استارت‌آپ ۵۰۰ میلیارد دلاری چینی‌ها: وسایل دلخواهتان را نخرید، قرض کنید!

این روزها آدم‌های زیادی به دنبال یک ایده جدید برای کسب‌وکاری نوین هستند. ایده برخی از کارآفرینان از اساس ایده‌ای جدید و خلاقانه است. برخی دیگر در کشورهای دیگر می‌گردند و می‌کوشند تا ایده‌های موفق خارجی را بومی کنند. راه برای گروه دوم هموارتر است. چرا که شرکت‌های خارجی یک‌بار تمام مسیر را طی کرده‌اند و برای مشکلات راه‌حل یافته‌اند. یک مطالعه صحیح و دقیق می‌تواند در مدت زمانی کوتاه و با اتلاف هزینه بسیار اندک، به کسب‌وکاری موفق منجر شود. البته در این میان گروه سومی هم وجود دارد. گروهی که می‌کوشند تا کسب‌وکارهای موفق داخلی را کپی کنند.

شاید همین الان که در حال خواندن این مقاله هستید، بیش از ده شرکت در تلاشند تا موفقیت اسنپ و دیجیکالا را تکرار کنند. اما شاید بهتر باشد تکرار تجربه موفق داخلی را کنار بگذاریم. چینی‌ها ایده‌های جالبی دارند که به لطف جمعیت بالای این کشور به بهترین شکل بهینه شده‌اند. در میان هزاران کسب‌وکار موفق چینی، شاید جالب‌ترین آن‌ها پدیده‌ای باشد که به آن اقتصاد اشتراک یا sharing economy می‌گویند.

اقتصاد اشتراک از جنس سرمایه‌داری

وقتی از چین و اشتراک حرف می‌زنیم، ممکن است فکر کنیم که قرار است از کمونیسم بگوییم. حقیقت آن است که اقتصاد اشتراک از ریشه‌های سوسیالیستی چین استفاده می‌کند، اما ارتباطی با کمونیسم ندارد. ایده بسیار ساده است. یک شرکت کالایی را در اختیار عموم قرار می‌دهد. شما با کمک GPS می‌توانید آن کالا را پیدا کنید. یک کد QR را با گوشی خود اسکن می‌کنید و وسیله در اختیار شما قرار می‌گیرد. کارتان که تمام شد، وسیله را در محلی مشخص ترک می‌کنید. مقدار بسیار کمی پول برای استفاده از این خدمات از حساب شما کم خواهد شد.

چینی‌ها عاشق QR کدها هستند.

هر چیزی را می‌تواند در این مدل به اشتراک گذاشت. به معنای واقعی کلمه، هر چیزی. از دوچرخه گرفته تا چتر. از دستمال کاغذی تا بارانی. این مدل کسب‌وکار به سرعت در حال رشد است و حالا این شرکت‌های چینی به بازارهای اروپا و آمریکا چشم دوخته‌اند. البته هستند شرکت‌های آمریکایی که سعی می‌کنند پیش از هجوم شرقی‌ها، این مدل چینی را کپی کنند. خود این این پدیده به تنهایی خیلی جالب است. به نظر می‌رسد قاعده بازی دارد تغییر می‌کند. دیگر این چینی‌ها نیستند که از غرب کپی برداری می‌کنند. بلکه حالا غربی‌ها به فکر تقلید از چین افتاده‌اند.

از اختراع باروت، تا اختراع اقتصاد اشتراک

چینی‌ها با این اختراع مهم، بار دیگر به دوران شکوه‌مند خود بازگشته‌اند. آن‌ها بودند که صنعت چاپ، باروت و پولِ کاغذی را به دنیا معرفی کردند. شاید اختراع امروز آن‌ها در نگاه اول چندان هیجان‌انگیز به نظر نرسد. اما امروز، در ابتدای سال 2018، بیش از 500 میلیون چینی از اقتصاد اشتراک بهره‌مند می‌شوند. این تعداد منجر به گردش مالی 500 میلیارد دلاری شده‌اند.

به این ترتیب باید اقتصاد اشتراک را در فهرست 4 صنعت مهم نوین در چین (در کنار پرداخت الکترونیک، تبلیغات دیجیتال و قطار سریع‌السیر) قرار داد. پیش‌بینی آکادمی تجارت این است که صنعت اشتراک در سال اول، 2 میلیون مشتری بالقوه در تهران و 10 میلیون مشتری در تمام ایران داشته باشد. این تعداد مشتری می‌توانند به یک گردش مالی 50 هزار میلیارد تومانی منجر شوند. حدود 10 هزار میلیارد از این پول می‌تواند در تهران به گردش در بیاید. این صنعت نوین می‌تواند GDP ایران را به اندازه 2 درصد افزایش دهد.

