سرنوشت یارانه ۴۰۰ هزار تومانی چه می‌شود؟

ابراهیم رئیسی، رییس‌جمهور در یک گفت‌و‌گوی تلویزیونی اعلام کرد که قرار است یارانه‌ها افزایش پیدا کنند. هنوز یارانه جدید اعلام شده قابل برداشت نیست و برخی می‌گویند احتمالا این یارانه تا یکی دو ماه آینده هم قابل برداشت نباشد.

به گزارش تجارت‌نیوز ، آن‌گونه که اعلام شده، قرار است به حساب هر شهروند ایرانی در دهک‌های اول تا سومِ درآمدی ۴۰۰ هزار تومان و به ازای هر نفر در دهک‌های درآمدی ۴ تا ۹ هم ۳۰۰ هزار تومان واریز شود.

طرح پرداخت یارانه‌های جدید!

ساعتی بعد اعلام شد که این رقم به حساب‌ها واریز شده (در واقع به حساب حدود ۷۶ میلیون نفر ایرانی)، اما فعلا قابل برداشت نیست. همزمان، در ناهماهنگیِ عجیبی که نشان‌دهنده تشتت آرا در تیم اقتصادی دولت است، معلوم نیست که دریافت چنین مبالغی قرار است چه مدت ادامه داشته باشد.

ابراهیم رئیسی در گفت‌وگوی تلویزیونی خود اعلام کرده که این روند تنها ۲ ماه ادامه خواهد داشت و پس از آن کالابرگ (یا همان کوپن) جایِ این واریزی‌ها را خواهد گرفت.

صحبت از کالابرگ روغن، مرغ و تخم‌مرغ هم به میان آمده است.

سخنان جسته‌گریخته هم نشان می‌دهند که قرار است با قطع تخصیص ارز ترجیحی (ارز ۴۲۰۰ تومانی)، کالابرگ شامل روغن، تخم‌مرغ و مرغ هم بشود. اما واقعیت این است که فعلا نمی‌شود به قطعیت چیزی گفت.

دولت قرار است چقدر خرج کند؟

اما نگاهی به اعداد و ارقام نشان می‌دهد که برخلاف گفته‌های مسئولان، کمتر چیزی در طرح حذف ارز ترجیحی و پرداخت یارانه یا تخصیص کالابرگ، اساسا کارشناسی شده است.

اگر همین گفته‌های رییس‌جمهور را مبنا قرار دهیم، دولت به ایرانی‌هایی که در دهک یک تا ۳ درآمدی قرار می‌گیرند، ماهانه ۴۰۰ هزار تومان و به ایرانی‌هایی که در دهک‌های ۴ تا ۶ درآمدی قرار می‌گیرند، ماهانه ۳۰۰ هزار تومان پرداخت خواهد کرد.

این پرداخت‌ها قرار است ۲ ماه ادامه داشته باشند و هر دهک هم بنا به تعریف برابر است با یک‌دهم جمعیتِ کشور. به عبارتی، هر دهک جمعیتی در ایران برابر است با حدود ۸٫۵ میلیون نفر ایرانی.

دولت در ۲ ماه آینده باید حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان برای یارانه‌های جدید هزینه کند.

اگر همین داده‌ها را با ماشین حساب ضرب کنیم، دولت در یک ماه حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان به ۳ دهک نخستِ درآمدی و حدود ۱۵ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان هم به دهک‌های ۴ تا ۶ درآمدی یارانه خواهد داد.

در واقع، مجموعِ یارانه پرداختیِ جدید در یک ماه، حدود ۲۵ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان و در ۲ ماه حدود ۵۰ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان خرج رویِ دست دولت خواهد گذاشت.

اعداد به ما چه می‌گویند؟

اما این اعداد چه معنایی دارند؟ ابراهیم رئیسی در همین گفت‌وگوی تلویزیونی اعلام کرد که دولت را با حدود ۴۵۰ هزار میلیارد تومان کسری بودجه تحویل گرفته است، اما جالب اینجا است که تا ۲ ماه آینده، حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان (معادل حدود ۱۱ درصد از رقم کسری بودجه اعلامیِ رییس‌جمهور) قرار است به ایرانی‌ها پرداخت شود.

