استعدادهایی که فراموش می‌شوند!

به گزارش تجارت نیوز، آموزش عالی در عراق، به‌ویژه پس از دهه‌ها بحران و جنگ، نقشی حیاتی در فرآیند رشد و توسعه کشور ایفا می‌کند. با این حال، علی‌رغم رشد قابل توجه تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، نرخ بیکاری در میان این گروه همچنان بالا و نگران‌کننده است. دلیل اصلی این موضوع، شکاف میان مهارت‌های آموخته‌شده در دانشگاه‌ها و نیازهای واقعی بازار کار است. عراق، به‌ویژه در بخش‌های غیرفنی و غیرنفتی، با چالش‌هایی نظیر کمبود مهارت‌های عملی در نیروی کار، عدم هماهنگی میان تحصیلات دانشگاهی و نیازهای اقتصادی، و موانع اجتماعی و فرهنگی مواجه است که مانع بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های نیروی کار تحصیلکرده می‌شود. هدف این مقاله بررسی چالش‌های موجود در بازار کار عراق، تحلیل دلایل این مشکلات و ارائه راهکارهای موثر برای بهبود وضعیت اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی است.

نخبگان و فرصت‌های از دست رفته

با وجود رشد چشمگیر تعداد فارغ‌التحصیلان در عراق در سال‌های اخیر، بسیاری از آنان نتواسته‌اند وارد بازار کار شوند یا شغلی متناسب با تخصص‌های خود پیدا کنند. این موضوع ناشی از شکاف میان مهارت‌های آموخته‌شده و نیازهای واقعی بازار است. علاوه بر این، مشکلات ساختاری در سیستم آموزشی و بازار کار، از جمله تمرکز بیش از حد بر آموزش‌های تئوری و کمبود برنامه‌های عملی و کارآموزی، منجر به بیکاری بالای فارغ‌التحصیلان شده است. بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول که در سال 2024 منتشر شد، تنها 38 درصد از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی عراق وارد بازار کار می‌شوند که این آمار نشان‌دهنده نیاز به تغییرات ساختاری در نظام آموزشی این کشور است. در ادامه به برخی از چالش‌های حاکم در این باره اشاره می‌شود:

1. شکاف میان مهارت‌ها و نیازهای بازار کار

طبق داده‌های بانک جهانی که در سال 2024 منتشر شد، نرخ بیکاری در میان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی عراق به 32 درصد رسیده است. این نرخ بالا نشان‌دهنده شکاف گسترده‌ای است که میان مهارت‌های آموخته‌شده در دانشگاه‌ها و نیازهای بازار کار وجود دارد. بسیاری از فارغ‌التحصیلان، به‌ویژه در رشته‌های غیر فنی و علوم انسانی، فاقد مهارت‌های عملی برای ورود به بازار کار هستند. این شکاف موجب عدم بهره‌برداری کامل از نیروی کار تحصیلکرده و رشد اقتصادی کشور می‌شود. به‌علاوه، مطابق با گزارش سال 2024 صندوق بین‌المللی پول این شکاف به‌ویژه در رشته‌های غیرفنی و خدماتی به چشم می‌آید.

در همین راستا، فرهاد نصیری، کارشناس اقتصادی در گفت و گو با فایننشال تایمز در بر این باور است که دانشگاه‌ها در عراق عمدتا بر آموزش‌های تئوری تمرکز دارند و فارغ‌التحصیلان فاقد مهارت‌های عملی برای ورود به بازار کار هستند. این مساله مانع از استفاده بهینه از نیروی کار تحصیلکرده می‌شود.

2. تمرکز بیش از حد بر آموزش‌های تئوری

در حالی که بسیاری از دانشگاه‌ها در عراق بر آموزش‌های تئوری متمرکز هستند، بازار کار به‌ویژه در بخش‌های غیرفنی و خدماتی، نیازمند مهارت‌های عملی و تخصصی است. این مشکل به‌ویژه در رشته‌های غیر نفتی و علوم انسانی بیشتر مشهود است، جایی که فارغ‌التحصیلان بیشتر به دانش تئوری توجه داشته‌اند تا مهارت‌های عملی که بتوانند به‌راحتی در بازار کار عراق به کار بگیرند. به همین دلیل، بسیاری از فارغ‌التحصیلان نتواسته‌اند شغلی مناسب با تخصص خود پیدا کنند.

