پاسپورت برای حراج؛ داشتن ملیت دوگانه بدون ریسک نیست!

گاهی از خود می‌پرسیم کسی که بیش از یک میلیارد دلار پول دارد، این‌همه پول را می‌خواهد چه‌کار؟ حتی اگر هواپیمای شخصی، بهترین خانه ممکن و بهترین وضعیت زندگی را فراهم کنید، باز هم یک میلیارد دلار پول بسیار زیادی است. حتی شاید خرج کردن این پول از درآوردنش سخت‌تر باشد. به‌خصوص وقتی چنین پولی به کسی ارث می‌رسد، مدیریت آن بسیار دشوار می‌شود و می‌تواند فاجعه بیافریند. هرروز اخبار جالبی می‌شنویم از کالاهایی عجیب که ثروتمندان می‌خرند. از خودرویی که پوشش الماس دارد تا غذاهایی که باروکش طلا تزیین‌شده‌اند. حتی اگر خرید این کالاها منطقی باشد، پرداخت بیش از 3 میلیارد تومان برای خرید پوستر یک فیلم قدیمی جنون‌آمیز است. یکی دیگر از کالاهایی که برای بیشتر ثروتمندان جذابیت دارد، خرید ملیت دوگانه یا سه‌گانه است. کسب‌وکاری که امروزه به‌شدت در حال رشد است و مسیر حرکت آن برخی از تحلیل‌گران را نگران می‌کند.

حراج ملیت دوگانه از یک میلیارد تومان

در حال حاضر کشورهای زیادی هستند که پاسپورت خود را برای فروش گذاشته‌اند. معمولا این کسب‌وکار دولتی به شکل سرمایه‌گذاری، خرید ملک، ایجاد شغل یا خرید سهام شرکت‌ها توجیه می‌شود. مثلا شما می‌توانید در یک کشور اروپایی خانه‌ای به قیمت نیم میلیون دلار بخرید و پاسپورت آن کشور را دریافت کنید. یا مثلا اگر در پرتغال 10 شغل جدید ایجاد کنید، به یک شهروند پرتغالی تبدیل خواهید شد.

در حدود 90 درصد مردم دنیا از داشتن تابعیت دوگانه استقبال می‌کنند.

شاید این هدیه برای مردم کشورهای فقیر مثل سومالی و افغانستان جذاب باشد. زندگی برای یک ثروتمند در سومالی به‌هیچ‌وجه راحت نخواهد بود. اما توجه کنید که تعداد ثروتمندان در این کشورها آن‌قدرها زیاد نیست. بازار هدف این کسب‌وکار عجیب بیش‌تر به کشورهای ثروتمند توجه دارد. اما چرا یک شهروند آمریکایی باید به دنبال پاسپورت اسپانیایی باشد، درحالی‌که شهروند اسپانیا می‌خواهد پاسپورت آمریکایی بگیرد؟

واقعا چرا؟

در مورد انگیزه ثروتمندان برای داشتن ملیت دوگانه یا چندگانه مطالعات زیادی انجام شده است. یکی از عمده انگیزه آن‌ها پرداخت مالیات کم‌تر است. فرض کنید ده میلیون دلار در حساب خود دارید و باید در پایان سال نزدیک به دو میلیون دلار مالیات بدهید. اگر کشوری وجود داشته باشد که مالیات پول شما در آنجا کمتر از نیم میلیون باشد، فقط به خاطر تخفیف مالیاتی، از این سرمایه‌گذاری 1.5 میلیارد دلار سود خواهید کرد. همچنین برای تاجرها و صاحبان مشاغل بین‌المللی، داشتن تابعیت کشور مبدا یا مقصد می‌تواند حمایت قانونی بیشتری به همراه بیاورد.

یک انگیزه دیگر، بهره‌مند شدن از مزایای بیش از یک کشور است. مثلا وضعیت تحصیل در فنلاند بهتر از ایتالیا است. برای همین ثروتمندان ایتالیایی دوست دارند فرزندانشان در این کشور تحصیل کنند. اما جدا از تمام توجیه‌های معقول، بررسی‌ها نشان می‌دهد که انگیزه اصلی پولدارها از خرید پاسپورت، احساس تجملی است. مثل خرید خودرویی چند میلیون دلاری که به خاطر صدای زیاد اجازه تردد در خیابان ندارد و باید برای همیشه در کلکسیون شخصی خاک بخورد. همین که شخص می‌تواند به دوست‌هایش بگوید «من شهروند آلمان هم هستم» برای خیلی‌ها بیش از چند صد هزار دلار ارزش دارد.