چین، کشور دوچرخه‌ها

فرهنگ دوچرخه‌سواری در چین ریشه‌ای تاریخی دارد. مردم چین حتی قبل از پیدایش اقتصاد اشتراک هم به دوچرخه توجه ویژه‌ای داشتند. در هر جای شهر می‌شد مردمی را دید که به‌جای پرداخت کرایه تاکسی یا اتوبوس از دوچرخه برای سفرهای شهری خود استفاده می‌کردند. همین موضوع کار را برای شرکت‌های اشتراکی بسیار راحت کرد. آن‌ها دوچرخه را در یک ایستگاه قرار دادند. دستگاه GPS محل دوچرخه را به شما و البته به شرکت اطلاع می‌دهد. به سادگی می‌توانید نزدیک‌ترین دوچرخه را پیدا کنید. شاید حتی دوچرخه خارج از ایستگاه و در خیابان رها شده باشد. فرقی ندارد. بعد از اسکن QR کد، قفل دوچرخه باز می‌شود و شما می‌توانید از آن استفاده کنید. هزینه استفاده از هر دو چرخه کم‌تر از 500 تومان است. وسوسه‌انگیز است. نه؟

بیش از 30 شرکت در چین به مردم دوچرخه قرض می‌دهند.

در حال حاضر شرکت‌های چینی زیادی دوچرخه به اشتراک می‌گذارند. در چین با توجه به رنگ آن‌ها می‌توانید متوجه شوید که کدام دوچرخه متعلق به کدام شرکت است. دوچرخه‌های نارنجی-نقره‌ای از شرکت Mobike، زرد از شرکت Ofo، آبی از Bluegogo و سبز فسفری از U-bicycle می‌آیند. این رنگ‌های شاد، جذابیت استفاده از دوچرخه‌های اشتراکی را افزایش می‌دهند. نتیجه یک نظرسنجی نشان داد که مردم چین هم از این دوچرخه‌های رنگی خوششان می‌آید. آن‌ها فکر می‌کنند این رنگ‌ها شهرشان را زیبا می‌کند و می‌تواند برای جهانگردها هم جاذبه داشته باشد. در حال حاضر بیش از 30 شرکت در چین به اشتراک دوچرخه می‌پردازند. تولید و تعمیر این دوچرخه‌ها از جمله صنایعی است که در کنار اقتصاد اشتراک شکل گرفته‌اند. یعنی منفعت عمومی از اشتراک دوچرخه تنها به 500 تومان کرایه محدود نمی‌شود.

پتانسیل عظیمی در بسکتبال و گل‌کوچیک!

حتما شما هم وقتی بچه بودید در خیابان گل‌کوچک یا همان فوتبال خیابانی بازی می‌کردید. این بازی محبوب‌ترین فعالیت بچه‌ها در زمان ما بود. اما امکانات ما خیلی محدود بود. توپ خوب نداشتیم، دروازه‌هایمان را با آجر می‌ساختیم و همیشه حسرت یک دروازه درست‌وحسابی با تور در دل ما بود. همان وقت‌ها یکی از همکلاسی‌های ما چند توپ «گولدکاپ» و چند جفت دروازه خرید و آن‌ها را به بچه‌ها کرایه داد. در طول سه‌ماه تابستان با پولی که به دست آورد، دوچرخه و پلی‌استیشن خرید. ایده ساده دوست ما، در کشور چین یک صنعت تمام عیار است.

درست مثل دوچرخه‌های اشتراکی، شما می‌توانید توپ بسکتبال یا فوتبال کرایه کنید. برای کرایه توپ، مبلغی معادل 50 هزار و 500 تومان به شرکت می‌دهید. وقتی بازی‌تان تمام شد، شرکت 50 هزار تومان به شما باز می‌گرداند. شرکت Zhulegeqiu بزرگ‌ترین شرکت اشتراک وسایل بازی و ورزشی در چین است. این شرکت بجای 50 هزار تومان، از دانش‌آموزان کارت دانش‌آموزی یا دانشجویی می‌پذیرد.

چتری برای 1.5 میلیارد نفر

یکی از شرکت‌های جذاب اشتراک‌گذاری، شرکتی است که به مردم چتر قرض می‌دهد. چترهایی که ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند. ضد آب، مقاوم در مقابل اشعه خورشید و البته مقاوم در مقابل باد. مردم از این چترها استقبال می‌کنند. آن‌ها این چترها را قرض می‌گیرند، پولی به به عنوان ودیعه نزد شرکت می‌گذارند و وقتی چتر را پس آوردند، ودیعه خود را می‌گیرند. یک نکته مهم در استفاده از چترهای اشتراکی این است که شما مجبور نخواهید بود چترهای خیس خود را به داخل شرکت، خانه یا فروشگاه ببرید. از طرفی، دیگر هرگز پیش نمی‌آید که چتر خود را در خانه فراموش کنید.

در هر چیزی فرصت تجاری به اشتراک گذاشتن وجود دارد.

