احتمال افزایش قیمت دلار در اسفند / بانک ‌مرکزی ذخایر ارزی را خرج مقابله با سیل ۲۴۰ هزار میلیاردی نکند

به گزارش تجارت‌نیوز، پویا ناظران‌، اقتصاددان در تحلیلی به بررسی تبعات گواهی‌های سپرده‌ای که از ابتدای هفته جاری سررسید می‌شود پرداخته و معتقد است اگر بانک مرکزی برای خنثی کردن اثر تورمی این گواهی سپرده‌ها عرضه ارز را بیشتر کند، در تابستان سال آینده ذخیره ارزی کشور تمام می‌شود و دوباره دچار بحران ارزی می‌شویم.

پویا ناظران در تحلیل پیشین خود در ابتدای بهمن ماه سال جاری نیز ضمن بررسی ریسک‌های بازار ارز، نگرانی خود را نسبت به آینده دلار در ایران ابراز کرد و تک‌نرخی کردن قیمت ارز را یکی از راه‌های مقابله با بحران‌های احتمالی ارزی پیش روی کشور عنوان کرده بود.

برخی از کارشناسان اقتصادی مانند کامران ندری و ایمان نوربخش نیز ورود این حجم از گواهی سپرده را به اقتصاد به عنوان یک تهدید جدید برای بازار ارز و طلا دانستند.

انتشار اخبار و تحلیل‌های اقتصادی نسبت به تبعات احتمالی سررسید این سپرده‌ها روی نرخ تورم در فضای مجازی، واکنش منفی کاربران توییتری را هم در پی داشت. این کاربران در توییت‌های خود مبلغ این گواهی سپرده‌ها را خیلی بیشتر دانستند و سررسید آنها را موجب ضربه به اقتصاد کشور عنوان کردند.

پویا ناظران در جدیدترین تحلیل خود در ابتدا به تشریح پول در اقتصاد پرداخته که اقتصاددان‌ها برای پول چند اسم می‌گذارند: پایه‌پولی، پول، شبه‌پول و نقدینگی.

وی ادامه داد: آثار اقتصادی هر کدام متفاوت است. «پول» مجموع اسکناس‌ها و موجودی سپرده‌های جاری؛ «شبه‌پول» مجموع موجودی سپرده‌های مدت‌دار و «نقدینگی» شامل پول و شبه‌پول است. پول بیشتر در اقتصاد می‌گردد، در حالی که شبه‌پول در بانک است. به همین دلیل رشد پول اثر تورمی فوری دارد، در حالی که اثر تورمی رشد شبه‌پول با تاخیر -گاهی تا چند سال- بروز می‌کند. نتیجه اینکه اگر کسی گفت قرار است یک‌باره پول دو برابر شود، باید نگران تورم شوید.

وی یادآور شد: در حالی که از حدود پنج ماه پیش نرخ سود سپرده کاهش یافته و از ابتدای بهمن ماه سال جاری سود روزشمار حذف شده، بانک مرکزی به بانک‌ها اجازه داده که از شنبه ۲۸ بهمن ماه ۹۶، تا پنجشنبه ۱۰ اسفند ماه ۹۶، برابر با دو هفته کاری گواهی سپرده ریالی با سود ۲۰ درصد بفروشند.

ناظران سیاست بانک مرکزی را برای جمع کردن پول در دست مردم و از طریق آن کنترل نرخ ارز را ناموفق دانست و بیان کرد: بانک مرکزی با این سیاست قصد داشت پول در دست مردم را جمع کند تا جلوی افزایش نرخ ارز را بگیرد. آن زمان دلار چهار هزار و 700 تومان شده بود، در حالی که پنج ماه قبل این نرخ زیر چهار هزار تومان بوده است. می‌بینیم که آن سیاست جلوی رشد نرخ ارز را نگرفت.

اما سررسید شدن گواهی‌ها در هفته‌های آینده چه تبعاتی خواهد داشت؟

وی در ادامه عنوان کرد: در انتهای هفته اول فروش گواهی سپرده، رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد 100 هزار میلیارد تومان گواهی سپرده فروخته شده، اما بانک مرکزی هیچگاه کل میزان فروش گواهی سپرده را اعلام نکرد. هنوز هم مطمئن نیستیم در واقعیت چقدر گواهی سپرده با سود ۲۰ درصدی فروخته شده، تخمین می‌زنیم حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان بوده است. گواهی سپرده، مثل حساب مدت‌داراست یعنی شبه‌پول به حساب می‌آید و آثار تورمی فوری ندارد، اما وقتی سررسید می‌شود، تبدیل به پول می‌شود. اگر این پول مجددا وارد حساب‌های مدت‌دار نشود تورم زایی‌اش بروز می‌کند.

پویا ناظران معتقد است: شدت تبعات تورمی سررسید گواهی‌های سپرده به چند عامل بستگی دارد. اول؛ نبستشان به کل میزان پول کنونی. نقدینگی کنونی هزار و 800 هزار میلیارد تومان است که 250 هزار میلیارد تومان آن پول و مابقی شبه‌پول است. یعنی در طول دو هفته آینده، پول از 250 هزار میلیارد تومان به ۴۹۰ هزار میلیارد تومان افزایش پیدا می‌کند، مگر اینکه گواهی‌های سررسید شده مجددا تبدیل به شبه‌پول شوند. اگه شبه‌پول نشوند، خیلی خیلی خطرناک است!

