الهام میرمحمدی 
به مناسبت پانزدهمین سالگرد تولد فیس‌بوک، اکونومیست بررسی کرد:
فیس‌بوک چگونه آمریکا را تغییر داد؟
به مناسبت پانزدهمین سالگرد تاسیس فیس‌بوک، اکونومیست در گزارشی به بررسی تاثیر این غول شبکه‌های اجتماعی بر جوامع پرداخته است. اما آیا فیس‌بوک در 15 سال آینده هم می‌تواند به همین میزان پرنفوذ و تاثیرگذار باشد؟
پانزده سال از تولد فیس‌بوک می‌گذرد و در چهارم فوریه 2004 وب‌سایت facebook.com در خوابگاه دانشگاه هاروارد راه‌اندازی شد؛ وب‌سایتی که به تمایل غریزی کاربران خود برای دیدن و دیده شدن پرداخت.
به گزارش تجارت‌نیوز به نقل از اکونومیست ، از آن زمان تاکنون پیش‌بینی‌های بسیاری در مورد آینده این رسانه اجتماعی شده است. برخی پیش‌بینی کرده بودند که به زودی پلتفرم‌های جدیدتری جای فیس‌بوک را خواهند گرفت. در سال 2008، رابرت مرداک، خریدار MySpace که رقیب فیس‌بوک بود، این غول شبکه‌های اجتماعی را یک رویداد زودگذر تعریف کرد و سال بعد از آن در مقاله‌ای نوشت: هر پدیده بزرگی، با ظهور پدیده بعدی از میان می‌رود.
فیس‌بوک اما همچنان در آمریکا و در سراسر جهان به رشد خود ادامه داد؛ تا جایی که حتی رقبای خود از جمله اینستاگرام و واتس‌اَپ را خریداری کرد.
مطالعات نشان می‌دهد، افرادی که زمان بیشتری را در فیس‌بوک می‌گذرانند، تصورشان بر این است که سایر افراد زندگی بهتری در مقایسه با آنها دارند.
برآوردها نشان می‌دهد، دو سوم بزرگسالان در جهان کاربر این شبکه اجتماعی هستند و کاربران به طور متوسط، روزانه یک ساعت در فیس‌بوک وقت می‌گذرانند. شاید تعداد انگشت‌شماری از شرکت‌ها موفق شده باشند چنین نفوذی بر جامعه اعمال کنند و عادات ارتباطی مردم را تغییر دهند. فیس‌بوک اما پلتفرمی است که ارتباطات از دست‌رفته را بار دیگر برقرار و معنای کلمه «دوست» را بار دیگر تعریف کرد. به عقیده راجر مک‌نامی، نویسنده کتاب Zucked، هرازگاهی اتفاقات در حوزه فناوری، تغییرات عمیقی در زندگی مردم به وجود می‌آورد و فیس‌بوک یکی از این اتفاقات است.
به هر ترتیب تولدها و سالگردها فرصتی برای انعکاس این ارتباطات است. به عقیده نویسنده، طی 15 سال گذشته تاکنون، فیس‌بوک از سه طریق موفق شده جامعه آمریکا را به طور جدی دستخوش تغییر کند.
اول آنکه فیس‌بوک روندی را شکل داده که آن را همواره جوان و به‌روز نگه می‌دارد و همچنین احساس جوان بودن به کاربرانش می‌دهد. این اتفاق تاکنون دو بار افتاده است. یک بار زمانی که این شبکه اجتماعی خود تبدیل به یک سرگرمی اعتیادآور برای دانش‌آموزان و دانشجویان شد و بار دیگر در اواسط دهه 2000 با خریداری اینستاگرام. این غول شبکه‌های اجتماعی فضایی را به وجود آورده است که در آن کاربران احساسات، عکس‌ها و نظرات خود را به اشتراک می‌گذارند.
