آیا تحریم‌ها کمر اقتصاد روسیه را می‌شکنند؟/ کدام شرکت‌ها، روسیه را ترک کردند؟ + جدول

پرونده تحریم‌ها علیه اقتصاد روسیه در مقابل چشمان حیرت‌زده اقتصاددانان و بازرگانان، روز به روز در حال قطورتر شدن است. اگر سه ماه پیش کسی در مورد تحریم اقتصادی روسیه (در ابعادی که امروز شاهدش هستیم) صحبت می‌کرد، احتمالا شنونده‌ای پیدا نمی‌کرد. اما حالا ماجرا به واقعیت پیوسته است.

به گزارش تجارت‌نیوز ، در این میان، کار از تحریم بانک‌های روسی و قطع دسترسی آنها به شبکه «سوئیفت» هم گذشته و حرف از تحریم صادرات نفت روسیه هم به میان آمده است. برخی کارشناسان معتقدند که ممکن است «تحریم‌های ثانویه» هم در این زمینه اعمال شوند. (تحریم شرکت‌هایی در کشورهای دیگر که با شرکت‌های تحریم‌شده روسی همکاری می‌کنند.)

از آن‌سو، یک روند قابل‌ توجه دیگر هم در تحریم اقتصادی روسیه قابل ردیابی است و آن هم خروج شرکت‌های خصوصیِ عمدتا اروپایی از بازار روسیه است. نمونه این اقدام، پیش‌تر در مورد ایران و ونزوئلا هم تجربه شده بود، اما کمتر کسی فکر می‌کرد چنین بلایی بر سرِ اقتصاد روسیه هم بیاید. اما کدام شرکت‌ها روسیه را ترک کردند و تبعات این شیوه تحریمی چیست؟

نمای کلی تحریم‌ها علیه روسیه

وب‌سایت correctiv به صورت لحظه‌ای و زنده، تمام تحریم‌های اعمال‌شده علیه اقتصاد روسیه را ثبت و ضبط می‌کند. تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعات ابتدایی روز شنبه، ۱۴ اسفندماه)، در مجموع ۱۱۲۸ مورد تحریم علیه اقتصاد روسیه وضع شده و اگر بازه زمانی را به سال ۲۰۱۴ میلادی برگردانیم (یعنی سالی که روسیه «کریمه» را به خاک خود منضم کرد)، تعداد کل تحریم‌ها علیه اقتصاد روسیه به ۴۵۴۶ مورد می‌رسد.

فهرستی منتخب از شرکت‌هایی که از بازار روسیه خارج شده‌اند./ منبع: رویترز

بیشترین تحریم‌ها علیه شهروندان روس (و احتمالا برخی دوتابعیتی‌ها در این کشور) وضع شده‌اند. بر این اساس، تا این لحظه ۹۲۶ نفر در این زمینه تحریم شده‌اند. تعداد شرکت‌های تحریم‌شده روسی هم به ۱۳۵ مورد می‌رسد و ۶۶ نهاد روسی هم در فهرست تحریم‌ها قرار گرفته‌اند. یک کشتی با پرچم روسیه هم تحریم شده است.

کدام کشورها با روسیه سرشاخ شدند؟

«اتحادیه اروپا»، در مجموع بیشترین تحریم‌ها را علیه اقتصاد روسیه وضع کرده است. بر این اساس، تا این لحظه ۴۶۰ مورد تحریم علیه افراد، شرکت‌ها و نهادهای روسی تنها توسط «اتحادیه اروپا» وضع شده است. (فهرست کامل و لحظه‌ای را در اینجا ببینید.)

یک شگفتی دیگر هم این است که آمریکا در جایگاه دوم در این فهرست قرار ندارد . پس از «اتحادیه اروپا»، سوئیس بیشترین تحریم‌ها را علیه روسیه وضع کرده که تا این لحظه تعداد آنها به ۳۸۰ مورد می‌رسد.

تحریم‌های اعمال شده توسط سوئیس بر اقتصاد روسیه، حتی از آمریکا هم بیشتر است.

سوئیس معمولا در کارزارهای تحریمی بی‌طرف عمل می‌کرد و عملکرد کنونیِ این کشور از این نظر برای روس‌ها نگران‌کننده است. چون احتمالا میلیاردها دلار از دارایی‌های آنها در بانک‌هایِ امنِ سوئیس بلوکه می‌شود.

آمریکا در جایگاه سوم است و ۲۳۲ مورد تحریم علیه افراد، شرکت‌ها و نهادهای روسیه اعمال کرده است. بریتانیا هم در جایگاه چهارم قرار دارد و به تنهایی ۲۷ مورد تحریم علیه اقتصاد روسیه وضع کرده است. اما شگفتیِ تحریم اقتصادی روسیه، این موارد نیستند.

فلج‌کردن بازوهای نفتی و بانکی «پوتین»

روندی که تحریم‌ها علیه اقتصاد روسیه را از موارد مشابه در گذشته (از جمله تحریم ایران، ونزوئلا، کوبا یا سوریه) متمایز می‌کند، خروج گسترده شرکت‌های چندملیتی و نیز شرکت‌های اروپایی از بازار روسیه است. (فهرست شرکت‌های تحریم‌کننده را که توسط «رویترز» تهیه شده، در اینجا ببینید.)