وی تصریح کرد: دوم، سهم حقوقی‌ها از مالکیت گواهی‌های سپرده. بخشی از گواهی‌های سپرده را شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بیمه‌ها و غیره خریده‌اند، و احتمالا پول سررسید شده را مجددا سرمایه‌گذاری می‌کنند. بانک‌مرکزی به بانک‌ها اجازه داده گواهی‌های سپرده را با سود ۱۸ درصد تمدید کنند. اگه حقوقی‌ها با ۱۸ درصد تمدید کنند، بازار تغییر نمی‌کند. اما هفته پیش سود بازار بدهی و اوراق خزانه (اخزا) ۲۱ تا ۲۲ درصد بود. پس احتمالا به جای تمدید گواهی سپرده، اخزا می‌خرند. این یعنی هرکس الان اخزا دارد، در هفته‌های آینده سود خوبی می‌کند. اما ممکن است حقوقی‌ها بخواهند بخشی از پول را هم در طلا، ارز و ملک یا سهام سرمایه‌گذاری کنند. اگه سهم حقوقی‌ها از ۲۴۰ هزار میلیارد تومان زیاد باشد، چنین سرمایه‌گذاری باعث رشد محسوس قیمت طلا، ارز، ملک و سهام می‌شود.

ناظران اضافه کرد: سوم؛ سهم مردم عادی از مالکیت گواهی‌های سپرده. کسانی که سال پیش گواهی سپرده خریده‌اند و ۲۰ درصد سود کرده‌اند، نسبت به کسانی که سکه طلا خریدند و ۲۳۰ درصد سود کرده‌اند، خیلی ضرر کرده‌اند. آیا حالا با سود 18 درصد تمدید می‌کنند؟ نمی‌دانیم.

وی سود 18 درصدی را به صرفه نمی‌داند زیرا در دو سال گذشته، نقدینگی با سرعت ۲۲ درصد در سال رشد کرده و احتمالا سال آینده هم دست کم ۲۲ درصد رشد می‌کند. به گفته او، سهم مردم عادی از مالکیت گواهی‌ها، و احساس‌شان نسبت به سپرده‌گذاری بانکی، روی نحوه حرکت این پول در هفته‌های آینده خیلی اثر می‌گذارد.

بانک مرکزی چه کاری می‌تواند کند؟

این اقتصاددان با بیان اینکه «تا اینجا که تنها تدبیر بانک مرکزی تمدید با نرخ 18 درصد بوده است» به نحوه واکنش بانک مرکزی پرداخت.

ناظران درباره تصمیم احتمالی بانک مرکزی برای مقابله با این بحران ابراز کرد: ممکن است در هفته‌های آینده، بانک ‌مرکزی عرضه ارز را افزایش دهد. دو سه هفته پیش هم که قیمت دلار و سکه مقداری بالا رفت، بانک ‌مرکزی تا اندازه‌ای ارز فروخت تا دلار زیر ۱۲ هزار تومان برگردد، اما ۲۴۰ هزار میلیارد تومان خیلی زیاد است. معادل ۲۰ میلیارد دلار است. حتی اگر فقط ۱۰ درصد این پول به تقاضای ارزی تبدیل شود و بانک ‌مرکزی بخواهد تا اندازه‌ای ارز تزریق کند که دلار زیر نرخ ۱۲ هزار تومان بماند، باز مثل تابستان ذخیره ارزی تمام و بازار بحرانی می‌شود. امیدوارم بانک ‌مرکزی در اسفند ماه از ذخایر ارزی صیانت کند، حتی اگر به قیمت افزایش نرخ ارز تموم شود.

پیش‌بینی وی از تصمیم بانک مرکزی این است که در نهایت بانک ‌مرکزی سود ۱۸ درصدی را تا جایی افزایش دهد تا همه این ۲۴۰ هزار میلیارد تومان را دوباره در بانک‌ها قفل کند. البته این کار فقط مشکل را یک سال عقب می‌اندازد.

وی در پایان درباره خلاصه وضعیت فعلی و اثرگذاری سررسید گواهی سپرده‌ها بر روی اقتصاد عنوان کرد:

۱- امروز کل پول موجود در اقتصاد حدود ۲۵۰ هزار میلیارد تومان است.

۲- در دو هفته آینده ۲۴۰ هزار میلیارد تومان شبه‌پول تبدیل به پول می‌شود، و در نتیجه موجودی پول را تقریبا دو برابر می‌کند.

۳- دو برابر شدن پول، برای تورم، ارز و طلا، مسکن، و کلا همه بازارها خطر بالقوه‌ای ا‌ست.

۴- لزوما این خطر بالقوه، به تمامی بالفعل نمی‌شود چون:

- اولا با سود ۱۸ درصدی، بانک‌مرکزی بخشی از این پول را مجدداً شبه‌پول خواهد کرد.
- ثانیا حقوقی‌ها بخشی از این پول را به سمت بازار بدهی و اخزا می‌برند، تا جایی که سود اخزا به 18 درصد برسد.
- ثالثا مردمی که به جای طلا گواهی سپرده خریده بودند خیلی ضرر کردند و ممکن است دیگر به سپرده مدت‌دار اعتماد نکنند. یعنی پول‌ خود را باز به شبه‌پول تبدیل نکنند. اما از طرف دیگر ممکن است سهم مردم از مالکیت گواهی سپرده کم باشد.

۵- امیدوارم بانک ‌مرکزی ذخایر ارزی را خرج مقابله با این سیل ۲۴۰ هزار میلیاردی نکند.