دوازدهمین کنفرانس بینالمللی فولاد استیل پرایس روز 16 آذر 1404 برگزار شد. در این همایش، فعالان و تصمیمسازان صنعت فولاد با اشاره به دستاوردهای کشور، مشکلات زیرساختی و چالشهای انرژی هشدار دادند که با وجود سهم ۲ درصدی از تولید جهان، ۸ درصد اشتغال و ۱۱ درصد ارزآوری، ایران در مرز بحران صادرات و رقابت جهانی قرار دارد.
آمارهای انجمن تولیدکنندگان فولاد نشان میدهد صادرات زنجیره آهن و فولاد در هفتماهه نخست امسال با رشد ۴۳ درصدی به ۲۳.۶ میلیون تن رسیده، اما همزمان جهش ۸۲ درصدی صادرات کنسانتره سنگآهن، نگرانی فولادسازان را نسبت به تشدید خامفروشی و کاهش خوراک واحدهای تولیدی افزایش داده است.
در حالیکه کشور برای حفظ تراز ارزی و حمایت از تولید ملی به صادرات متکی است، حضور تاجران بینام و نشان و کارتهای بازرگانی یکبار مصرف به معضلی جدی در تجارت ایران تبدیل شده است. این افراد با سوءاستفاده از اختلاف نرخ ارز جای صادرکنندگان واقعی را گرفتهاند و ارز حاصل از صادرات را به کشور برنگرداندهاند.
در حالیکه صادرات کنسانتره و سنگآهن نسبت به سال گذشته دو برابر شده، صادرات میلگرد و مقاطع طویل بیش از ۲۰ درصد کاهش یافته است. این روند متناقض، انتقادهای قدیمی را بر سر صادرات مواد اولیه برانگیخته است. اما در شرایطی که عوامل مؤثری چون سیاستهای ارزی، محدودیت انرژی و ضعف تقاضای جهانی همزمان بر بازار اثر میگذارند، آیا ریشه مشکل را تنها در صادرات مواد اولیه باید جستوجو کرد؟
اتحادیه اروپا بار دیگر صادرات فولاد و فلزات ایران را تحریم کرد؛ اما زمانی که ایران سالهاست به اروپا چیزی نمیفروشد، این تحریم تازه چه تاثیر و چه تهدیدی برای میزان صادرات ایران در پی دارد؟
صنعت فولاد ایران در گذشته سهم قابل توجهی از منابع ارزی کشور را از طریق صادرات فولاد تامین میکرد، اما اکنون نهتنها صادرات سودآور نیست، بلکه تولید خود زیانده شده است. طوری که انجمن تولیدکنندگان فولاد آلیاژی هم در نامهای به دولت این موضوع را تأیید و هشدار داده که صنعت فولاد ایران در آستانه یک زیاندهی مزمن و ورشکستگی کامل قرار گرفته است.
بازگشت تحریمها تحت مکانیسم ماشه، صادرات فولاد ایران را با تهدیدات جدی روبرو کرده است. محدودیتهای بانکی و افزایش هزینهها میتواند رقابتپذیری محصولات ایرانی را کاهش داده و بازارهای سنتی را به خطر بیندازد.
چین که تا چند سال پیش از واردکنندگان محصولات نیمهنهایی ایران بود، اکنون به صادرکننده بزرگ این محصولات بدل شده و بازارهایی را هدف گرفته که فولادسازان ایرانی نیز به دنبال آنها هستند.
صادرات فولاد ایران در چهار ماه اول ۱۴۰۴ با رشد چشمگیر ۲۶ درصدی از ۱۲ میلیون تن عبور کرد، اما تغییرات عمدهای در ترکیب کالاها دیده شد؛ جهش ۸۰۴ درصدی ورق سرد در حالی رخ داد که میلگرد ۳۵ درصد کاهش یافت، که حکایت از تغییرات اساسی در بازارهای هدف و تقاضا دارد.
