آشنایی با بازار سرمایه ایران / بخش سوم : بورس اوراق بهادار تهران و انواع اوراق قابل معامله در آن

به گزارش تجارت نیوز، بورس تهران در سال ۱۳۴۶ تأسیس شد و اولین معاملات آن با خریدوفروش سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران آغاز شد. در دهه‌های بعد، این بازار با ورود شرکت‌های بیشتر و توسعه ابزارهای مالی رشد کرد.

پس از انقلاب اسلامی و تصویب قوانین جدید، بورس تهران وارد دوره‌ای از رکود شد اما در دهه 80 با گسترش بازارهای مالی و خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی، دوباره رونق گرفت.

گفتنی است سهام شرکت بورس تهران تحت نماد «بورس» برای عموم سهامداران قبال معامله است.

انواع اوراق قابل معامله در بورس تهران

بورس اوراق بهادار تهران شامل چند نوع ابزار مالی است که به سرمایه‌گذاران امکان متنوع‌سازی سبد دارایی‌هایشان را می‌دهد. این اوراق شامل موارد زیر است:

1. سهام عادی: پرمعامله‌ترین اوراق بهادار در بورس تهران که نشان‌دهنده مالکیت سرمایه‌گذاران در شرکت‌های پذیرفته‌شده است. ارزش این اوراق براساس عملکرد شرکت و میزان عرضه و تقاضا در بازار تغییر می‌کند.
2. حق تقدم سهام: این اوراق به سهامداران فعلی شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا در افزایش سرمایه شرکت مشارکت کنند و سهام جدید را با قیمت پایین‌تر از بازار خریداری کنند. در صورتی که سهامدار از این حق استفاده نکند، می‌تواند آن را در بازار بفروشد.
3. اوراق بدهی (اوراق با درآمد ثابت): این اوراق برای تأمین مالی شرکت‌ها و دولت منتشر می‌شود و دارندگان آن در سررسید مشخص سود دریافت می‌کنند.

انواع مهم اوراق بدهی شامل موارد زیر است:

• اوراق مشارکت: برای تأمین مالی پروژه‌های دولتی و شرکتی، همراه با پرداخت سود دوره‌ای.
• اوراق اجاره: اوراقی که پشتوانه آن دارایی‌های فیزیکی است و سود آن از اجاره این دارایی‌ها تأمین می‌شود.
• اوراق خزانه اسلامی (اخزا): اوراقی که دولت برای پرداخت بدهی‌های خود منتشر می‌کند و با تخفیف عرضه می‌شود.

4. اوراق اختیار فروش تبعی: این ابزار برای حمایت از قیمت سهام و کاهش ریسک سرمایه‌گذاران طراحی شده است. دارندگان این اوراق می‌توانند سهام خود را در سررسید با قیمت مشخصی به ناشر بفروشند.
5. صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF): این صندوق‌ها شامل مجموعه‌ای از دارایی‌های مالی مانند سهام، اوراق بدهی یا ترکیبی از آن‌ها هستند. ETFها امکان سرمایه‌گذاری در سبدی متنوع از دارایی‌ها را بدون نیاز به خرید مستقیم آن‌ها فراهم می‌کنند.
6. اوراق مشتقه (آتی و اختیار معامله): این اوراق برای مدیریت ریسک و پوشش نوسانات قیمتی دارایی‌ها استفاده می‌شود که شامل موارد زیر هستند:

• قراردادهای آتی: معامله‌ای که در آن خریدار و فروشنده توافق می‌کنند یک دارایی را در آینده با قیمت مشخص معامله کنند.
• اختیار معامله: اوراقی که به دارنده آن حق (اما نه الزام) خرید یا فروش یک دارایی را در آینده می‌دهد.

نقش بورس اوراق بهادار در اقتصاد ایران

بورس تهران آثار مثبت متعددی بر اقتصاد کشور دارد، از جمله:

• افزایش شفافیت اقتصادی: معاملات بورس تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار انجام می‌شود که به شفافیت بازار کمک می‌کند.
• تأمین مالی شرکت‌ها: امکان جذب سرمایه از طریق انتشار سهام و اوراق بدهی برای شرکت‌ها فراهم است.
• کاهش وابستگی به بانک‌ها: تأمین مالی از طریق بازار سرمایه می‌تواند وابستگی بنگاه‌ها به وام‌های بانکی را کاهش دهد.
• افزایش مشارکت عمومی در اقتصاد: امکان سرمایه‌گذاری برای افراد مختلف و هدایت نقدینگی به سمت تولید.

چشم‌انداز آینده بورس تهران

بورس اوراق بهادار تهران به‌عنوان یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه ایران، بستری برای معاملات متنوعی از جمله سهام، اوراق بدهی، ابزارهای مشتقه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری فراهم کرده است.

این بازار نقشی کلیدی در تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی و هدایت سرمایه‌های خرد و کلان به سمت فعالیت‌های مولد دارد. توسعه ابزارهای مالی و افزایش شفافیت می‌تواند آینده این بازار را روشن‌تر کند.

بورس اوراق بهادار تهران با توسعه ابزارهای مالی جدید، افزایش شفافیت و بهبود زیرساخت‌های معاملاتی می‌تواند نقش پررنگ‌تری در تأمین مالی اقتصاد کشور ایفا کند.

ورود شرکت‌های دانش‌بنیان، گسترش ابزارهای مشتقه و بهبود فرآیندهای نظارتی می‌تواند جذابیت این بازار را برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی افزایش دهد.

گزارش‌های بیشتر را در صفحه بازار سرمایه بخوانید.