چین، بزرگ‌ترین مشتری ملیت دوگانه در جهان

در هر بازاری که فکرش را بکنید، چینی‌ها بزرگ‌ترین مشتری هستند. بازارهایی مثل نمک، غذاهای دریایی، اینترنت و البته ملیت دوگانه چینی-اروپایی . ثروتمندان چینی بیش از هر ملیت دیگر دوست دارند تابعیت کشورهای مختلف را داشته باشند. برخی از آن‌ها شهروند بیش از ده کشور هستند. برای این چینی‌های ثروتمند داشتن پاسپورت، علاوه بر موقعیت‌های تجاری، احساس خوبی به همراه می‌آورد. به‌خصوص که برای برخی از آن‌ها داشتن پاسپورت چینی آن‌قدرها افتخارآمیز نیست.

با داشتن این پاسپورت جدید، چینی‌ها می‌توانند درست مثل یک شهروند اروپایی به سرمایه‌گذاری، خریدوفروش و مهم‌تر از همه سفر بپردازند. در ده سال گذشته بیش از 100 هزار چینی برای داشتن ملیت دوگانه نزدیک به 24 میلیارد دلار پول خرج کرده‌اند. به همین دلیل شرکت‌های متعددی در چین تاسیس شده‌اند که به مشتری‌های خود ارزان‌ترین، ساده‌ترین و سریع‌ترین راه‌های ممکن برای رسیدن به پاسپورت خارجی را نشان می‌دهد. صف تقاضا برای این پاسپورت‌ها سال‌به‌سال طویل‌تر می‌شود. پیش‌بینی می‌شود که با رشد اقتصادی چین، رفته‌رفته طبقه متوسط چین هم متقاضی ملیت دوگانه شوند. این یعنی چند صد میلیون مشتری جدید در بازار خرید تابعیت! بعد از چینی‌ها، مردم لبنان، روسیه، سوریه و لیبی بیشترین متقاضی‌های پاسپورت خارجی هستند.

تابعیت خارجی و پول‌شویی

یکی از عمده نگرانی‌هایی که در مورد این کسب‌وکار عجیب وجود دارد، خطر پول‌شویی است. فرض کنید یک ایرانی از راه فروش مواد مخدر مقدار زیادی پول به دست آورده باشد. او پول خود را به آمریکا می‌برد و با سرمایه‌گذاری در این کشور، شهروند آمریکا می‌شود. به دلیل تخاصم دو کشور، آمریکایی‌ها از ورود این سرمایه‌گذار استقبال می‌کنند و می‌کوشند تا از او و پول‌های کثیفش حمایت کنند. استدلال عمده به این شکل است که این سرمایه‌گذار با خلق شغل و موقعیت جدید به تمام ملت آمریکا خدمت می‌کند. در نظر آن‌ها خروج پول از ایران می‌تواند به ما صدمه بزند و این چیز خوبی است.

اما اگر دیدگاه دونالد ترامپی را کنار بگذاریم و کمی معقول به ماجرا نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که حتی ملت آمریکا در این دادوستد ضرر کرده است. آن‌ها یک قاچاقچی مواد مخدر، یک پولشو و یک خائن را به کشور خود راه داده‌اند. بعید است که این فرد بعد از مهاجرت به هاروارد برود، فعالیت‌های بشردوستانه کند و به قوانین آمریکا احترام بگذارد. هر چه باشد فساد و جرم تخصص او است. فرزندان او نیز بهتر از خودش نخواهند شد. اگر این روند ادامه پیدا کند، ایالات‌متحده بجای جذب سرمایه یا پذیرش مغزهای بافرهنگ، موفق شده تعداد زیادی مجرم و خلاف‌کار را به کشورش وارد کند. به همین دلیل بیشتر صاحب‌نظران فیلتر «پولداری» را فیلتری مناسب برای پذیرش مهاجر نمی‌دانند.

میلیونرهای زاغه‌نشین

وقتی فقط چند میلیونر به یک کشور وارد می‌شوند ممکن است به‌سرعت نشود تبعات آن را مشاهده کرد. به‌خصوص که تجربه این موضوع در مناطقی مثل موناکو آن‌قدرها تلخ نبود. بااین‌حال امروز به‌سختی می‌توانید در موناکو ملکی برای خریدن پیدا کنید. خانه‌ای کوچک و محقر با بدترین شرایط ممکن می‌تواند بی‌اندازه گران باشد. اما این مشکل می‌تواند شکل جدی‌تری پیدا کند. وقتی تعداد زیادی خارجی املاک یک شهر را خریده باشند، به‌خصوص اگر تقاضا برای ملک افزایشی باشد و تعداد زیادی سرمایه‌گذار به بازار مسکن جذب شوند.

