دنیای امروز که تغییرات اقلیمی با سرعت نگرانکنندهای پیش میرود، گذار به انرژیهای تجدیدپذیر نه تنها یک انتخاب، بلکه یک ضرورت حیاتی است. در نیمه اول سال ۲۰۲۵، برای اولین بار در تاریخ، جهان انرژی بیشتری از منابع تجدیدپذیر نسبت به زغالسنگ تولید کرد. نزدیک به ۱۰۰ کشور اکنون بیش از ۴۰ درصد از برق خود را از این منابع تامین میکنند و بیش از ۹۰ درصد پروژههای جدید تجدیدپذیر ارزانتر از سوختهای فسیلی هستند.
محمد باغانی - آفریقا در حال تحول از قارهای با چالشهای پسماند و هدررفت منابع به یکی از جبهههای پیشرو اقتصاد چرخشی جهان است. با حمایت نهادهای مالی توسعهای، نوآوریهای بومی و پروژههای شهری پایلوت، این قاره نشان میدهد که پسماند میتواند به ثروت تبدیل شود و در این راه، میلیونها شغل، بازاری ۵۰۰ میلیارد دلاری و آیندهای پایدار برای ۱.۳ میلیارد نفر خلق کند.
انتقال به انرژیهای پاک و تجدیدپذیر، دیگر یک انتخاب نیست؛ ضرورتی جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی، افزایش تقاضا و ناپایداری شبکههای برق سنتی است. استرالیا یکی از کشورهایی است که با سرعتی چشمگیر در مسیر نوسازی شبکه و توسعه ذخیرهسازی انرژی حرکت میکند. بهتازگی این کشور یکی از بزرگترین سامانههای ذخیرهسازی برق جهان را راهاندازی کرده است.
در سالهای اخیر، انرژیهای پاک از یک گزینه آیندهنگرانه تبدیل به بخش اصلی اقتصاد جهانی شدهاند. رشد چشمگیر سرمایهگذاریها، توسعه زیرساختها و تلاش کشورها برای کاهش انتشار کربن، باعث شده است که بازار کار انرژی در سال ۲۰۲۴ یکی از پویاترین دوران خود را تجربه کند.
در دهههای گذشته، تصویر خاورمیانه عمدتا حول محور نفت و گاز متمرکز بود. اما اکنون با گسترش سرمایهگذاری در فناوریهای نوین و پروژههای فناوری سبز، این منطقه در حال تبدیل شدن به یکی از پیشرفتهترین مناطق فناوری در قرن بیست و یکم است. کشورها با بهکارگیری فناوریهای دیجیتال و سازگار با محیط زیست، در حال ایجاد زیرساختها و اقتصادهای متنوعتر هستند که میتواند آیندهای پایدار و نوآورانه را رقم بزند.
لسآنجلس با قطع کامل برق زغالسنگ و راهاندازی بزرگترین پروژه هیدروژن سبز جهان در یوتا، به ۶۰ درصد انرژی بدون کربن رسید و به الگویی جهانی برای گذار سریع به انرژی ۱۰۰ درصد پاک تا سال ۲۰۳۵ تبدیل شد.
بازار جهانی پیل سوختی هیدروژنی که در سال ۲۰۲۴ ارزشی معادل ۳.۶۴ میلیارد دلار داشت، تا سال ۲۰۳۰ نزدیک به دو برابر رشد خواهد کرد و به حدود ۵.۹ میلیارد دلار خواهد رسید. این رشد با نرخ مرکب سالانه ۸.۳ درصد، در نوع خود یک جهش بزرگ برای صنعتی به شمار میرود که ستون اصلی آینده انرژی پاک محسوب میشود.
تازهترین گزارش مجمع جهانی اقتصاد (WEF) نشان میدهد اقتصاد سبز در آستانه ورود به مرحلهای بیسابقه از رشد قرار دارد؛ بازاری که هماکنون ارزشی حدود ۵ تریلیون دلار دارد و تا سال ۲۰۳۰ میتواند از ۷ تریلیون دلار فراتر رود. این یافتهها تایید میکند که اقتصاد سبز نه یک جریان جانبی، بلکه موتور محرک اصلی رشد در دهه آینده است.
خاورمیانه بهویژه کشورهای عربستان سعودی، امارات و قطر در حال تجربه یکی از بزرگترین دورههای تغییر ساختاری در تاریخ معاصر هستند؛ تغییراتی که اقتصادهای نفتمحور را به سمت اقتصاد دانشبنیان، کمکربن و مبتنی بر فناوری سوق میدهد.
در شرایطی که صنایع جهانی با سرعت به سمت کاهش انتشار کربن و افزایش استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر حرکت میکنند، شرکت Emirates Global Aluminum (EGA) امارات اعلام کرده است که قصد دارد جایگاه خود را بهعنوان یکی از پیشگامان آلومینیوم سبز در جهان تثبیت کند.