هر روز ابزارهای بیشتری به جمع ابزارهای اشتراکی می‌پیوندند. خودروهای الکتریکی از جمله تازه‌واردهای این بازار هستند. شما خودرو را با شارژ پر تحویل می‌گیرید و از آن استفاده می‌کنید. پاور بانک از دیگر وسایلی است که می‌توانید قرض کنید. بجای خرید یک پاور بانک 200 هزار تومانی، 200 تومان برای قرض کردن آن می‌پردازید. صندلی تاشو، اتاق خواب و شال‌گردن از جمله دیگر اجناسی است که می‌توانید آن‌ها را قرض کنید. شرکت آن‌ها را برای نفر بعدی تمیز و ضدعفونی می‌کند.

نسل دوم اشتراک‌گذاری، قرض دادن بدون هیچ هزینه‌ای

تا اینجا با ساده‌ترین مدل کسب‌وکار اشتراکی در چین آشنا شدیم. شرکت‌هایی که حالا دارند به شهرهایی مثل لندن و نیویورک هم وارد می‌شوند. روش کار ساده است. شهردار یک شهر با شرکت تماس می‌گیرد و از او می‌خواهد که خودروی برقی یا دوچرخه اشتراکی را به شهر آن‌ها هم بیاورند. شرکت‌های چینی بدون دریافت یک ریال هزینه، تمام زیرساخت‌های لازم برای اشتراک را به وجود می‌آورند. هزینه‌های اندکی که به عنوان کرایه گرفته می‌شود، این سرمایه‌گذاری‌ها را توجیه می‌کند. به خصوص با استفاده از اپلیکیشن‌های پرداخت مثل وی‌چت، اندک بودن هزینه و نداشتن پول خرد هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند.

اما مدل کرایه اندک، ابتدایی‌ترین شیوه کسب‌وکار این شرکت‌ها است. شرکت‌های بزرگ اشتراک‌گذاری متوجه شده‌اند که همیشه مقداری پول در حساب آن‌ها به عنوان ودیعه باقی می‌ماند. آن‌ها می‌توانند از این پول استفاده کنند. کم‌ترین استفاده ممکن، بهره‌مند شدن شرکت از سود بانکی است. اما این شرکت‌ها موقعیتی بهتر از گذاشتن پول در بانک سراغ دارند. اگر مجانی کردن خدمات، تعداد مشتری‌های آن‌ها را ده برابر کند، سودی که نصیب شرکت می‌شود بیشتر از پولی است که در حالت عادی به عنوان کرایه دریافت می‌شد. از طرف دیگر خدمات مجانی آن‌ها، راه ورود برای شرکت‌های کوچک و نوپا را به عرصه رقابت دشوار می‌کند.

اطلاعات، معدن طلای مدرن

شرکت‌های اشتراک‌گذاری به حجم عظیمی از اطلاعات دسترسی دارند. آن‌ها می‌دانند که مشتری‌هایشان دوچرخه‌ها را از کجا قرض می‌گیرند و در کجا رها می‌کنند. سرعت حرکت، سن، جنسیت، وزن و ساعات فعالیت از جمله دیگر مواردی است که در پروفایل مشتری ذخیره می‌شود. در ابتدا این اطلاعات فقط به مصرف خود شرکت می‌رسیدند. آن‌ها دوچرخه‌های خود را پیدا می‌کردند و در محل‌های پرتردد باجه‌های تحویل کالا نصب می‌کردند. اما با این حجم اطلاعات چه کارهای دیگری می‌شود کرد؟ به خصوص که در چین قوانین مثل آمریکا و اروپا سخت‌گیرانه نیست.

تا بازی شما تمام شود، شرکت می‌تواند از مبلغ ودیعه‌تان سود بسازد.

یکی از استفاده‌هایی که می‌شود از این اطلاعات کرد، استفاده تبلیغاتی است. علاوه بر این که این شرکت‌ها می‌توانند روی کالاها تبلیغ کنند، می‌توانند مسیرهای پرتردد را هم شناسایی کنند. کسانی که هر روز با دوچرخه سر کار می‌روند، بازار هدف خوبی برای فروش هدفون بلوتوث، کفش و قمقمه ورزشی هستند. همچنین شرکت می‌تواند در پیامی که برای گزارش تحویل‌دادن و تحویل‌گرفتن کالا به کاربر ارسال می‌کند، تبلیغ کالاهای دیگر را بگنجاند.

سواری مجانی و شهر خوشحال

در آینده‌ای نه چندان دور، شرکت‌ها قادر خواهند بود کالاهایی را به رایگان به مشتری‌های خود قرض بدهند. رایگان شدن این خدمات می‌تواند اقتصاد اشتراک را بی‌اندازه بزرگ کند. تقریبا تمام خدمات عمومی را می‌شود در این مدل اجرا و به بخش خصوصی واگذار کرد.

مثلا شهردار تهران از یک شرکت چینی می‌خواهد که سیستم اشتراک خودروهای برقی را به شهر ما هم بیاورد. شهرداری هیچ پولی بابت این خدمات پرداخت نمی‌کند و مردم هم به رایگان از این خودروهای پاک استفاده می‌کنند. همه از این وضعیت خوشحال خواهند شد. اتفاقی که امروز دارد در لندن و دیگر شهرهای اروپا می‌افتد.