فاطمه قمری 
گفتگوی تجارت‌نیوز با ایمان کریمی، دبیر مسابقه هوش مصنوعی:
آرزو داریم جزو ۱۰ کشور برتر هوش مصنوعی باشیم؛ اما بدون اینترنت!
ایران قرار است در ۱۰ سال آینده یکی از ۱۰ اقتصاد برتر هوش مصنوعی در دنیا باشد. اما ایمان کریمی، کارشناس حوزه هوش مصنوعی می‌گوید وقتی ارتباطمان را با دنیا قطع می‌کنیم چطور قرار است این آرزو برآورده شود؟
به گزارش تجارت‌نیوز ، با وجود تمامی ظرفیت‌های توسعه هوش مصنوعی در کشور، اما قطعی اینترنت در یک ماه گذشته، به این حوزه زیان اساسی وارد کرده است. به طوری یکی از کارشناسان هوش مصنوعی، اختلال در اینترنت را سد بزرگی بر سر راه پیشرفت هوش مصنوعی می‌داند و از افزایش ۳۰ تا ۴۰ برابری هزینه‌های خرید سرور و داده‌های هوش مصنوعی در ایران خبر می‌دهد.
فناوری هوش مصنوعی، فرآیندهای هوش طبیعی انسانی را شبیه سازی می‌کند، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های آن می‌توان به بهبود خدمات عمومی، کارآیی در اقتصاد و بهبود شرایط کار برای نیروی انسانی کمک کرد.
به همین دلیل اغلب کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، برنامه‌ریزی برای حرکت به سمت استفاده از مزیت‌های ناشی از به کارگیری فناوری هوش مصنوعی را آغاز کردهاند. این درحالیست که در کشور ما، مسیرهای توسعه این فناوری هر روز سخت‌تر می‌شود.
در رابطه با روند توسعه هوش مصنوعی در ایران با ایمان کریمی، دبیر مسابقه هوش مصنوعی (iAAA) به گفتگو پرداختیم.
هوش مصنوعی در دوران قطعی اینترنت
_برای توسعه فناوری هوش مصنوعی در کشور تاکنون چه اقداماتی انجام شده، آیا اختلال‌های اینترنت در چند وقت اخیر تاثیرات منفی بر روند توسعه آن گذاشته است؟
«پژوهشگاه وزارت ارتباطات و فناوری ارتباطات، متولی تهیه سند توسعه ملی هوش مصنوعی است. توسعه ملی در راستای بومی سازی فناوری هوش مصنوعی و به نوعی ایجاد فناوری جدید است.
با این حال ما در توسعه هوش مصنوعی مسیری را می‌رویم که دیگر کشورها یک بار این راه طی کردهاند و اکنون با دنیا فاصله داریم. البته در بخش‌هایی مانند حوزه حمل‌ونقل روند خوبی را پشت سر گذاشتیم. یا چند سالی است که سیستم‌های احراز هویت خیلی خوب پیشرفت کردند و حتی می‌شود گفت با کیس‌های جهانی فاصله چندان زیادی ندارد.
اما مثلا داده‌های شرکت گوگل در این زمینه قابل مقایسه با کشور ما نیست. در توسعه هوش مصنوعی دسترسی به دیتا بیس‌های لازم را نداریم. اما در حال جمع آوری آنها هستیم.
وضعیت اینترنت کنونی تاثیر خیلی مستقیم بر مسابقه گذاشته؛ یعنی انتظار داشتیم مسابقه را ۳۰ مهر شروع کنیم ولی به خاطر اتفاقاتی که رخ داد، نشد و فراخوان‌ها را متوقف کردیم.
جو ملتهب یک قسمت داستان بود و گذشته از آن، اعتقادی که در حال حاضر وجود دارد این است که چیزی به نام اینترنت وجود خارجی ندارد. یعنی خودمان در شرکت وقتی بخواهیم به یک سری منابع خارجی دسترسی پیدا کنیم با هزار مشکل مواجه می‌شویم. الآن بیشتر از اینکه کارهای معمولی را انجام دهیم، به روش‌های ساخت vpn که بتواند کارها را حل کند فکر می‌کنیم و فکر نمی‌کنم هیچکس منطقا بخواهد وقتش را صرف چنین کاری کند.