اما کسی توضیح نداده که این رقم قرار است از کجا تامین شود. از آنجا که همه‌چیز هم ناگهانی بوده، ظاهرا در ردیف‌های قانون بودجه سال ۱۴۰۱ هم نمی‌توان نشانی از محل تامین این بودجه پیدا کرد. اگرچه خود دولت و مجلس می‌گویند این بودجه قرار است از محل حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی تامین شود.

طرح جدید دولت، در واقع همان آزادسازی همه کالاهای اساسی (منهای گندم، دارو و بنزین) است.

نکته دیگر این است که زمزمه‌های خداحافظی محسن رضایی (معاون اقتصادی رییس‌جمهور) همین چندی پیش بالا گرفته بود، اما خودِ او کسی بود که خبر پرداخت یارانه ۴۰۰ هزار تومانی را برای اولین بار از صدا و سیما اعلام کرد.

محسن رضایی اساسا اولین کسی هم بود که چندین ماه پیش، مطالبی در مورد پرداخت یارانه ۴۰۰ هزار تومانی گفت، اما گفته‌هایش از سویِ این و آن تکذیب شد.

در واقع، بازگشت محسن رضایی را می‌شود به معنایِ زنده‌شدنِ طرحی دانست که خودِ او اولین بار رویِ میز دولت گذاشته بود. اما چطور طرحی که کنار گذاشته شده بود، ناگهان قرار است اجرایی بشود؟

اما حتی این هم تمام ماجرا نیست.

چیزی عوض نشده است

نگران‌کننده‌تر از همه چیز این است که در واقع، حتی با وجودِ شوکی که کشور را به دنبال افزایش قیمت‌ها فرا گرفته، در واقع چیزی قرار نیست تغییر کند. استدلال دولت (از جمله در سخنان رییس‌جمهور) این است که ارز ترجیحی فسادآفرین بوده و به همین دلیل باید قطع می‌شده است.

پرداخت یارانه‌های جدید قرار است در قالب کالابرگ ادامه پیدا کند.

ماجرای یارانه‌های دهه ۱۳۸۰ تکرار می‌شود؟

اما این یعنی چه؟ به عبارت ساده، دولت با همین حساب و کتاب‌ها، سال گذشته حدود ۱۲۵ هزار میلیارد تومان هم برای ارز ترجیحیِ دارو و گندم هزینه کرده بود. (۶ میلیارد دلاری که در بالا به آن اشاره شد، ضرب در ۲۰۸۰۰ تومان)

مجموع این دو (۲۰۸ هزار میلیارد تومان به اضافه ۱۲۵ هزار میلیارد تومان)، برابر است با حدود ۳۳۳ هزار میلیارد تومان.

در واقع، دولت ایران در سال ۱۴۰۰ حدود ۳۳۳ هزار میلیارد تومان ارز ترجیحی تخصیص داده بود و امسال هم قرار است ۳۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت کند. (ظاهرا حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان به صورت نقدی در ۲ ماه و بقیه در قالب کالابرگ در ماه‌های بعدی)

به جز آن اختلاف ۳۳ هزار میلیارد تومانی، در واقع دولت تنها حدود ۳۰۰ هزار میلیارد تومان را «جیب به جیب» کرده است.

این الزاما بد نیست و شاید جلویِ فساد ارزپاشی با ارز ۴۲۰۰ تومانی را بگیرد، اما ما در اقتصاد ایران در این زمینه هم تجربه‌های خوبی نداریم.

آیا با نرخ کنونیِ تورم، یارانه ۴۰۰ هزار تومانی کنونی هم به همان سرنوشت یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی سال ۱۳۸۹ دچار می‌شود؟

دولت محمود احمدی‌نژاد در سال ۱۳۸۹ دقیقا همین کار را با یارانه‌های بخش انرژی کرد و آن تجربه تا همین امروز هم ادامه داشته است.

اما ایرانی‌ها می‌دانند که ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان سال ۱۳۸۹، با ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان امسال چقدر فرق دارد.

مشکل این است که دولت خودش را از بندِ تخصیص ارز (بخوانید از بندِ مدیریت قیمت‌ها) رها می‌کند، که در واقع باید هم بکند، اما از آنجا که هزار و یک مشکل دیگر هم در حکمرانیِ ما وجود دارد، در نهایت یارانه ۴۰۰ هزار تومانی و ۳۰۰ هزار تومانی هم ارزش خود را از دست خواهند داد.

در یک کلام: اصلاحات اقتصادی، تنها آزادسازی قیمت‌ها نیست.