به باد رفتن یک لحظه‌ای زحمات استارتاپ‌های ایرانی
چند روزی از حذف دوباره اپ‌های ایرانی از اپ‌استور گذشته و مشخص نیست چه کسی پاسخگوی این فاجعه اقتصادی خواهد بود؟ در این یادداشت به بررسی ابعاد مختلف این اتفاق خواهیم پرداخت.
بازار آیفون در ایران چقدر است؟
اپل در زمان اوج فروش خود در ایران (به‌صورت غیرمستقیم) سالیانه تقریبا ۹۰۰ میلیون دلار آیفون به ایران می‌فروخت. پیش از ریاست جمهوری ترامپ، ماهانه ۱۰۰ هزار آیفون به کشور قاچاق می‌شد. به معنایی سالیانه ۱.۲ میلیون آیفون با قیمت ۷۴۹ دلار وارد ایران می‌شد. در حال حاضر بر اساس تخمین‌های تکراسا، بین شش تا هفت میلیون آیفون در ایران هست.
جزئیات تحریم‌های خزانه‌داری آمریکا در رابطه با اپ‌های ایرانی
نخستین بار نیست که اپ‌های ایرانی از اپ‌استور حذف می‌شوند. در اوایل سال ۲۰۱۷ این اتفاق برای اولین بار رخ داد و چند ماه بعد موج دیگری از حذف اپ‌های ایرانی اتفاق افتاد. اپل دلیل آن را تحریم‌های خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد. به گفته اپل اپ‌هایی که در آن‌ها تراکنش‌های مالی اتفاق می‌افتد، بر اساس تحریم‌های خزانه‌داری آمریکا باید حذف شوند. اما این تراکنش‌های در سیستم بانکی ایزوله ایران اتفاق می‌افتد و بین المللی نیست و لذا دلیلی برای جلوگیری از آن وجود ندارد. به علاوه اپ‌هایی مانند آمازون یا اوبر که که خدمات و کالاهای فیزیکی را ارائه می‌دهند می‌توانند درگاه پرداخت داشته باشند. پیش اپ‌های ایرانی مشکل تحریم‌های مالی آمریکا را نبابید داشته باشند. البته این به جزء اپ‌هایی است که پرداخت درون برنامه‌ای درون دارند و خدمات دیجیتال می‌دهند با آبونمان دارند. این اپ‌ها به صورت قانونی باید حذف شوند زیرا اپل کمیسیون خود را از آن‌ها نمی‌تواند بگیرد.
اپل خود اجازه انتشار برخی از اپ‌های ایرانی را نمی‌دهد و موضوع تحریم نیست
البته پیش از این خزانه‌داری آمریکا در قانونی اپ‌هایی که به ارتباطات جمعی و دموکراسی در ایران کمک می‌کنند را از این قانون مستثنا کرده بود. اما شاهد حذف اکثرا اپ‌های ایرانی اپ‌استور بودیم. در واقع چه آن دسته از اپ‌هایی که تراکنش مالی نداشتند و چه آن‌هایی که به ارتباطات جمعی در ایران کمک می‌کردند. نمونه بارز این موضوع پیگیری پیام‌رسان گپ برای انتشار اپ خود در اپ‌استور است که خزانه‌داری آمریکا اجازه انتشار آن را داده است اما اشاره هم کرده است که تصمیم نهایی بر عهده خود اپل است و اپل می‌تواند تصمیم بگیرد که این اپ را منتشر نکند.
به همین دلیل استارتاپ‌های ایرانی شروع به استفاده از لایسنس سازمانی اپل برای انتشار اپ‌های خود کردند که خلاف مقررات اپل بود. سیب‌اپ فروشگاه اپ‌های iOS ایرانی نیز به همین دلیل شکل گرفت و از لایسنس سازمانی استفاده می‌کرد.
