‌های سنتی نیست. الان کارزارهایی وجود دارند که در عرض چند روز، چند ده هزار نفر را در حوزه محیط زیست درگیر خودشان کرده و نسبت به مساله آگاه می‌کنند. در حالی که، دستیابی به چنین اهدافی در روش‌های قدیمی‌تر که شاید از نظر گروهی روش‌های اصیل‌تری محسوب می‌شوند، خیلی سخت بود.
وی افزود: همچنین، ما تلاش می‌کنیم تا از ظرفیت کمپین‌ها برای آگاهی مردم و طرح نظرات بیشتر استفاده کنیم. به پشتوانه‌ی امضاها به کنشگران کمک می‌کنیم تا بتوانند مطالبات‌شان را به شکل قوی‌تر و مستمرتری پیگیری کنند. در نتیجه، مسئولان کمتر می‌توانند ادعا کنند که دغدغه‌ی مطرح‌شده یک دغدغه‌ی برساخته‌ی رسانه‌ها یا محدود به چند نفر معدود است. چون، امضای چند ده هزار نفر ضمیمه مطالبه می‌شود و این موضوعی غیرقابل انکار است.
در ضمن، ماموریت اجتماعی ما ایجاب می‌کند که اگر موضوعی مورد نقد کارشناسان محیط زیست است، با برگزاری روم‌های کارشناسی در کلاب هاوس یا گفت‌وگوهای رسانه‌ای به بررسی آن اقدام کنیم. بنابراین، نباید به کمپین جمع‌آوری امضا صرفا به‌عنوان یک فرآینده کوتاه‌مدت نگاه کرد؛ بلکه فرآیندی‌ست جهت آگاهی‌بخشی بیشتر.
