فاطمه قمری 
کشمکش‌های صداوسیما با پلتفرم‌های نمایش خانگی همچنان ادامه دارد
صداوسیما به دنبال انحصار مطلق / VODها بار دیگر زیر تیغ ساترا می‌روند
پس از اینکه ساترا توسط صداوسیما به‌عنوان نهاد ناظر بر VODها تاسیس شد، پلتفرم‌های چون فیلیمو، نماوا و آپارات‌گیم با چالش‌های زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. چرا که به نظر می‌رسد صداوسیما به دنبال بازگشت به انحصار خود در زمینه نمایش محتواست. شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز قصد دارد جایگاه ساترا را به‌طور قانونی برای نظارت بر VODها تثبیت کند که ممکن است به تعطیلی پلتفرم‌های نمایش خانگی منجر شود.
به گزارش تجارت‌نیوز ، صداوسیما با تاسیس ساترا (سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر) به دنبال بازگشت انحصار در حوزه VOD بود و دست به تعلیق ناگهانی مجوز VODهای بخش خصوصی زد، اکنون نیز دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بدون اینکه به ساترا یا نهاد دیگری اشاره کند از مشخص شدن تکلیف نهاد ناظر بر VODها برای نظارت بر محتوای این پلتفرم‌ها خبر داده است.
سازمان صداوسیما تا یک دهه پیش، به دلیل انحصار در تولید محتوا هیچ رقیبی در این زمینه نداشته است. اما حالا با پیشرفت فضای مجازی و رشد بسترهایی از جمله VODها (فیلیمو، آپارات و نماوا) رقبای پرمخاطب و بیشتری را مقابل خود می‌بیند. بنابراین به نظر می‌رسد تمامی نهادهای حکومتی با بهانه‌های مختلف، می‌خواهند این بسترهای بخش خصوصی را از دور رقابت خارج کنند تا صداوسیما به جایگاه قابل قبولی بین مخاطبان برسد.
کشمکش‌های ساترا با VODها
در حالی که ساترا طبق قوانین خودش از روز اول با رویکرد حمایت از VODها وارد میدان شد و ارتباط خود با صداوسیما را ارتباطی کمرنگ توصیف کرد، اما به مرور این موضوع رنگ‌وروی دیگری به خود گرفت و ساترا رسما اعلام کرد که مطابق قوانین صداوسیما با محتواها برخورد می‌کند.
حالا با توجه به اخباری که هر چند وقت یک‌بار مبنی بر نظارت بیشتر بر VODها منشتر می‌شود، به نظر می‌رسد که کشمکش بین VODها و ساترا قرار است ادامه داشته باشد و وارد فاز جدیدی شود.
تابستان سال گذشته بود که نامه‌نگاری صداوسیما با ۲۰ نهاد فرهنگی و امنیتی برای برخورد با شبکه نمایش خانگی منتشر شد. این نامه‌ها نشان‌دهنده آن است که ساترا بیشتر قصد دارد که انحصار را به صدا و سیما در پخش برنامه‌های نمایش خانگی بازگرداند. چرا که ساترا براساس وظایفی که برای این نهاد تعیین شده، جلو نمی‌رود و به‌جای تسهیلگر فضای کار برای دیگر پلتفرم‌های نمایش خانگی باشد، قصد تنگ کردن عرصه بر آنها را دارد.
در این نامه‌ها، ساترا از وزارت صمت خواستار لغو اینماد برخی از پلتفرم‌ها شد و از وزارت ارتباطات خواست که خدمت‌رسانی دیتاسنترها به برخی پلتفرم‌ها را متوقف کند. اما به اغلب این نامه‌ها حتی پاسخی داده نشد. مگر یکی دو مورد، مانند بسته‌شدن حساب بانکی فیلم‌نت که با نامه‌نگاری بین ساترا و وزارت صمت رخ داد و با انتقاداتی از سوی برخی نمایندگان مجلس نیز همراه شد.
عدم توجه نهادهای دولتی به ساترا این گمان را ایجاد می‌کند که جایگاه ساترا حتی در نهادهای بالادستی به‌درستی تعریف نشده است. از طرفی، سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر از زمان شروع فعالیت خود سعی در مشروع و قانونی جلوه دادن ماهیت وجودی خود داشته است. چراکه در هیچ یک از مواردی که این سازمان به آن استناد کرده، مشروعیت تاسیس نهادی با سازوکارهای این چنینی، به رسمیت شناخته نشده است.
ساترا VODها تا پای تعطیلی می‌برد
اما این دعواها سابقه چندساله دارد و درگیری‌ها به سه پلتفرم نمایش خانگی محدود نمی‌شود. در شهریور 1401، محمدجواد شکوری مقدم، مدیرعامل آپارات، با انتشار ویدئویی از تعطیلی آپارات گیم به دلیل فشارهای صداوسیما خبر داد.
او در این ویدئو گفت که ۷۱ هزار گیم استریمر در این پلتفرم برای ۲.۴ میلیون مخاطب، محتوای آنلاین تولید کرده‌اند، اما به دلیل فشارهای صداوسیما تعطیل می‌شود و ضمن مهاجرت، این پلتفرم تا انتهای سال میلادی، به ماژولی از یک پرتال گیم عربی تبدیل خواهد شد.