تحولات جهانی در حوزه انرژی به شکل چشمگیری به سمت منابع پاک و پایدار حرکت کرده است. کشورها بهویژه در مناطق استراتژیک خاورمیانه و اروپا، با سرعتی بیسابقه در حال سرمایهگذاری روی انرژیهای تجدیدپذیر، پروژههای بادی و خورشیدی، و همچنین تولید هیدروژن سبز هستند.
ده سال پس از توافق تاریخی اقلیمی پاریس در سال ۲۰۱۵، تازهترین دادهها نشان میدهند که جهان در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر و خودروهای برقی بسیار سریعتر از پیشبینیهای اولیه حرکت کرده است. اگرچه همچنان فاصله قابل توجهی با اهداف کنترل گرمایش زمین وجود دارد، اما واقعیت این است که انقلاب انرژی پاک با سرعتی فراتر از تصور کارشناسان در حال پیشروی است.
در حالی که جهان با چالشهای پیچیده اقلیمی، فشار برای کاهش انتشار کربن و رقابت بر سر فناوریهای نو روبهروست، کشورهای خاورمیانه در کانون تحولات جدید انرژی قرار گرفتهاند. کمبود سرمایهگذاری در نفت و گاز و همزمان رشد سریع فناوریهای دیجیتال و انرژیهای پاک، نظم جدیدی برای اقتصاد انرژی رقم خواهد زد.
در میانه رقابت جهانی برای توسعه اقتصادهای کمکربن، تقویت امنیت فناوری و تنوعبخشی به منابع انرژی، کشورها بهدنبال ایجاد مشارکتهای بلندمدت و چندلایه هستند. در همین چارچوب، سفر رسمی «لی جائه میونگ» رئیسجمهور کره جنوبی به ابوظبی، به امضای مجموعهای از هفت توافقنامه کلیدی میان امارات و کره جنوبی منجر شد؛ توافقهایی که دامنه آنها از هوش مصنوعی و فضا تا سلامت زیستی، مالکیت فکری، انرژی هستهای و انرژیهای تجدیدپذیر را در بر میگیرد و میتواند آینده همکاری دو کشور را وارد مرحلهای جدید کند.
انتشار گزارش جدید آژانس بینالمللی انرژیهای تجدیدپذیر (IRENA) نشان میدهد که ظرفیت جهانی انرژیهای تجدیدپذیر به رکورد ۵۸۲ گیگاوات رسیده است که ۴۵۲ گیگاوات آن متعلق به انرژی خورشیدی است؛ رقمی که جهان را یک گام دیگر به سمت تحقق هدف تعیینشده در COP28 دبی، یعنی سه برابر شدن ظرفیت انرژیهای تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ (معادل ۱۱.۲ تراوات)، نزدیک میکند. در این میان، امارات متحده عربی بهعنوان یکی از پیشگامان منطقهای و جهانی، نقش برجستهای در توسعه انرژی پاک ایفا کرده و با اجرای پروژههای گسترده خورشیدی، مسیر گذار انرژی را سرعت بخشیده است.
گذر جهانی از سوختهای فسیلی به انرژیهای پاک، در دهه اخیر شتابی بیسابقه گرفته است. گزارش تازه آژانس بینالمللی انرژیهای تجدیدپذیر (IRENA) و ابتکار سیاست اقلیمی (CPI)، تصویری دقیق از وضعیت سرمایهگذاریهای جهانی در حوزه انرژی پاک در سال ۲۰۲۴ ارائه میدهد؛ تصویری که از یکسو رکوردهای جدید را نشان میدهد و از سوی دیگر هشدار میدهد که سرعت فعلی برای دستیابی به اهداف اقلیمی کافی نیست.
عربستان سعودی اکنون در حال ساختن یک آینده متفاوت است. در پشت صحنه و با سرعتی خیرهکننده، این کشور نفتی بزرگترین مزارع خورشیدی جهان را در دل بیابانهایش راهاندازی میکند و با سرمایهگذاریهای میلیارد دلاری، به سمت تامین نیمی از برق خود از انرژی پاک حرکت میکند. تحولی شگفتانگیز که درست زمانی رخ میدهد که برخی کشورهای غربی از توسعه انرژیهای تجدیدپذیر فاصله میگیرند.
با وجود پیشرفتهای گسترده، تولید هیدروژن سبز همچنان با چالشهایی مانند مصرف بالای انرژی در فرآیند الکترولیز روبهروست. در همین راستا، گروهی از محققان بینالمللی به رهبری دانشگاه بایرویت آلمان، موفق به دستیابی به یک دستاورد بزرگ و نوآورانه شدهاند: تولید هیدروژن سبز مستقیما از آب دریا، تنها با استفاده از نور خورشید و بدون نیاز به هیچ واکنشگر یا ماده اضافی. این روش میتواند آینده انرژی پاک دنیا را دگرگون کند.
بریتانیا با مزرعه بادی فراساحلی صوفیه (۱.۴ گیگاوات) در دریای شمال، برق ۱.۲ میلیون خانه را تامین میکند و برای نخستین بار در مقیاس بزرگ از پرههای توربین قابل بازیافت استفاده میکند.