این موضوع از این جهت اهمیت دارد که اقتصاد روسیه برخلاف اقتصاد کشورهایی که در پاراگراف قبل به آنها اشاره شد، کاملا در بازار جهانی جا افتاده و خروج دسته‌جمعی شرکت‌ها از بازار این کشور، پیامدهایی خواهد داشت که تاکنون تجربه نشده است.

محکم‌ترین ضربه به اقتصاد روسیه را خروج شرکت‌های فعال در حوزه انرژی وارد خواهد کرد. شرکت‌های « بریتیش پترولیوم »، «شل»، «توتال»، «اکسون‌موبیل»، «انی» و «اورستد»، معروف‌ترین این شرکت‌ها هستند. در واقع، تقریبا تمام شرکت‌های نفتی مطرح در جهان بازار روسیه را ترک کرده‌اند.

به نظر می‌رسد که روسیه به هیچ وجه انتظار اعمالِ این میزان تحریم بر علیه اقتصاد خود را نداشت.

دومین ضربه از ناحیه بانک‌ها وارد شده است. بانک معروف HSBC، تا این لحظه بزرگ‌ترین بانکی است که به کارزار تحریم روسیه پیوسته است. در فهرست بانک‌های تحریم‌کننده، نام « بانک‌ المشرق » دوبی و ING Group هم به چشم می‌خورد. (این دومی، قبلا بر سرِ تحریم‌های ایران و کوبا، توسط آمریکا جریمه شده بود و حالا پیش‌دستی کرده و عطای همکاری با روسیه را به لقایش بخشیده است.)

آیا صنعت خودروی روسیه نابود می‌شود؟

یکی دیگر از بخش‌های اقتصاد روسیه که به شکل بسیار گسترده تحریم شده، صنعت خودروی این کشور است. فهرست شرکت‌های خودروسازی که بازار خودروی روسیه را ترک کرده‌اند هم قابل توجه است.

تا این لحظه، شرکت‌های «مرسدس بنز»، «ب.ام.و»، «جنرال موتورز»، «ولوو»، «جگوار»، «لندروور»، «استون‌مارتین»، «فورد»، «تویوتا»، «مزدا»، «هوندا»، «میتسوبیشی» و «رنو» از بازار روسیه خارج شده‌اند. شرکت موتورسیکلت‌سازی «هارلی‌دیویدسون» هم به این کارزار پیوسته است.

بسیاری از شرکت‌های خودروسازیِ جهانی بازار روسیه را ترک کرده‌اند، از «فورد» گرفته تا «بنز»، «میتسوبیشی» و «رنو».

اگر بنا به مقایسه باشد، تحریم‌ها علیه اقتصاد ایران، در بخش خودروسازی تنها به قطع همکاری شرکت‌هایی مانند «رنو»، «پژو»، «کیاموتورز»، «تویوتا» و چند شرکت چینی رده‌دوم انجامید. صنعت خودروسازی ایران اساسا همکاری‌های خارجی زیادی نداشت، اما این صنعت در روسیه ممکن است در صورت تداوم تحریم‌ها در این حوزه، عملا زمین‌گیر شود.

از رایانه تا فشن و رسانه

اما دامنه تحریم‌ها بیش از این‌ها است و اینجا است که تحریم‌ها علیه روسیه، دست‌کم با تحریم‌ها علیه ایران زاویه پیدا می‌کنند. شرکت‌هایی همچون «نوکیا»، «دویچه‌پست»، «آدیداس»، «پوما»، «سونی‌پیکچرز»، «دیزنی»، «نتفلیکس»، «زیمنس»، «اپل»، «مایکروسافت» و «ایکیا» هم همگی بازار روسیه را ترک کرده‌اند. (عمده این شرکت‌ها اساسا در ایران نمایندگی نداشتند.)

این فهرست ممکن است با بدتر شدن اوضاع در اوکراین (از جمله در صورت اثبات استفاده روسیه از جنگ‌افزارهای خوشه‌ای یا افزایش تلفات انسانی) طولانی‌تر هم بشود. تا اینجا چین اعلام کرده که از تحریم‌ها علیه روسیه حمایت نمی‌کند. ترکیه هم بعید است این کار را بکند.

«مایکروسافت» هم از جمله شرکت‌هایی است که از بازار روسیه خارج شده است.

اما هنوز هم احتمال افزایش فشارهای اقتصادی به روسیه وجود دارد و از جمله، شرکت‌های بزرگِ دیگری در ژاپن، کره‌جنوبی، استرالیا و سنگاپور هستند که ممکن است در روزهای آینده با فشار آمریکا و اروپا، بازار روسیه را ترک کنند.

برآوردهای فعلی نشان می‌دهند که تا همین‌جا، اقتصاد روسیه تا پایان سال ۲۰۲۲ میلادی ممکن است ۷ درصد کوچک‌تر شود. این میزان افت اقتصادی در ۲۰ سال اخیر در روسیه بی‌سابقه بوده است.

اگر دامنه تحریم‌ها گسترش پیدا کند و مثلا حوزه نفت و گاز روسیه را هم در بر بگیرد، اقتصاد روسیه ممکن است بزرگ‌ترین انقباض خود از زمان فروپاشی «اتحاد جماهیر شوروی» را شاهد باشد. در برهه فروپاشیِ آن اتحادیه، اقتصاد روسیه حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد کوچک‌تر شده بود. اگر چنین شود، می‌توان گفت که آمریکا و اروپا عملا موفق شده‌اند کمر اقتصاد روسیه را بشکنند.