حامد اناری 
رضا غیابی، مشاور مدیریت و استراتژیست حوزه کسب و کار، در گفت‌وگوی اختصاصی با «تجارت‌نیوز»:
احتمالا برجام دومی در کار باشد/ فرصت زیادی باقی نمانده است!
مشاور مدیریت و استراتژیست حوزه کسب و کار گفت: با توجه به تحولاتی که شاهد هستیم، احتمال برجام دو را در یک سال یا یک سال و نیم آینده بالا می‌بینم. اگر در این مدت زیرساخت‌ها را فراهم کنیم، حوزه‌هایی مثل اقتصاد دیجیتال ایران زمینه بسیار روشنی برای شکل دادن به ارتباط ما با جهان را داراست.
عقب‌ماندگی در تاریخ صدساله ایران یک چالش جدی است. ترک‌هایی که در ابتدای دوران مدرنیته و انقلاب صنعتی میان و آن‌سو نشینان فاصله می‌انداخت، حالا به شکاف تبدیل شده است. تکنولوژی با سرعتی خیره‌کننده در حال پیشرفت و درنوردیدن مرزهاست. آنچه در اخبار برون‌مرزی و رسانه‌های خارجی به چشم می‌خورد، خبر از دستاوردها و نوآوری‌هایی است که شکل کنونی زندگی و ساختارهایش- اعم از ساختارهای سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و به همین ترتیب تمام حوزه‌های بشری - را دگرگون خواهد ساخت. در حالی که ما با فاصله، تنها نظاره‌گریم.
اکوسیستم استارتاپی ایران به‌رغم رشد نامتعادل خود، در حوزه‌های مختلفی بسط و گسترش یافته است. برخلاف وجود موانع حقوقی در یک دهه گذشته و بیشتر از آن، نسل اول از استارتاپ‌ها توانسته‌اند در چرخه اقتصادی کشور صاحب جایگاه مخصوص به خود شوند و قانون‌گذاران را مجاب به تغییر قوانین کنند.
مساله ارتباط دولت با استارتاپ‌ها سال‌هاست موضوع بحث‌های جدی است. ارتباطی که گاهی با بی‌مهری منجر به کور شدن مجرای نوآوری شده است. این نوع نگاه که ناشی از عدم درک نسبت تکنولوژی با آینده است، مربوط به گذشته‌ای دور نیست و هنوز هم در موارد متعددی دیده می‌شود. رضا غیابی، مشاور مدیریت و استراتژیست حوزه کسب و کار در مصاحبه اختصاصی با تجارت‌نیوز به ارزیابی همین مسائل پرداخته است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه خواهید خواند.
***
دولت مشروعیت خود را در اکوسیستم استارتاپی از دست داده است
*در دهه‌های اخیر تصمیمات اتخاذشده محل بحث‌های فراوان بوده است. دولت‌ها بدون در نظر داشتن جوانب مختلف به سمت و سویی حرکت کرده‌اند که بیشتر اوقات نتایج مورد نظر را به همراه نداشته است. ارزیابی شما از وضع موجود چیست؟
به نظر من دولت قبل با استراژی‌های خود و همین‌طور دولت قبل آن، باعث شده بودند نقش کوتاه بشود. به عبارت دیگر آزادی عمل آن کم شد و در نتیجه دولت از نظر فعالان این حوزه دیگر مهم نبود. این مهم نبودن خودش را در همه زوایا نشان می‌داد. به‌گونه‌ای که دیگر مشروعیت خود را در حوزه IT ،ICT و اکوسیستم استارتاپی ایران از دست داده بود و حتی نقش رگولاتوری آن کمرنگ شده بود.
اکوسیستم استارتاپی در بسیاری از ابعاد خود نفس‌های آخر را می‌کشد
*دولت چهاردهم با شعارهای مختلفی روی کار آمد. عملکرد دولت پزشکیان را در این حوزه چطور توصیف می‌کنید؟
مهم‌ترین اتفاقی که در حال حاضر شاهد هستیم تلاش دولت برای ایفای نقش اساسی در این اکوسیستم است. اینکه دولت فکر کند در مرکز عالم قرار دارد یک حرف باطل است. مورد بعدی اینجاست که ما به اخبار دلگرم‌کننده‌ای برمی‌خوریم. گرچه شاهد اقداماتی نبوده‌ایم و امیدواریم حالا که عزم برای سازندگی وجود دارد، تکلیف سازندگان روشن باشد و اهداف خود را بشناسند.