سایه روشن بازار کار در عراق

بازار کار عراق با چالش‌های مختلفی روبرو است که باعث شده است تا فارغ‌التحصیلان نتوانند به‌طور موثر وارد بازار کار شوند. این چالش‌ها از مشکلات ساختاری و اقتصادی گرفته تا موانع اجتماعی و فرهنگی را شامل می‌شود. این بخش به تحلیل چالش‌های موجود در بازار کار و اثرات آن‌ها بر اشتغال فارغ‌التحصیلان می‌پردازد.

1. نرخ بالای بیکاری فارغ‌التحصیلان

طبق گزارش سال 2024 بانک جهانی، نرخ بیکاری در میان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی عراق به 32 درصد رسیده است. این نرخ بالا به‌ویژه در میان جوانان و زنان تحصیلکرده بحرانی‌تر است. بسیاری از فارغ‌التحصیلان در بخش‌های غیرنفتی، به‌ویژه در خدمات و صنایع غیرفنی، نمی‌توانند شغل پیدا کنند. علاوه بر این، نرخ بیکاری در میان زنان تحصیلکرده به‌ویژه در مناطق روستایی و سنتی عراق بسیار بالا است. طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول که در سال 2024 منتشر شد، تنها 10 درصد از زنان تحصیلکرده عراقی در بازار کار فعال هستند.

2. موانع اجتماعی و فرهنگی برای اشتغال زنان

یکی از مشکلات عمده برای مشارکت زنان در بازار کار عراق، موانع اجتماعی و فرهنگی است. بسیاری از زنان به‌دلیل مسئولیت‌های خانوادگی و فشارهای اجتماعی نمی‌توانند وارد بازار کار شوند. این شکاف به‌ویژه در مناطق روستایی و سنتی عراق بیشتر به چشم می‌آید. زهرا عبدالله، کارشناس اجتماعی، در گفت‌وگویی که سال 2024 در دانشگاه عراق ایراد کرد به این مقوله اشاره داشت و گفت: «موانع فرهنگی و اجتماعی، از جمله فشارهای خانوادگی و فرهنگی، مانع اصلی اشتغال زنان در عراق است.»

علاوه بر این، طبق داده‌های سال 2024 صندوق بین‌المللی پول در حالی که زنان تحصیل‌کرده در عراق سهم زیادی از جمعیت فارغ‌التحصیلان را تشکیل می‌دهند، تنها درصد اندکی از آنان وارد بازار کار می‌شوند.

بحرانی به نام فرار مغزها

عراق در سال‌های اخیر با پدیده‌ای به نام «فرار مغزها» مواجه است که به‌ویژه در میان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و نخبگان علمی مشاهده می‌شود. این پدیده به مهاجرت نخبگان تحصیل‌کرده از عراق به کشورهای دیگر برای جستجوی فرصت‌های شغلی و تحصیلی بهتر اشاره دارد. علت اصلی این مهاجرت‌ها، به‌ویژه در میان جوانان و زنان تحصیل‌کرده، مشکلات عمده‌ای همچون نرخ بالای بیکاری، کمبود مهارت‌های عملی در نیروی کار، و موانع اجتماعی و فرهنگی است.

طبق داده‌های منتشرشده توسط صندوق بین‌المللی پول که در سال 2024 منتشر شد، نرخ بیکاری در میان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی عراق به 32 درصد رسیده است. این آمار نشان‌دهنده شکاف وسیع بین مهارت‌های آموخته‌شده در دانشگاه‌ها و نیازهای واقعی بازار کار است. در این شرایط، فارغ‌التحصیلان، به‌ویژه در رشته‌های غیر فنی و علوم انسانی، با مشکل پیدا کردن شغل متناسب با تخصص خود روبرو هستند.

علاوه بر این، وضعیت زنان تحصیلکرده در بازار کار عراق به‌ویژه در مناطق روستایی و سنتی بحرانی است. براساس داده‌های صندوق بین‌المللی پول تنها 10 درصد از زنان تحصیل‌کرده عراقی در بازار کار فعال هستند. این شکاف جنسیتی به‌ویژه به‌خاطر فشارهای اجتماعی و فرهنگی و مسئولیت‌های خانوادگی زنان است که مانع از ورود آن‌ها به بازار کار می‌شود.

از همین رو بسیاری از نخبگان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی عراقی برای یافتن فرصت‌های شغلی بهتر به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند. کشورهای مقصد اصلی این مهاجرت‌ها شامل آلمان، بریتانیا و کانادا هستند. به‌ویژه در این کشورها، فرصت‌های شغلی و زندگی بهتر برای نخبگان عراقی فراهم است.

