دوحه با تکیه بر سیاستهای «قطرایزیشن» و تلاشهای مستمر در جذب نیروی انسانی ماهر، بهویژه در حوزههای تحقیقاتی، بهطور فعال در حال توسعه نوآوری در بخشهای مختلف علمی و صنعتی است.
نرخ سواد در قطر بالا است و همین گزاره به یکی از ویژگی های این بازیگر تبدیل شده است. طبق دادههای اداره آمار قطر و گزارشهای یونسکو، نرخ باسوادی بزرگسالان در قطر نزدیک به 93 تا 99 درصد است که در مقایسه با دیگر کشورهای منطقه خاورمیانه بسیار بالا محسوب میشود.
بازار کار قطر از ویژگیهای خاص و منحصربهفردی برخوردار است که آن را به یکی از بازارهای جذاب برای سرمایهگذاران و متخصصان بینالمللی تبدیل کرده است. طبق گزارش بانک جهانی، نرخ مشارکت اقتصادی قطر در سال 2024 حدود 87 درصد است که یکی از بالاترین نرخهای مشارکت اقتصادی در جهان محسوب میشود.
با حمایت از مالکیت ۱۰۰ درصد خارجی در بسیاری از بخشها و ایجاد مناطق آزاد مانند قطر فاینانشال سنتر (QFC)، فرصتی ویژه برای سرمایهگذاران فراهم کرده است تا بدون نیاز به شریک قطری، به توسعه کسبوکار خود بپردازند.
دولت قطر برنامهای گسترده و آیندهنگر برای توسعه هوش مصنوعی در سال 2025 آغاز کرده که هدف آن تبدیل شدن به یکی از رهبران منطقهای و حتی جهانی در این حوزه است. به محورهای اصلی و اقدامات اجراشده اشاره شده است:
برنامه GovAI یکی از پروژههای برجسته قطر در راستای دیجیتالسازی خدمات دولتی است که از چارچوب پذیرش هوش مصنوعی برای دستگاههای دولتی استفاده میکند. به نوشته وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قطر، این برنامه در نظر دارد بهطور سیستماتیک از هوش مصنوعی برای بهبود بهرهوری خدمات عمومی، سرمایهگذاریهای دولتی و مهارتآموزی کارکنان دولت استفاده کند.
قطر در مسیر ساخت و توسعه زیرساختهای دیجیتال قرار دارد که میتواند منجر به ایجاد فرصتهای جدید اقتصادی و اجتماعی در کشور شود. از سوی دیگر، این کشور باید در سطح بینالمللی رقابت کند تا بتواند به اقتصاد دیجیتالِ پایدار و مبتنی بر فناوریهای نوین دست یابد. در این میان، دولت الکترونیک و امنیت سایبری بهعنوان دو رکن اساسی برای توسعه هرگونه زیرساخت دیجیتال، در قطر همچنان در مراحل ابتدایی تعریف شدهاند.
چشمانداز ملی ۲۰۳۰ قطر (Qatar National Vision 2030) چهار رکن اصلی دارد: توسعه اقتصادی، اجتماعی، انسانی و زیستمحیطی. چهار رکنی که هر یک بهصورت مستقیم یا غیرمستقیم راهبرد کلان این بازیگر را شکل میدهند.
تحولات در بخش حملونقل قطر بهویژه در حوزه پروژههای ریلی همچون مترو دوحه، پروژههای جادهای نظیر اکسپرسوی، توسعه بنادر و فرودگاهها، و همچنین ارتقاء ناوگان حملونقل عمومی به اتوبوسهای برقی، به عنوان گامهایی کلیدی برای رسیدن به زیرساخت حملونقل پیشرفته و کارآمد در سطح جهانی محسوب میشوند.
یال قطر از سالها پیش به دلار آمریکا متصل شده، به این معنا که ارزش هر واحد ریال قطر بهطور ثابت معادل ۳٫۶۴ دلار آمریکا است. این ویژگی باعث میشود که ریال قطر نسبت به بسیاری از ارزهای دیگر ثبات بیشتری داشته باشد، زیرا نوسانات بازار جهانی دلار مستقیما بر ارزش ریال قطر تاثیر میگذارد. بهعلاوه آنگونه که صندوق بینالمللی پول نوشته، این پیوند سبب میشود که کشور قطر از نوسانات شدید ارزی که برخی دیگر از کشورهای صادرکننده نفت یا اقتصادهای کوچکتر تجربه میکنند، محافظت شود.
شهر رسانهای قطر که در سال ۲۰۱۹ تاسیس شد بهعنوان اولین هاب رسانهای مدرن این کشور، بهطور مشخص برای تبدیل دوحه به یک مرکز جهانی رسانه و تولید محتوا طراحی شده است. این پروژه با هدف جذب شرکتهای رسانهای بینالمللی و تولیدکنندگان محتوا به قطر راهاندازی شده است. از جمله ویژگیهای بارز این پروژه، میزبانی رویدادهای بزرگ جهانی مانند Web Summit قطر ۲۰۲۵ است که بهطور چشمگیری توجه شرکتهای استارتاپی و فناورانه را به دوحه جلب کرده است.