خبر تعطیلی آپارات‌گیم و بیکار شدن نیروهای کار آن باعث نشد که ساترا از موضوع خود پایین بیاید بلکه در پاسخ به گفته‌های مدیر آپارات اعلام کرد که سرویس آپارات‌گیم بدون مجوز ساترا راه‌اندازی شده است و حالا که این سرویس تصمیم گرفته زمین بازی خود را عوض کند، نشان‌دهنده مسئولیت‌ناپذیری و پایبندنبودن به اخلاق حرفه‌ای است.
بااین حال آپارات‌گیم مانند تمام کسب‌وکارهای ایرانی که با چالش‌های رگولاتوری دست‌وپنجه نرم می‌کنند، این چالش را به هر نحو ممکن پشت سر گذاشت و به فعالیت خود ادامه داد. تا اینکه برای دومین بار در آذرماه 1401 بنیان‌گذار آپارات اعلام کرد صداوسیما از آپارات شکایت کرده است که نشان می‌داد جدال بین بسترهای خصوصی نمایش محتوا و صداوسیما تمامی ندارد.
چیزی نگذشت که در بهمن ماه 1401، ساترا درخواست فیلترینگ یکی از VODها یعنی فیلیمو را به صداوسیما ارسال کرد، آن هم تنها به علت پخش یک سریال! اما این درخواست با مخالفت جدی انجمن VODها و چند نماینده مجلس روبه‌رو شد و فیلیمو از این معرکه جان سالم به‌در برد.
در بحبوبه این ماجرا، کمیسیون تلفیق بررسی لایحه بودجه صداوسیما را موظف کرد پیش‌نویس آیین‌نامه فعالیت ساترا را تهیه کند و در اختیار مجلس قرار دهد.
در نهایت، روزهای پایانی بهمن 1401 با اعلام خبر صدور منع تعقیب برای فیلیمو و فیلم‌نت همراه شد. اما باز هم رئیس سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت‌وتصویر فراگیر اعلام کرد این سازمان شکایت خود از فیلیمو را پیگیری می‌کند.
VODها بار دیگر زیر تیغ ساترا
حالا به نظر می‌رسد که بار دیگر محتوای یک سریال به پای یک پلتفرم پخش خانگی نوشته شده است و احتمالا دوباره ساترا برای پیگیری آن فیلیمو را مقصر می‌داند. چرا که با توجه به صحبت‌های دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در نظارت بر محتوای سریال‌های VODها کم‌کاری شده و نظارت بیشتری بر این پلتفرم‌ها لازم است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفته است: «الان مشکل چندانی در سریال‌های تلویزیون نداریم اما سوال این است سریال‌های خانگی که ساخته می‌شوند آیا فرهنگ حجاب را ترویج می‌کنند یا بی‌حجابی را؟ بعضی از این فیلم‌ها تحکیم خانواده را زیر سوال می‌برد. در حال مشخص کردن این تکلیف هستیم که دستگاه مشخصی بیاید و نظارت کند.»
ظاهرا شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز قصد دارد از لحاظ قانونی، جایگاه ساترا را به‌عنوان نهاد ناظر و تنظیم‌گر VODها تثبیت کند و این یعنی فشار بیشتر بر پلتفرم‌های نمایش خانگی.
کاربران VODها تحت تاثیر سانسورچی‌های صداوسیما
تداوم اختلافات میان رگولاتوری و پلتفرم‌های شبکه نمایش خانگی علاوه‌بر اینکه VODها را تحت فشار قرار می‌دهد، کاربران آنها را هم درگیر خواهد کرد.
آنطور که گزارش‌ها نشان می‌دهد پلتفرم‌های نمایش خانگی چند میلیون مخاطب دارند و زمانی که پخش یک سریال ایرانی درگیر حاشیه‌های ساترا می‌شود، کاربران به‌ناچار برای تماشای سریال به وب‌سایت‌های غیررسمی مراجعه می‌کنند و پلتفرم‌ها نیز مخاطبان خود را از دست می‌دهند. همچنین ممکن است تهیه‌کنندگان فیلم و سریال نیز برای همکاری با آنها ترغیب نشوند.
در هر صورت این بازی، یک بازی باخت-باخت برای صداوسیما و پلتفرم‌هاست. چون مخاطبان VODها با تعطیلی یا ایجاد محدودیت برای آنها، به مخاطبان صداوسیما تبدیل نمی‌شوند. اما زمینه کاهش درآمدزایی این پلتفرم‌ها فراهم می‌شود که می‌تواند به اخراج نیروی کار منجر شود.
بنابراین تشدید نظارت‌ها در نهایت به ضرر کسب‌وکارهایی چون فیلیمو، نماوا و فیلم‌نت خواهد بود. اما به نظر می‌رسد که صداوسیما با ایجاد نهادهایی مانند ساترا عزم خود را برای بازگرداندن انحصار در بازار فیلم و سریال جزم کرده است و مشخص نیست مقاومت VODها در برابر آن چقدر ادامه خواهد داشت.
مهم‌ترین اخبار و گزارش‌های مربوط به حوزه استارتاپ‌های ایران و جهان را در صفحه اخبار استارتاپ تجارت‌نیوز بخوانید.
نظرات