با این حال انتقاداتی هم به این شبکه اجتماعی بزرگ وارد است. برخی بر این باورند که فیس‌بوک باعث خودشیفتگی نوجوانان و کم کردن میزان توجه آنها می‌شود. برخی دیگر می‌گویند فیس‌بوک افسردگی، اضطراب و ناامنی به وجود می‌آورد.
مطالعات نیز نشان می‌دهد، افرادی که زمان بیشتری را در فیس‌بوک می‌گذرانند، تصورشان بر این است که سایر افراد زندگی بهتری در مقایسه با آنها دارند و زندگی به‌هیچ‌وجه عادلانه نیست.
اگرچه فیس‌بوک به دنبال تغییر دوستی‌های مجازی است اما ماهیت افراد آفلاین را هم تغییر داده است.
با این حال، به نظر می‌رسد تاثیر رسانه‌های اجتماعی به ویژه فیس‌بوک بر روی جوانان تا سال‌های سال به طور کامل درک نخواهد شد؛ اما واضح است که این غول شبکه‌های اجتماعی تعاملات انسانی را تغییر داده است. واقعیت این است که رفتارهای خشن و قلدرمابانه در شبکه‌های اجتماعی به شدت رایج شده است؛ حدود 59 درصد از نوجوانان آمریکا اعلام کرده‌اند که در فضای مجازی مورد تهدید یا آزار قرار گرفته‌اند.
اگرچه فیس‌بوک به دنبال تغییر دوستی‌های مجازی است اما ماهیت افراد آفلاین را هم تغییر داده است. بر اساس تحقیقات انجام‌شده در سال 2012، حدود نیمی از نوجوانان 13 تا 17 ساله گفته‌اند که روش مورد علاقه آنها برای برقراری ارتباط با دوستان فیس‌بوک است. امروز اما تنها 32 درصد از جامعه آماری این روش را دوست دارند و 35 درصد دیگر ارسال پیام کوتاه را ترجیح می‌دهند.
دوم آنکه فیس‌بوک نگرش‌ها به حریم خصوصی را تغییر داده است. شبکه‌های اجتماعی رشد خود را مدیون اعتماد کاربران خود هستند. پس از راه‌اندازی فیس‌بوک، کاربران برای اولین بار در مورد به اشتراک گذاشتن اطلاعات محرمانه خود از شماره تلفن گرفته، وضعیت رابطه، دوست داشتن و دوست نداشتن و… به صورت آنلاین احساس راحتی کردند. تصور آنها این بود که می‌توانند شکل دسترسی افراد به داده‌هایشان و میزان آن را کنترل و تنظیم کنند. کاربران اما در مقطعی متوجه شده‌اند که فیس‌بوک با هدف کسب درآمد، این داده‌ها را در اختیار آگهی‌دهندگان قرار می‌دهد. با این حال، بیشتر این کاربران اعتراضی به این موضوع نداشتند.
اما دیدگاه‌ها در مورد حریم خصوصی در فیس‌بوک ممکن است تغییر کند. رسوایی‌ها در مورد شرکت‌های خارجی که به داده‌های کاربران فیس‌بوک دسترسی دارند، احتمالا به تغییر دیدگاه‌ها منجر شود. رسوایی شرکت کمبریج انالیتیکا به دنبال سوءاستفاده از داده‌های فیس‌بوک در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا یکی از این موارد است. نگرانی‌ها درباره حریم خصوصی و نظارت سهل‌انگارانه موجب از میان رفتن اعتبار فیس‌بوک در سال گذشته شد.
بر اساس گزارش موسسه Reputation Institute، محبوبیت فیس‌بوک در میان آمریکایی‌ها در سال 2018 به شدت کاهش یافته و امتیاز آن در مقابله با سایر شرکت‌های فناوری از جمله گوگل کمتر شده است. به این ترتیب، یک رسوایی دیگر می‌تواند باعث کاهش بیشتر اعتبار و محبوبیت بزرگ‌ترین شبکه اجتماعی جهان شود.
یافتن سیاستمداری که طی 10 سال گذشته از فیس‌بوک استفاده نکرده باشد، دشوار است.