قطر بهدنبال تبدیل شدن به قطب فرهنگی در منطقه خاورمیانه و فراتر از آن است و با این هدف، در سالهای اخیر پروژههای متعددی در عرصه سینما، هنرهای نمایشی، تئاتر، موزهها و دیگر بخشهای فرهنگی را در دستور کار قرار داده است. در ادامه به بررسی این پروژهها و تاثیرات آنها بر رشد اقتصادی، فرهنگی و دیپلماتیک این کشور پرداخته خواهد شد.
جامجهانی ۲۰۲۲ فوتبال قطر تأثیرات عمیق و بلندمدتی بر این کشور کوچک اما ثروتمند منطقه خلیج فارس داشت که به «میراث جام جهانی» شهرت یافته است. این میراث هم جنبه اقتصادی و زیرساختی دارد، هم موجب تغییرات اجتماعی، فرهنگی و حقوقی شدهاست.
قطر با درک صحیح از اهمیت ورزش بهعنوان ابزاری برای ارتقای جایگاه اقتصادی و سیاسی در سطح جهانی، سرمایهگذاریهایی در زیرساختهای ورزشی، ورزشهای نوین و رویدادهای بینالمللی انجام داده است. این کشور با میزبانی رویدادهای بزرگ ورزشی، از جمله جام جهانی فوتبال 2022، گامهای بزرگی در جهت تقویت اقتصاد ورزشی، جذب سرمایهگذاریهای جهانی و توسعه صنعت گردشگری ورزشی برداشته است.
کشور قطر یکی از بزرگترین صادرکنندگان انرژی جهان و دارای تراز تجاری بسیار مثبت است. عمده صادرات این کشور را گاز طبیعی مایع (LNG)، نفت خام و فرآوردههای پتروشیمی تشکیل میدهد و بخش قابل توجهی از درآمد ملی قطر از این صادرات به دست میآید. در سال 2025 حدود 60 درصد کل صادرات قطر مربوط به LNG و حدود 30 درصد مربوط به نفت خام بوده است.
یکی از برجستهترین و استراتژیکترین حوزههایی که قطر در آن سرمایهگذاری کرده، بخش انرژی بهویژه گاز طبیعی مایع (LNG) است. از همین رو این کشور به واسطه توافقات بلندمدت و گستردهای در زمینه تامین انرژی برای کشورهای مختلف، نقش کلیدی در بازارهای جهانی انرژی ایفا میکند. کشورهای بزرگ مانند چین، هند، بنگلادش و حتی بازیگران کوچکتر در آسیای میانه به طور مشخص از این موقعیت قطر بهرهبرداری کردهاند. در ادامه تلاش شده تا به شکلی مختصر به بخشی از این توافقنامهها اشاره و اهداف طرفین از اجرایی کردن مفاد این طرحها بررسی شود.
وضعیت اینترنت در قطر در سال 2025 بسیار مطلوب و پیشرفته است؛ این کشور هماکنون یکی از سریعترین و باکیفیتترین شبکههای اینترنت جهان را در اختیار دارد. طبق آخرین آمار منتشرشده، قطر رتبه دوم سریعترین اینترنت موبایل دنیا را، با میانگین سرعت دانلود بیش از 508 مگابیت بر ثانیه، به خود اختصاص داده است و تنها پس از امارات متحده عربی قرار دارد.
دوحه در سالهای اخیر با تقویت روابط تجاری با کشورهای مختلف و گسترش دامنه سرمایهگذاریهای خود در بخشهای متنوع، اعم از انرژیهای تجدیدپذیر، املاک و مستغلات، فناوری، و زیرساختها، توانسته در مسیری جدید برای مقابله با چالشهای جهانی گام بردارد. این مسیر نهتنها به کاهش وابستگی به منابع سنتی نفت و گاز کمک کرده، بلکه در تلاش است تا آیندهای پایدارتر و متنوعتر را برای اقتصاد این کشور رقم بزند.
قطر سومین کشور بزرگ جهان از نظر ذخایر اثباتشده گاز طبیعی است و این ثروت زیرزمینی نقش ویژهای در اقتصاد، سیاست و جایگاه ژئوپلیتیکی این کشور ایفا میکند. بر اساس گزارشهای معتبر بینالمللی از جمله اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) و اوپک، ذخایر اثباتشده گاز طبیعی قطر در سال 2025 معادل 843 تریلیون فوت مکعب یا حدود 23.8 تریلیون متر مکعب برآورد شده است.
سرمایهگذاریهای خارجی قطر در کشورهای مختلف به ویژه در حوزههای انرژی، زیرساختها، املاک و مستغلات، و فناوری متمرکز است. طبق گزارشهای صندوق بینالمللی پول (IMF) و بانک جهانی، قطر در سال ۲۰۲۴ بهطور خاص در بخشهای انرژی و منابع طبیعی با تمرکز بر انرژیهای تجدیدپذیر و زیرساختهای دیجیتال، سرمایهگذاریهای سنگینی انجام داده است. این استراتژی به دوحه این امکان را میدهد که بهویژه در شرایط نوسانات جهانی بازار انرژی، پایداری مالی خود را حفظ کند.
