به گزارش تجارت نیوز، از سالها پیش، دانشمندان و فعالان محیطزیست بارها هشدار دادهاند که ادامه استفاده بیرویه از سوختهای فسیلی، آینده زمین را با بحرانهای جبرانناپذیر روبهرو میکند. توافقنامه پاریس در سال ۲۰۱۵ نقطه عطفی در تاریخ تلاشهای جهانی برای کاهش تغییرات اقلیمی بود و کشورها متعهد شدند که دمای زمین را زیر ۲ درجه سانتیگراد و ترجیحاً در محدوده ۱.۵ درجه سانتیگراد نگه دارند. اما اکنون شواهد تازه نشان میدهد که برنامههای بسیاری از کشورها نهتنها با این اهداف هماهنگ نیست، بلکه آن را تهدید هم میکند.
تضاد میان تعهدات اقلیمی و برنامههای واقعی
گزارش جدیدی که توسط موسسه محیط زیست استکهلم (SEI)، موسسه Climate Analytics و موسسه بینالمللی توسعه پایدار (IISD) منتشر شده است، تصویر نگرانکنندهای از آینده ارائه میدهد. بر اساس یافتهها، دولتها قصد دارند تا سال ۲۰۳۰، حدود ۱۲۰ درصد بیشتر از سطح مورد نیاز برای محدود کردن گرمایش به ۱.۵ درجه سانتیگراد سوخت فسیلی تولید کنند. حتی اگر هدف کمتر سختگیرانه یعنی ۲ درجه سانتیگراد را در نظر بگیریم، باز هم تولید پیشبینیشده ۷۷ درصد بالاتر از حد مجاز است.
این در حالی است که در گزارش مشابهی در سال ۲۰۲۳، شکاف تولید ۱۱۰ درصد بیشتر از هدف ۱.۵ درجه و ۶۹ درصد بیشتر از هدف ۲ درجه تخمین زده شده بود. به عبارت دیگر، شرایط در دو سال گذشته به جای بهبود، بدتر شده است.
وضعیت کشورهای تولیدکننده بزرگ
کارشناسان در این مطالعه ۲۰ کشور اصلی تولیدکننده سوخت فسیلی را بررسی کردهاند: استرالیا، برزیل، کانادا، چین، کلمبیا، آلمان، هند، اندونزی، قزاقستان، کویت، مکزیک، نیجریه، نروژ، قطر، روسیه، عربستان سعودی، آفریقای جنوبی، امارات متحده عربی، بریتانیا و ایالات متحده. این کشورها در مجموع ۸۰ درصد از کل تولید جهانی سوختهای فسیلی را در اختیار دارند.
ارزیابیهای مشابه در سال ۲۰۲۳ نشان میداد که شکاف تولید در آن زمان ۱۱۰ درصد بالاتر از مسیر ۱.۵ درجه سانتیگراد و ۶۹ درصد بیشتر از مسیر ۲ درجه سانتیگراد بوده است. اکنون این شکاف باز هم عمیقتر شده است. به عنوان مثال:
- تولید برنامهریزیشده زغالسنگ برای سال ۲۰۳۰ حدود ۷ درصد بیشتر از تخمینهای قبلی است.
- تولید برنامهریزیشده گاز نیز حدود ۵ درصد بیشتر از پیشبینیهای گذشته خواهد بود.
نگاهی به افق سال ۲۰۵۰ نشان میدهد که اگر این روند ادامه یابد، کل تولید سوختهای فسیلی ۴.۵ برابر بیشتر از میزان مورد نیاز برای محدود کردن گرمایش به ۱.۵ درجه و ۲.۵ برابر بیشتر از سطح مورد نیاز برای محدود کردن آن به ۲ درجه خواهد بود.
تناقض میان سیاست و اقدام
دریک بروکهاف، نویسنده اصلی این گزارش و مدیر برنامه سیاست اقلیمی در SEI، هشدار میدهد: «اگرچه بسیاری از کشورها به گذار به انرژی پاک متعهد شدهاند، اما در عمل، بسیاری دیگر همچنان به توسعه بیشتر سوختهای فسیلی وابسته هستند.»
در حال حاضر، هر ۲۰ کشور مورد بررسی هنوز حمایت مالی و سیاسی گستردهای برای تولید نفت، گاز و زغالسنگ ارائه میدهند. بیش از نیمی از این کشورها برنامههای مشخصی برای افزایش تولید گاز دارند. برخی از کشورها مانند استرالیا، کلمبیا، اندونزی و قزاقستان حتی گاز را به عنوان یک «سوخت گذار» معرفی میکنند، اما در عمل برنامهای شفاف برای کاهش تدریجی استفاده از آن ندارند.
در مقابل، تنها شش کشور از این فهرست اهدافی را تعیین کردهاند که با تعهدات انتشار صفر خالص (Net Zero) همسو است. برای نمونه: آلمان قصد دارد به سرعت از زغالسنگ خارج شود. چین با «سرعتی بیسابقه» در حال گسترش فناوریهای تجدیدپذیر است و زودتر از موعد به هدف تعیینشده خود برای ظرفیت انرژی خورشیدی و بادی در سال ۲۰۳۰ رسیده است. کلمبیا و برزیل نیز مسیرهایی برای گذار به انرژی پاک طراحی کردهاند.
با این حال، پذیرش گستردهتر و اجرای واقعی این برنامهها همچنان ضروری است.
پیامدهای ادامه وابستگی به سوختهای فسیلی
به گزارش یورونیوز، دریک بروکهاف، مدیر برنامه سیاست اقلیمی در مرکز ایالات متحده SEI، هشدار میدهد: «بسیاری از کشورها به ظاهر به گذار انرژی متعهد شدهاند، اما همچنان به تولید سوختهای فسیلی وابستهاند و حتی برنامههای خود را برای افزایش تولید نسبت به دو سال پیش توسعه دادهاند.»
امیلی گوش، مدیر برنامه انتقال عادلانه در SEI نیز تأکید میکند: «دولتها باید متعهد شوند که انرژیهای تجدیدپذیر را گسترش دهند، به تدریج سوختهای فسیلی را حذف کنند، مدیریت تقاضای انرژی را جدی بگیرند و گذار به انرژی پاک را به صورت جامعهمحور پیش ببرند. در غیر این صورت، تعلل بیشتر تنها باعث افزایش انتشار گازهای گلخانهای و شدت گرفتن اثرات اقلیمی به ویژه برای جمعیتهای آسیبپذیر خواهد شد.»
یافتههای این گزارش زنگ خطری جدی است. اگر کشورها به جای عمل به تعهدات خود، همچنان بر افزایش تولید نفت، گاز و زغالسنگ تمرکز کنند، اهداف توافقنامه پاریس دستنیافتنی خواهد شد. برای جلوگیری از رسیدن به نقطهای بیبازگشت، ضروری است که دولتها هر چه سریعتر مسیر خود را تغییر دهند: سرمایهگذاری در انرژیهای تجدیدپذیر را افزایش دهند، سوختهای فسیلی را کنار بگذارند و برای ایجاد آیندهای پایدار، اقدامات فوری و جدی انجام دهند.