پس از سه ماه افت تولید، فولاد ایران در چهار ماهه نخست امسال با رشد ۰.۷ درصدی جان تازه گرفت؛ رشدی که حاصل مدیریت برق سبز و نیروگاههای خودتأمین فولادسازان بود؛ اما آیا محدودیتهای دولتی اجازه میدهد این اقدام فولادسازان ادامه پیدا کند؟
در حالیکه محمد آقاجانلو، معاون وزیر صمت در مجمع عمومی سالیانه فولاد مبارکه از تحقق اهداف چشمانداز فولاد سخن میگوید، فعالان این حوزه از ظرفیتهایی که ساخته شد اما خاک میخورد و از صنعتی که با وجود ارزآوری بالا، قربانی کمبود انرژی شده است، سخن میگویند، آیا صنعت فولاد به چشمانداز رسیده یا تنها اغراق و بزرگنمایی در ظرفیتهای ایران است؟
کاهش تولید، افت صادرات و سقوط واردات، زنجیره فولاد ایران را در سهماهه نخست سال ۱۴۰۴ با بحران مضاعف مواجه کرده است. بحرانی که ریشه در ناترازی مزمن انرژی، سیاستگذاریهای متناقض و غفلت از زیرساختهای صنعتی دارد.
همزمان با آغاز محدودیتهای برق زودتر از همیشه و سقوط همزمان تولید و صادرات در صنعت فولاد ایران، عمان با پروژه سه میلیارد دلاری تولید فولاد سبز خود در الدقم در حال تصاحب آینده بازار جهانی است. آمارها نشان میدهد تولیدکنندگان ایرانی از صادرات کنار رفتهاند و میدان به تجار کارتبهدست واگذار شده است.
صنعت فولاد ایران در سال ۱۴۰۳ با چالشهای متعددی از جمله ناترازی انرژی، کاهش تولید و افت صادرات مواجه شد. در این میان، قطعیهای مکرر برق و گاز ضربه سنگینی به زنجیره فولاد وارد کرد؛ مشکلی که به دلیل بیبرنامگی و ضعف مدیریت وزارت نیرو تشدید شد همچنان ادامه دارد.
صنعت فولاد ایران در فروردین ۱۴۰۴ با رشد صادرات حلقههای ابتدایی و افت معنادار محصولات نهایی، گرفتار خامفروشی و ناترازی در زنجیره شده است؛ مسیری که ریشه در بحران انرژی، ضعف زیرساختها و سیاستگذاریهای ناهماهنگ دارد.
در حالیکه صنعت فولاد با سهم ۴۲ درصدی در ارزش افزوده بخش صنعت و ۵۱ درصدی در صادرات غیرنفتی، ستون فقرات اقتصاد تولیدی ایران محسوب میشود، گزارش تازه انجمن تولیدکنندگان فولاد نشان میدهد تنها در تابستان ۱۴۰۳، یک میلیارد دلار از تولید این بخش بهدلیل محدودیتهای انرژی از دست رفته است. عقبگرد به سطح تولید سال ۱۳۹۹، زیان انباشته ۱۳ میلیارد دلاری در چهار سال اخیر و انحراف ۱۰ میلیون تنی از اهداف افق ۱۴۰۳، گویای آن است که بحران انرژی در ایران نهفقط یک چالش زیرساختی، بلکه تهدیدی راهبردی برای بقای صنایع و تولید فولاد است.
با آغاز مذاکرات ایران و آمریکا، سناریوهای متعددی پیشروی صنعت فولاد ایران قرار دارد. اما با توجه به مشکلات صنعت فولاد در داخل، در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات و حل نشدن مشکلات تحریم، این صنعت زیانده میشود و احتمال تعطیلی آن وجود دارد.
1404، آخرین سال اجرای سند چشمانداز صنعت فولاد به حساب میآید. چشماندازی که مهمترین اهداف آن دستیابی به رقم 55 میلیون تن در حوزه تولید فولاد و رسیدن به جایگاه هفتم جهان است. اما با توجه به شرایطی مانند تحریم، سیاستهای ارزی و بحران انرژی صنعت فولاد ایران فاصله حداقل 20 میلیون تنی و 3 پلهای برای دستیابی به این هدف دارد.
تولید و صادرات فولاد به دلیل مشکلات ناشی از ناترازی انرژی، با چالشهای متعددی دستوپنجه نرم میکند. با توجه به اوج رسیدن مشکلات ناترازی انرژی و تأثیر آن بر صنعت فولاد، این پرسش ایجاد میشود که تولید و صادرات فولاد در سال 1403 در چه وضعیتی قرار داشت؟