این روند فرار مغزها برای عراق پیامدهای منفی زیادی دارد. یکی از بزرگ‌ترین اثرات آن، کاهش ظرفیت انسانی در حوزه‌های علمی، فناوری و مدیریتی است که موجب می‌شود عراق نتواند به‌طور کامل از ظرفیت‌های نیروی کار تحصیلکرده خود بهره‌برداری کند. همچنین، از دست دادن نخبگان ماهر موجب کاهش سرعت توسعه اقتصادی کشور شده و این امر به وابستگی بیشتر عراق به نیروی کار خارجی منجر می‌شود.

فرصت‌سازی برای فارغ‌التحصیلان

علی‌رغم چالش‌ها و مشکلات موجود در بازار کار عراق، فرصت‌های زیادی برای بهبود وضعیت اشتغال فارغ‌التحصیلان وجود دارد. به نوشته صندوق بین‌المللی پول این کشور می‌تواند با اصلاحات در سیستم آموزشی، تقویت زیرساخت‌های حمایتی، و حمایت از کارآفرینی و نوآوری، به‌طور موثر نرخ بیکاری را کاهش دهد.

در این بخش، به تحلیل فرصت‌ها و راهکارهای ارائه شده توسط نهادهایی چون صندوق بین الملیل پول پرداخته خواهد شد که می‌تواند به بهبود وضعیت اشتغال فارغ‌التحصیلان کمک کند.

1. اصلاحات در سیستم آموزشی: تطبیق با نیازهای بازار

برای کاهش بیکاری فارغ‌التحصیلان و بهره‌برداری موثر از نیروی کار تحصیلکرده، اصلاحات اساسی در سیستم آموزشی عراق ضروری است. مطابق با گزارش سال 2024 صندوق بین‌المللی پول، عراق باید به‌طور جدی به آموزش‌های فنی و حرفه‌ای توجه کرده و برنامه‌های آموزشی خود را با نیازهای واقعی بازار کار تطبیق دهد. علاوه بر این، دانشگاه‌ها باید به‌طور فعال برنامه‌های کارآموزی و مهارت‌آموزی را در نظر بگیرند تا فارغ‌التحصیلان آماده ورود به بازار کار شوند.

2. تقویت زیرساخت‌های حمایتی برای زنان و جوانان

برای کاهش بیکاری در میان زنان و جوانان، تقویت زیرساخت‌های حمایتی از جمله خدمات مراقبت از کودکان، مرخصی زایمان، و حمایت‌های اجتماعی ضروری است. ایجاد شرایط مناسب برای ورود زنان به بازار کار می‌تواند به کاهش شکاف جنسیتی در بازار کار عراق بسیار کمک کند. بر اساس داده‌های صندوق بین‌المللی پول که سال 2024 منتشر شد، فراهم کردن شرایط مناسب برای کارآفرینی زنان و جوانان، می‌تواند به کاهش نرخ بیکاری در این گروه‌ها کمک کند.

3. حمایت از کارآفرینی و نوآوری در بخش‌های غیرفنی و غیرنفتی

ایجاد فرصت‌های کارآفرینی و نوآورانه می‌تواند به‌طور موثری نرخ بیکاری را کاهش دهد. دولت عراق باید شرایط لازم را برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای کوچک و متوسط فراهم کند. به‌ویژه حمایت از کسب‌وکارهای نوآورانه و استارتاپ‌ها می‌تواند به رشد اقتصادی داخلی و ایجاد فرصت‌های شغلی در بخش‌های غیرنفتی و غیرتخصصی کمک کند. بر اساس گزارش سال 2024 صندوق بین‌المللی پول این استراتژی می‌تواند به‌طور موثر مشکلات بیکاری را کاهش داده و به تقویت اقتصاد داخلی کمک کند.

فرصت‌سازی برای نخبگان

با توجه به چالش‌های موجود در بازار کار عراق، به‌ویژه بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، اصلاحات ساختاری در سیستم آموزشی و ایجاد زیرساخت‌های حمایتی برای زنان و جوانان به‌ویژه در بخش‌های غیرفنی و غیرنفتی ضروری است. این اصلاحات باید شامل تطبیق برنامه‌های آموزشی با نیازهای واقعی بازار کار، تقویت زیرساخت‌های حمایتی برای زنان و جوانان، و حمایت از کارآفرینی باشد. با اجرای این راهکارها، عراق می‌تواند به رشد اقتصادی پایدار دست یابد و از ظرفیت‌های نیروی کار تحصیلکرده خود بهره‌برداری کند.در نهایت، برای دستیابی به توسعه پایدار، باید سرمایه‌گذاری‌های لازم در زیرساخت‌ها، آموزش و اشتغال صورت گیرد تا کشور بتواند بر چالش‌های موجود غلبه کند و به سمت آینده‌ای روشن‌تر حرکت نماید.