ما امیدواریم در سال آینده نتیجه تلاش‌ها را ببینیم؛ زیرا اکوسیستم استارتاپی در بسیاری از ابعاد خود نفس‌های آخرش را می‌کشد. باید تحولی رخ دهد. در نهایت باید گفت عمل تاکنون ضعیف بوده، در به‌کارگیری متخصصان مجدداً ضعیف عمل کرده‌ایم، اما به خاطر یکی دو اقدام مثبت که تاکنون از طرف دولت حمایت شده، مشروعیت دولت در حوزه اکوسیستم استارتاپی به‌تدریج در حال بازیابی یا بازسازی است.
دولت‌ها باید نگاه کوتاه‌مدت را کنار بگذارند
*دنیا با سرعت در حال پیشرفت و استفاده از ظرفیت‌های آن است. کشورهای همسایه ما هم مشغول سرمایه‌گذاری‌های کلان‌اند. به نظر می‌رسد ما فرصت زیادی را از دست داده‌ایم. به نظر شما هنوز فرصتی برای رشد و توسعه باقی مانده است؟
راه برای رسیدن به مقصد وجود دارد. شما به نمونه شیلی، عربستان یا امارات نگاه کنید. حتی می‌توان عمان را هم بررسی کرد. قطعاً رسیدن به مقصد و تحقق توسعه شدنی است.
مرحله اول این است که نگاه کوتاه‌مدت را کنار بگذاریم. این نوع از نگاه باعث می‌شود دولت‌ها فاز تحقیقاتی خود را سپری نکنند و مستقیم وارد فاز عملیاتی بشوند. طبیعتاً چنین تصمیم‌گیری‌هایی ناشی از سلیقه یا جهت‌گیری‌های حزبی است.
دولت دست‌کم جواب ۴۰ الی ۵۰ سوال کلیدی در حوزه پدیده‌های نوظهور اقتصادی را نمی‌داند
*دولت‌ها باید چه تغییری در ساختار خود ایجاد کنند تا امکان استفاده از این تغییر را داشته باشند؟
دولت حداقل در زمینه استراتژی‌های خود در مورد پدیده‌های نوظهور در حوزه اقتصادی دست‌کم پاسخ ۴۰ الی ۵۰ سوال کلیدی را نمی‌داند. جواب این پرسش‌ها را باید از متخصصان آن جویا شد تا بتوان بر مبنای این اطلاعات تصمیم گرفت. امروزه دولت باید در نقش تسهیل‌گر ایفای نقش کند و نه یک مالک. دولت باید تسهیل‌گر فرایندهای مختلف باشد. تسهیل‌گری یک مساله است؛ بسترسازی یک مساله دیگر. دولت باید امکان فراهم کند. ما دولت امکان‌ساز نداریم. بیشترین توقع ما این است که دولت امکان‌سازی کند تا فرصت را بیاوریم.
مسائل روزمره آفتی است که دولت‌ها را درگیر خود می‌کند
*نگرش دولت‌ها با توجه به گفته شما کوتاه‌مدت بوده و به روش‌های طولانی‌مدت بهای کمتری می‌داده است. آیا از این حیث تغییری در رفتار این دولت مشاهده می‌کنید؟
مسئولان هنوز در حال آتش‌نشانی‌اند. هرجا که مشکلی پیش می‌آید به حل آن می‌شتابند و درگیر مسائل روزمره‌اند. به نظر من بزرگ‌ترین آفت‌هایی که دولت‌ها را به خود درگیر می‌کند همین مسائل روزمره است. دولت باید اندیشکده‌های حوزه‌های مختلف را تقویت کند. پژوهشکده‌ها باید توسط دولت فعال‌تر شوند تا در سوالاتی که دولت را درگیر خود کرده‌اند به کمکش بیایند. به نظر من امروزه ما در حوزه اندیشه ضعیف شده‌ایم. از این رو امیدواریم دولت فاز پژوهشی خود را جدی بگیرد و امکان‌سازی کند.
فرصت زیادی باقی نمانده است/ احتمالاً برجام دومی در کار باشد
*در مقطع کنونی وعده‌های بسیاری طرح شده است اما نمی‌توان توفع شگفتی داشت. فرصت بسیاری از دست رفته است. شما وضعیت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ما در خیلی از حوزه‌ها قافیه را باخته‌ایم و بقیه‌اش هم بیشتر شبیه یک توهم است. به نظر من با توجه به تحولاتی که شاهد هستیم، احتمال برجام دو را در یک سال یا یک سال و نیم آینده بالا می‌بینم. اگر در این مدت زیرساخت‌ها را فراهم کنیم، حوزه‌هایی مثل اقتصاد دیجیتال ایران زمینه بسیار روشنی برای شکل دادن به ارتباط ما با جهان را داراست.
اخبار حوزه استارتاپ و فناوری اطلاعات را در صفحه علم و فناوری تجارت‌نیوز بخوانید.
نظرات