به گزارش تجارت نیوز، حادثه تلخ انفجار در بندر شهید رجایی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گلوگاه‌های تجاری کشور، بار دیگر اهمیت زیرساخت‌های پشتیبان در مدیریت ریسک و جبران خسارت را یادآوری کرد؛ زیرساخت‌هایی که بیمه و به‌ویژه بیمه اتکایی، ستون فقرات آن به‌شمار می‌روند. این مساله زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که اموال بیمه شده از ارزش بالایی برخوردار باشد و میزان خسارت واردشده، بالاتر از توان پرداخت از سوی یک بیمه‌گر باشد.
در حادثه‌های بزرگی مانند انفجار بندر شهید رجایی که برآورد اولیه حجم خسارت آن بین سه تا پنج میلیارد دلار اعلام شده، سوال مهم آن است که چه شرکت بیمهای و با چه پشتوانه مالی قرار است خسارت وارد شده را پردخت کند؟ در چنین شرایطی موضوع بیمه اتکایی یا بیمه کردن مجدد مطرح می‌شود که به کمک شرکت‌های بیمه برای پرداخت خسارت می‌آید.
بهروز اسدنژاد، کارشناس بیمه، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز به توضیح بیمه اتکایی و بررسی وضعیت این بیمه در کشور و سازوکار آن در شرایطی مانند انفجار بندر شهید رجایی پرداخته است.
بیمه اتکایی فرآیند توزیع و تقیسم ریسک بیمه‌گران است
*بیمه‌های اتکایی چه نوع بیمه‌گرانی هستند و نقش آنها در حوادث بزرگی مانند انفجار بندر شهید رجایی چیست؟
بیمه اتکایی همان‌طور که از اسمش مشخص است یعنی فرآیند توزیع و تقسیم ریسک و اتکای بیمه‌گران به ظرفیت‌های نگهداری ریسک یکدیگر در عرصه ملی، منطقهای و بین المللی. بیمه اتکایی معادل کلمه Reinsurance به معنای بیمه کردن مجدد در زبان انگلیسی است.
هر شرکت بیمهای یک ظرفیت مجاز نگهداری ریسک دارد که بر اساس عوامل گوناگونی تعیین می‌شود؛ در صورتی که یک شرکت بیمه بیشتر از ظرفیت تعیین‌شده ریسک قبول کند، باید مازاد آن را پوشش اتکایی بگیرد.
مثلاً ظرفیت مجاز ریسک یک شرکت بیمه 100 واحد است، در صورتی که سرمایه بیمه‌گذار 200 واحد باشد، یعنی 100 واحد از آن سرمایه را شرکت بیمه اول می‌تواند تحت پوشش بیمه خود قرار دهد و 100 واحد دیگر را باید از ظرفیت مجاز نگهداری ریسک شرکت‌های بیمه دیگر استفاده کند.
در سانحه اخیر که در بندر شهید رجایی رخ داد نیز باید ابتدا بررسی کرد که آیا شرکت‌های بیمه که در آنجا تعهد داشتند، پوشش اتکایی مناسبی دریافت کرده‌اند یا خیر.
بیمه اتکایی نباید در مرزهای یک کشور محصور باشد
*بیمه اتکایی در ایران چه وضعیتی دارد؟
در حال حاضر وضعیتی بیمه اتکایی مانند بازار بیمه غیراتکایی در کشور است. بیمه اتکایی یک جریان توزیع و تقسیم ریسک در دنیاست. قرار است سرمایه زیادی را در ایران تحت پوشش قرار دهد که این مقدار مازاد بر ظرفیت کشور است که بخش مازاد آن را یا باید بر عهده شرکت‌های داخلی گذاشت یا می‌توان آن را بر عهده بیمه‌های اتکایی در خارج از کشور قرار داد.
بیمه اتکایی عملیاتی نیست که در مرزهای جغرافیایی یک کشور محصور باشد، بلکه یک عملیات گسترده بین‌المللی است. در نتیجه شرکت‌های بیمه داخلی می‌توانند مازاد بر ظرفیت بیمه خود را به شرکت‌های بیمه ژاپنی، فرانسوی و هر کشور دیگری، با هزینه متعادل بسپارند.
تحریم‌ها، قدرت پرواز و رشد را از بیمه‌های اتکایی گرفته‌اند
اتفاقی که در یک دهه اخیر کشور را درگیر کرده بحث تحریم‌هاست. تحریم‌های بین‌المللی پاشنه آشیل بازار بیمه اتکایی در ایران هستند. به دلیل اینکه با دنیا مراوده‌ای وجود ندارد، تمام ریسک‌ها در داخل از کشور پوشش داده می‌شوند که به چنین اتفاقی حبس ریسک گفته می‌شود. یعنی پوشش بیمهای ریسک‌ها به مرزهای جغرافیایی ایران محدود شده که چنین اتفاقی خطرناک است؛ یعنی همه ریسکی که شرکت‌های بیمه تحت پوشش خود قرار می‌دهند، در داخل کشور است و سرمایه و خطر آن نیز بر گردن شرکت‌های داخلی است.
