به گزارش تجارت نیوز، در سالهای اخیر چشمانداز جهانی انرژی با سرعتی بیسابقه در حال تغییر است. افزایش تقاضای برق، توسعه فناوریهای نوین، رشد مراکز داده و اوجگیری انرژیهای تجدیدپذیر، ساختاری تازه برای آینده انرژی جهان ترسیم میکند. در چنین فضایی، گزارش تازه آژانس بینالمللی انرژی (IEA) تصویری روشن و البته بیسابقه از سرعت گذار انرژی ارائه کرده است؛ تصویری که نشان میدهد جهان به سمت یک نقطه عطف بزرگ در حال حرکت است: شروع پایان دوران سوختهای فسیلی. گزارش امسال IEA با بررسی روندهای واقعی و دادههای پنج سال اخیر، نشان میدهد که انرژیهای تجدیدپذیر با شتابی فراتر از انتظار در حال رشد هستند و میتوانند تقریبا تمام رشد ۴۰ درصدی تقاضای برق جهان در دهه آینده را پوشش دهند. این پیشبینی در شرایطی مطرح میشود که واکنشهای سیاسی در آمریکا و برخی کشورهای اروپایی تلاش دارند روند گذار انرژی را کند کنند، اما IEA تاکید دارد: هیچ کشوری بهتنهایی نمیتواند حرکت جهانی به سمت انرژی پاک را متوقف کند.
رشد تاریخی انرژیهای تجدیدپذیر
آژانس بینالمللی انرژی اعلام کرده است که طی پنج سال آینده، میزان ظرفیت انرژی تجدیدپذیر جدیدی که جهان خواهد ساخت، بیشتر از مجموع ظرفیت احداثشده در ۴۰ سال گذشته خواهد بود.
این رشد انفجاری، نتیجه ترکیبی از عواملی نظیر کاهش بیسابقه قیمت انرژی خورشیدی و بادی، توسعه صنایع خودروسازی برقی، افزایش نیاز به برق برای سرمایش، گرمایش و مراکز داده و سیاستگذاریهای جهانی برای کاهش انتشار کربن است.
در گزارش IEA پیشبینی شده که این رشد، توان پاسخگویی به افزایش ۴۰ درصدی تقاضای برق جهانی در دهه آینده را دارد؛ افزایشی که بخش عمده آن حاصل گسترش مراکز داده هوش مصنوعی، خودروهای برقی و زیرساختهای دیجیتال خواهد بود.
سرمایهگذاری بیسابقه در مراکز داده
یکی از نکات مهم گزارش IEA، تغییر جهت سرمایهگذاری جهانی است. این آژانس اعلام کرده که سرمایهگذاری جهانی در مراکز داده طی سال ۲۰۲۵ به ۵۸۰ میلیارد دلار خواهد رسید؛ رقمی که حتی از ۵۴۰ میلیارد دلار سرمایهگذاری در عرضه جهانی نفت نیز فراتر میرود.
به بیان دیگر، در جهان امروز، برق و زیرساخت دیجیتال به اندازه یا حتی بیشتر از نفت اهمیت پیدا کردهاند؛ تغییری که نشان میدهد اقتصاد جهانی بهسرعت در حال فاصله گرفتن از سوختهای فسیلی است.
رنسانس انرژی هستهای
گزارش IEA به یک روند مهم دیگر نیز اشاره دارد: بازگشت انرژی هستهای به عنوان منبع برق پایدار و کمکربن.
شرکتهای بزرگ فناوری که نیاز مداوم به برق امن و کمانتشار دارند، از حامیان اصلی این بازگشت هستند. در دهۀ آینده، بسیاری از مراکز داده جهان احتمالا بخشی از برق خود را از نیروگاههای هستهای تامین خواهند کرد.
پایان اجتنابناپذیر دوران سوختهای فسیلی
بخش سیاسی این گزارش نیز قابل توجه است. اگرچه دولت ترامپ اعلام کرده که سرمایهگذاریها در انرژیهای سبز را کاهش داده و به نفع صنعت نفت و گاز تغییر مسیر خواهد داد، اما IEA تاکید کرده که شتاب جهانی انرژیهای پاک بسیار قویتر از آن است که با تصمیم یک کشور متوقف شود.