سوم آنکه، فیس‌بوک تاثیر بسیاری بر سیاست گذاشته است. این غول شبکه‌های اجتماعی به ابزاری ارزشمند برای سیاستمداران تبدیل شده که به دنبال پایگاهی برای تبلیغات هستند. آنها به راحتی می‌توانند با پرداخت مبلغی برای تبلیغات به رای‌دهندگان دست یابند و محتوای آزادی را در این شبکه منتشر کنند.
کیرکپاتریک، نویسنده کتاب «اثر فیس‌بوک» درباره تاریخچه این شبکه اجتماعی می‌گوید: یافتن سیاستمداری که طی 10 سال گذشته از فیس‌بوک استفاده نکرده باشد، دشوار است. در خصوص انتخاب دو رئیس‌جمهور اخیر آمریکا، یعنی اوباما و ترامپ، رد پای فیس‌بوک در جریان انتخابات دیده می‌شود. فیس‌بوک برای تامین مالی و جلب حمایت به اوباما کمک کرد. در انتخابات سال 2016 نیز، نقش فیس‌بوک بحث‌برانگیز بود.
ظهور اخبار جعلی، گسترش اطلاعات غلط، تروریسم و خشونت‌های قومی بسیاری از کاربران را سرخورده کرده است. با این حال، فیس‌بوک مسیری مهم برای ترویج همکاری‌های مدنی هم بوده است. کمپینی که به دنبال خشونت پلیس علیه سیاه‌پوستان به راه افتاد، از این دسته است که به سرعت از طریق شبکه‌های اجتماعی گسترش یافت. بسیاری از جنبش‌ها و کمپین‌ها از طریق فیس‌بوک و توئیتر سازماندهی می‌شوند و اعضای خود را جلب می‌کنند. به عقیده کیرکپاتریک، شبکه‌های اجتماعی صدای مردم عادی هستند.
اما آیا این غول شبکه‌های اجتماعی در 15 سال آینده هم می‌تواند به همین میزان پرنفوذ و تاثیرگذار باشد؟
به عقیده نویسنده، ریسک اشتباه دوباره از سوی فیس‌بوک بعید به نظر می‌رسد. مانند تمامی تکنولوژی‌های جدید، از کتاب چاپ‌شده گرفته تا تلگراف، شبکه‌های اجتماعی می‌توانند هم برای اهداف خوب و هم بد مورد استفاده قرار بگیرند. منتقدان فیس‌بوک همواره در مورد مضراتی چون اعتیارآور بودن آن و زیانش برای دموکراسی صحبت می‌کنند. اما این اعتیاد بزرگ، موجب شد شرکت‌های مطرح دیگری تاسیس شود و سیاستمداران به طور علنی از طریق آن در مورد قانونگذاری و مقررات صحبت می‌کنند.
مطالعات نشان می‌دهد، بزرگسالان در آمریکا حدود 11.5 درصد از زمان آنلاین خود را در فیس‌بوک می‌گذرانند.
با این حال در پایان گزارش نویسنده تاکید می‌کند که اگرچه فیس‌بوک در سه ماه پایانی سال سود قابل توجهی داشته، اما بعید به نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها مدت زمانی که در این شبکه اجتماعی وقت می‌گذرانند را افزایش دهند. شاید کاربران از خود می‌پرسند که آیا این پلتفرم به اندازه سابق لذت‌بخش است؟
مطالعات نشان می‌دهد، بزرگسالان در آمریکا حدود 11.5 درصد از زمان آنلاین خود را در فیس‌بوک می‌گذرانند. این میزان 20 درصد کمتر از زمانی است که دو سال گذشته کاربران این شبکه اجتماعی برای آن صرف می‌کردند. اگرچه استفاده از اینستاگرام در حال افزایش است، اما برای جبران افت فیس‌بوک کافی نیست.
جدیدترین مطالب این نشریه انگلیسی را می‌توانید در سلسله گزارش‌های اکونومیست ملاحظه کنید.
نظرات