استارتاپ‌های ایرانی مجبور به استفاده از لایسنس سازمانی برای دور زدن تحریم شدند
استارتاپ‌های ایرانی برای مواجهه با این مشکل شروع به استفاده از لایسنس سازمانی اپل برای انتشار اپ‌های خود کردند. بر اساس قوانین اپل این لایسنس‌های سازمانی باید تنها درون سازمان استفاده شوند. به‌علاوه چندی پیش اپل به دلیل تخطی و سوءاستفاده گوگل و فیسبوک و دیگر شرکت‌ها از این لایسنس‌ها، شروع به غیرفعال کردن لایسنس‌های آن‌ها کرد که در چند روز گذشته این موج به ایران هم رسید. اما موضوع این است که اگر اپل اجازه انتشار اپ‌های ایرانی را در اپ‌استور می‌داد، استارتاپ‌های ایرانی مجبور به استفاده از لایسنس سازمانی نمی‌شدند.
به باد رفتن یک لحظه‌ای زحمات استارتاپ‌های ایرانی
زمانی در سال ۲۰۱۵ خبر‌هایی از نمایندگی اپل در ایران بود. اما سه سال بعد موضوع کاملا فرق کرده است. تصور کنید در یک لحظه تمام سرمایه‌گذاری‌ها و کل نصب‌هایی که یک استارتاپ با زحمت به دست آورده از بین برود.
برای آنکه با هزینه‌های استارتاپ‌ها و از دست رفتن سرمایه آن‌ها به‌صورت یک‌شبه بیشتر آشنا شویم، اطلاع داشتن از موارد زیر ضروری است:
1- بین ۱۱ درصد تا ۱۳ درصد بازار گوشی‌های هوشمند ایران در دست اپل است. یعنی بین شش تا هفت میلیون آیفون در ایران است.
2- سبد خرید کاربران iOS بین ۱۰ درصد تا ۱۵ درصد از سبد خرید کاربران اندروید بزرگ‌تر است.
3- هزینه توسعه اپ iOS تقریبا ۲۵ درصد بیشتر از اندروید است.
4- تقریبا ۳۰ درصد فروش استارتاپ‌ها از سمت iOS است زیرا معمولا توانایی مالی کاربران آیفون بهتر از کاربران اندروید است.
تقریبا هزینه پرداخت به ازای نصب اپ روی iOS بین ۲۵۰۰ تومان تا ۴۰۰۰ است.
ضرر‌های استارتاپ‌های ایرانی را چه کسی می‌دهد؟
اما موضوع اصلی این است که استارتاپ‌هایی که کوچک یا متوسط بودند بیشترین ضربه را از این ماجرا خوردند. این استارتاپ‌ها با شرایط اقتصادی حال حاضر کشور، کل سرمایه‌گذاری که برای توسعه و نصب اپ‌ها کرده بودند را از دست داده‌اند.
سوال اصلی این است که چه کسی جوابگوی این خسارت‌ها است؟ استارتاپ‌هایی که در بدترین شرایط در طی چهار سال گذشته به سر می‌برند؟ استارتاپ‌هایی که هر روز در حال تعدیل نیرو یا بسته شدن هستند؟ چه کسی به استارتاپ‌ها کمک خواهد کرد؟ دولت؟ نه به‌نظرم نسل کارآفرین و جوان‌های این کشور هستند که خسارت می‌دهند نه کس دیگری.
اما موضوع مهم دیگر حق دادن عده‌ای از ایرانی‌ها به اپل برای تحریم ایرانی‌ها است. بر اساس گفته این افراد اپل بر اساس قوانین آمریکا کار می‌کند و تقصیری ندارد. اما سوال این است که مگر اپل هزینه تک‌تک این هفت میلیون آیفون را دریافت نکرده است؟ مسئولیت اپل در قبال ایرانی‌ها چه می‌شود؟
قربانی اصلی نسل جوان و کارآفرین است
در انتها پر واضح است که تمام این هزینه‌ها را نسل جوان پرداخت می‌کنند. قشر کارآفرین کشور در وسط بازی‌های سیاسی در حال له شدن است. از یک طرف باید با فیلترینگ و بسته شدن کسب و کار، وضعیت اقتصادی بد، تهمت و برچسب زدن صداوسیما و جو امنیتی دست و پنجه نرم کند و از طرف دیگر باید با تحریم‌های بیشمار از سوی شرکت‌های خارجی کنار بیاید. کسی نیست که به داد جوانان برسد و معلوم نیست این نسل جوان کارآفرین چگونه باید کشور را بسازد.
نظرات