دیوید تانگ از سازمان اویل چنج اینترنشنال در این باره میگوید: «هیچ کشوری به تنهایی نمیتواند گذار انرژی را متوقف کند.»
او رهبران جهان در نشست COP30 برزیل را فراخوانده تا در برابر «آینده دیستوپیایی ترامپ» ایستادگی کرده و بر حذف سریع و عادلانه سوختهای فسیلی تأکید کنند.
فشار جمهوریخواهان و پاسخ آژانس
گزارشها نشان میدهد که جمهوریخواهان آمریکا فشار سنگینی بر IEA وارد کردند تا چشماندازی «مثبتتر» برای آینده سوختهای فسیلی ارائه دهد.
در واکنش به این فشارها، آژانس سناریویی قدیمیتر با فرضیات کندتر دربارۀ گذار انرژی را بار دیگر منتشر کرد تا «دیدگاهی محتاطانه» نیز ارائه داده باشد.
با این حال تحلیلگران میگویند: این سناریو عرضۀ خودروهای برقی را دستکم میگیرد. مصرف نفت را بیش از حد تخمین میزند اما حتی در این سناریو هم رشد انرژیهای تجدیدپذیر متوقفشدنی نیست
انقلاب انرژی خورشیدی در خاورمیانه و آسیا
گزارش IEA نشان میدهد انرژی خورشیدیِ کمهزینه بهویژه در مناطق خاورمیانه، جنوب و شرق آسیا نقش تعیینکنندهای در شتاب جهانی انرژیهای تجدیدپذیر دارد.
دیو جونز» تحلیلگر ارشد اندیشکده امبر میگوید: «انقلابی بزرگ در حال وقوع است؛ انقلابی در انرژیهای تجدیدپذیر و برقرسانی.»
او تأکید میکند که کشورهایی که واردکننده سوخت فسیلی هستند، بیشترین سود را از این تحول خواهند برد، زیرا انرژی پاک ارزانتر، امنتر و وابستگی سیاسی و اقتصادی را کاهش میدهد
هشدار درباره تعلل دولتها
در بخش اجتماعی و اخلاقی گزارش، «ماریانا پائولی» از Christian Aid هشدار میدهد: «دوران سوختهای فسیلی رو به پایان است، اما دولتها در ساخت سیستمهای انرژی پاک تعلل میکنند.»
او تاکید دارد که کشورهای ثروتمند باید در COP30 متعهد شوند:
- سرمایهگذاری در سوخت فسیلی را پایان دهند
- بودجه اقلیمی را افزایش دهند
- به کشورها و جوامع آسیبپذیر کمک کنند تا وارد عصر انرژی پاک شوند
پائولی میگوید: «نفت و زغالسنگ در اوج خود هستند. انرژیهای تجدیدپذیر در حال صعودند. اما پول عمومی همچنان به پروژههای سوخت فسیلی میرود؛ پروژههایی که حتی IEA میگوید نیازی به آنها نیست.»
گزارش جدید آژانس بینالمللی انرژی پاسخی روشن به یک پرسش کلیدی است: آیا پایان عصر سوختهای فسیلی نزدیک است؟
طبق تمام دادهها، روندها و سناریوهای IEA، پاسخ بله است؛ اما سرعت و شیوه این پایان، بستگی مستقیم به سیاستگذاری دولتها، سرمایهگذاری شرکتها و همکاری جهانی دارد.
جهان وارد مرحلهای شده که در آنانرژی خورشیدی و بادی ارزانتر از هر زمان دیگری هستند. مراکز داده هوش مصنوعی نیاز به انرژی پاک را تقویت کردهاند. برق کمکربن جایگزین استراتژیک سوخت فسیلی شده است اگرچه مقاومتهای سیاسی در برخی کشورها وجود دارد، اما دادهها نشان میدهد رونق انرژیهای تجدیدپذیر نه یک احتمال، بلکه یک واقعیت اجتنابناپذیر است.