در این تصویر تمام خانه یک خانواده هنگ‌کنگی را می‌بینید.

برای نمونه می‌شود به سرمایه‌گذاری خارجی مسکن در هنگ‌کنگ نگاه کرد. امروزه در هنگ‌کنگ به‌سختی می‌توانید یک متر زمین پیدا کنید. سرمایه‌گذاران حالا به فضای بین خانه‌ها، پشت‌بام‌ها و زیرزمین‌ها متمایل شده‌اند. اجاره یک کانکس محقر در هنگ‌کنگ می‌تواند بیش از ماهانه 500 دلار باشد. در حال حاضر هنگ‌کنگ بیشترین نسبت قیمت مسکن به درآمد را در تمام جهان دارد. مردم هنگ‌کنگ از زندگی کردن در گران‌ترین ناحیه جهان (به نسبت درآمد) خوشحال نیستند. توجه کنید که مالکین بیشتر این خانه‌ها شهروندان اروپایی هستند. با توجه به درآمد آن‌ها، خانه‌های هنگ‌کنگی، سرمایه‌گذاری‌ای ارزان با رشد چشمگیر است. خیلی‌ها نگران‌اند طی چند دهه آینده این وضعیت در اروپا پیش بیاید. وقتی فقط چینی‌ها هستند که می‌توانند در اروپا خانه بخرند و مردم محلی از پس اجاره یک کانکس 10 متری برنمی‌آیند.

پاسپورت خارجی، دارایی‌ای با نقد شوندگی صفر

همان‌طور که گفتیم ثروتمندان برای خرید دارایی‌های عجیب پول‌های زیادی خرج می‌کنند. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که دارایی‌های عجیب آن‌ها درنهایت قابل‌فروش است. اما پاسپورت خارجی خود را به هیچ‌کس نمی‌توانید بفروشید. ممکن است فکر کنید که این سرمایه‌گذاری برای متقاضیان بدون ریسک است و در بدترین حالت آن‌ها می‌توانند دارایی خود را بفروشند و پاسپورت خود را در شومینه بیندازند. اما بررسی‌های دقیق نتیجه‌ای متفاوت دارد.

وقتی یک خارجی می‌خواهد در کشوری جدید سرمایه‌گذاری کند، شرایط بازار را به‌خوبی نمی‌شناسد، از قوانین بی‌خبر است و دید خوبی از روند تغییر قیمت‌ها ندارد. به‌خصوص وقتی فردی از طبقه متوسط (که شغلش سرمایه‌گذاری نیست) به خاطر هیجان دریافت پاسپورت، پول خود را به بازار خارجی می‌برد به‌احتمال‌زیاد متضرر خواهد شد. سالانه آدم‌های زیادی که چیزی از بورس یا بازار مسکن نمی‌دانند، مقدار زیادی پول از دست می‌دهند. این پاسپورت‌ها برای آن‌ها خیلی گران تمام می‌شود. در مواردی به قیمت چند میلیون دلار.

سمت روشن ماه

شاید فکر کنید من با داشتن ملیت دوگانه مخالفم. هرگز این‌طور نیست. داشتن ملیت چند کشور می‌تواند جالب و مفید باشد. به‌هرحال هر کس حق دارد برای آینده خود آزادانه تصمیم بگیرد. تنها می‌خواهم بگویم: 1) ثروت ملاک خوبی برای ارزش‌گذاری آدم‌ها نیست. 2) ورود بی‌حساب‌کتاب سرمایه‌های خارجی برای کشور مبدا بدون ریسک نیست. 3) سرمایه‌گذاری در یک کشور خارجی محتاج داشتن دانش و بصیرت زیاد است.

اما شاید جالب‌ترین نکته در این بازار روبه رشد، کسانی باشند که از آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند. شرکت‌های مشاوره دریافت پاسپورت در بیشتر موارد فقط به یک سرچ مختصر گوگل پرداخته‌اند و حالا به متقاضیان جهت اخذ پاسپورت از طریق سرمایه‌گذاری مشاوره می‌دهند. چنین شرکت‌هایی در کشور خودمان هم وجود دارند. حتی اگر آن‌ها نخواهند از ناآگاهی مردم در مورد سرمایه‌گذاری سواستفاده کنند، باز هم به‌ندرت خدماتی که ارائه می‌کنند در مقابل پولی که می‌گیرند ارزنده است.