همواره مطرح کردم که نمی‌توان جزو ۱۰ اقتصاد برتر هوش مصنوعی دنیا شویم، وقتی که چیزی به نام اینترنت در کشورمان وجود خارجی ندارد یا زمانی که اینقدر ناپایداری هست، نمی‌توان انتظار داشت شرکت‌های نوپا در این حوزه ادامه حیات دهند.
منابع هوش مصنوعی در اختیار همه هست؛ اما زمانی که برای دانلود برخی داده‌ها که مثلا چند ده ترابایت است، اینترنتی وجود ندارد، اساسا از آن محروم می‌شویم. یا وقتی که بخواهیم این داده‌ها را روی یک سرور قرار دهیم، باید سرور را به خارج از کشور وصل کنیم که فرایند را خیلی سریع‌تر انجام دهد؛ بدون اینترنت این کار امکان‌پذیر نیست.
به عقیده من، فقط اینترنت بین‌الملل قطع نشده؛ اینترنت داخلی هم دچار مشکل شده. به طوری که سرویس‌های بسیار معمول که قبلا خیلی راحت از آنها استفاده می‌کردیم نیز دچار اختلال شدند. این طور نیست که صنعت IT فقط محدود به کشور خودمان باشد و این گونه نیست که بگوییم در داخل کشور صنعت پیشرفته‌ای داریم. اگر به صنعت IT کشورهای دیگر نگاه نکنیم توسعه دادن بی‌معنی است.»
بدون اینترنت آروزها‌ی توسعه فناوری چطور محقق می‌شود؟
_با توجه به اینکه اینترنت زیرساخت اصلی استفاده از هوش مصنوعی محسوب می‌شود؛ با وجود این قطعی‌های مکرر امیدی به توسعه فناوری هوش مصنوعی در کشور هست؟
کریمی ادامه داد: «مسئولان ما آرزوهایشان را به عنوان برنامه، مکتوب می‌کنند. مثلا آرزوی ساختن ایران در ۱۴۰۴ است، اما وقتی این آرزو را داشتند نمی‌دانستند برای رسیدن به چنین افقی چه لوازمی نیاز است. در مورد هوش مصنوعی هم یک سری آرزو وجود دارد که آنها را مکتوب می‌کنند و نمی‌دانم بدون اینترنت چطور می‌توانند این آرزوها را محقق کنند؟! قرار است در ۱۰ سال آینده جزو ۱۰ اقتصاد برتر هوش مصنوعی شویم و وقتی ارتباطمان را با دنیا قطع می‌کنیم چطور قرار است این آرزو برآورده شود؟
در ICT مهمترین سرمایه، نیروی انسانی است و ظرفیت نیروی انسانی ما برای تاثیرگذاری فراوان است. پتانسیل‌های بالایی هم از جنس هزینه نیرو کار داریم؛ یعنی بهترین نیروی انسانی ما در اینجا بیشتر از ۵۰ میلیون تومان حقوق نمی‌گیرد که چیزی در حدود ۱۵۰۰ دلار است. اما اگر هر کدام از این افراد از ایران بروند حقوقی که می‌گیرند حداقل هفت هشت برابر است.
با این حال، خوشبختانه با این قطعی اینترنت، تاکنون هیچکدام از شرکت کننده‌ها در این مسابقات انصراف نداده‌اند، اما وضعیت تبلیغات برای ثبت‌نام شرکت‌کنندگان بیشتر هم مناسب نیست. چرا که به دوره تبلیغات دهان به دهان رسیدیم و می توانم بگویم ظرفیت اطلاع‌رسانی کشور تقریبا نابود شده است. اتفاقی که در پی قطعی اینترنت افتاده این است که ارتباط مخاطب را با جاهای مختلف قطع کردند.
افزایش هزینه‌ها قطعی است!
_ممکن است عده‌ای بگویند این صنعت از وضعیت اینترنت صدمه زیادی نمی‌بیند، آیا اگر اینترنت را فاکتور بگیریم؛ فرایندهای دیگر توسعه هوش مصنوعی در این دوران چگونه انجام می‌شود؟
«لازم نیست هزینه مستقیما در کل کار تمام شود؛ ولی حداقل اتفاقی که اینترنت برای ما رقم می‌زند این است که هزینه کارهایی را که تاکنون انجام می‌گرفت به نحو عجیبی افزایش می‌دهد. یعنی اگر می‌توانستیم از یک سرویس خارجی استفاده کنیم تا هزینه کل توسعه را پایین بیاوریم، الآن باید چند برابر آن هزینه را انجام دهیم تا فقط ابزار خربداری شود تا پروژه بتواند به کارش ادامه دهد.
برای مثال ظرفیت GPU (سرورهای مخصوص هوش مصنوعی) در کشور وجود دارد که می‌توان با استفاده از آنها، دیگر چنین سرورهایی از خارج کشور خریداری نشود. دوره تست این سرورها نیز رو به پایان است. ابزارها و GPU های لازم در دیتاسنتر دانشگاه شریف وجود داشت اما پس از اتفاقات اخیر دسترسی به دیتا سنتر دانشگاه شریف تقریبا غیر ممکن شده است. حتی پس از اینکه به داده‌ها دسترسی پیدا کردیم، اختلالات و مشکلات فراوانی در آنها وحود داشت.
عملا مجبور شدیم که قید آن داده‌های داخلی را بزنیم و GPU خارجی بخریم. اقداماتی را که می‌توانستیم تا پیش از این با قیمت حدود ۱۰ میلیون تومان راه‌اندازی کنیم، حالا باید حدود ۳۰۰ یا ۴۰۰ میلیون تومان هزینه کنیم. مشکلات دیگری هم وجود دارد که با استخراج داده‌های خارجی، باید نیروهای مختصص بیشتری برای این کار استخدام کرد که خودش افزایش هزینه را به دنبال دارد.»
مسابقه هوش مصنوعی در نهایت برگزار می‌شود؟
دبیر مسابقه هوش مصنوعی در پایان در پاسخ به اینکه آیا وضعیت کنونی اینترنت مسابقه برگزار می‌شود یا نه؟ گفت:« با برگزاری مسابقه سالانه هوش مصنوعی ایران (IAAA)، در قالب طرح شهید بابایی بنیاد ملی نخبگان در حوزه سلامت و پزشکی با هدف آشنایی و آموزش علاقه‌مندان و طی فرآیندهای مشخص حضوری و غیرحضوری، آموزش‌های لازم به علاقه‌مندان ارائه می‌شود و در نهایت با طرح موضوعات جدی صنعت در حوزه هوش مصنوعی، ۳ مساله واقعی رفع خواهد شد.
هوش مصنوعی ابزاری است که در همه صنایع کاربرد دارد و ما کاربردش را در سلامت هدف قرار دادیم و به خاطر این که خودمان در این حوزه بودیم این دوره بیشتر در حوزه سلامت است. اما دوره‌های بعدی قطعا در حوزه های دیگر خواهد بود و همین الآن پیشنهادهایی برای سایر حوزه‌ها مثل مالی، معدن و… داریم.
تا کنون حدود صد نفر شرکت‌کننده داشتیم. پیش‌بینی چیزی در حدود ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ نفر بود. اما حدود ۲۵ روز است که در پی قطعی اینترنت امکان استفاده از ظرفیت رسانه‌های اجتماعی را نداریم.
همچنین، دغدغه اجرای این مسابقات در سطح بین‌المللی وجود دارد، اما شاید در مراحل بعدی این اتفاق رخ دهد، چرا که در حال حاضر این مسابقات داخلی هستند و برای ارتباط گرفتن با شرکت‌های خارجی کمی زمان نیاز است. در حال حاضر نیز این مسابقه فردی است.»
افتتاحیه این رویداد و دوره عملی و تیم‌بندی در روزهای ۲۷ و ۱۸ آذر است که این دوره تا ۲۷ بهمن ادامه دارد. اختتامیه این رویداد و اهدای جوایز در روز ۱۵ اسفند اعلام شده است.
نظرات