بیمه اتکایی باید در سطح منطقهای و بین‌المللی انجام شود؛ این اتفاق در دهه‌های گذشته در کشور رخ می‌داد. یعنی شرکت‌های بیمه داخلی یک شریک خارجی داشتند که بیمه اتکایی را به آنها واگذار کرده بودند و زمانی که اتفاقی می‌افتاد، شرکت‌های بیمه‌گر اتکایی خارجی سهم خود را از آن خسارت پرداخت می‌کردند اما الان وضعیت بیمه اتکایی در کشور از این جیب به آن جیب است و بین شرکت‌های داخلی سرمایه و خسارت در گردش است. می‌توان گفت با وجود تحریم‌ها، قدرت پرواز و رشد از بیمه‌های اتکایی گرفته شده است.
ابعاد خسارت‌های حادثه بندر شهید رجایی در حد ظن و گمان است
*نقش بیمه اتکایی در جبران خسارت‌های حادثه انفجار بندر شهید رجایی به چه صورت است؟
در حال حاضر با توجه به اینکه شرکت‌های بیمه متعدد و بیمه‌گذاران خرد و کلان وجود دارند، ابعاد خسارت‌های وارده در حادثه بندر شهید رجایی تعیین نشده و بیشتر ظن و گمان است. شاید مشخص باشد که وضعیت خسارت بیمه‌گذاران کلان مانند سازمان بنادر به عنوان یک نهاد حقوقی چگونه است و کدام شرکت بیمه این نهاد را بیمه کرده است اما هزاران بازرگان در بندر کالا داشتند که حتی خیلی از آنها اعلام خسارت نکردند تا ابعاد خسارت واردشده تعیین شود. با توجه به قراردادهایی که در زمینه بیمه اتکایی وجود دارد، بعید است شرکت‌های بیمهای از طریق بیمه اتکایی نتوانند از پس خسارت واردشده برآیند.
بیمه اتکایی هیچ ارتباطی با بیمه‌گذار اصلی ندارد
*سازوکار پرداخت خسارت از سوی بیمه‌های اتکایی چگونه است؟
وقتی یک شرکت بیمه مازاد ظرفیت خود را بر عهده بیمه دیگری قرار می‌دهد، شرکت اول نقش بیمه‌گذار را دارد و شرکت دوم بیمه‌گر شرکت اول می‌شود؛ یعنی رابطه‌ای را که شرکت بیمه اول با بیمه‌گذاران خرد خود دارد با شرکت بیمه دوم برقرار می‌کند. بر این اساس یکسری قراردادهای شناخته‌شده جهانی مانند پوشش‌های قراردادی نسبی و غیرنسبی وجود دارد که شرکت‌های بیمه این قراردادها را انتخاب می‌کنند و وارد عملیات تعاملی می‌شوند.
زمانی که اموال بیمه‌شده دچار خسارت شوند، یا شرکت بیمه اول با ارائه سند و مدرک، خسارت واردشده را به بیمه اتکایی خود اطلاع می‌دهد یا بیمه اتکایی، با کمک کارشناس خود به ارزیابی خسارت می‌پردازد و سپس مبلغ خسارتی را که بیمه کرده به حساب شرکت بیمه اول می‌ریزد و شرکت اول نیز مابقی هزینه را به آن اضافه و به بیمه‌گذار پرداخت می‌کند. یعنی بیمه اتکایی هیچ ارتباطی با بیمه‌گذار اصلی ندارد و تنها با شرکت بیمه اول ارتباط و قرارداد دارد.
همه شرکت‌های بیمه در کشور وارد عملیات بیمه اتکایی می‌شوند
*بیمه‌گذاران داخلی تا چه حد به پوشش‌های اتکایی متکی هستند؟ شرکت‌های بیمه داخلی چه درصدی از ریسک‌های بزرگ خود را واگذار می‌کنند؟
بیمه مرکزی ظرفیت مجاز ریسک شرکت‌های بیمهای را منتشر می‌کند و شرکت‌های بیمه بر اساس ظرفیت مجاز نگهداری ریسک خود، ریسک قبول می‌کنند. شرکت بیمه در صورتی که ظرفیت نگهداری بالایی داشته باشند، عمده ریسک را پیش خود نگه می‌دارند. اما همه شرکت‌های بیمه در کشور وارد عملیات بیمه اتکایی می‌شوند و موضوع تقسیم و توزیع ریسک با هر درجه از ظرفیت نگهداری ریسک در بین شرکت‌های بیمه مرسوم و معمول است.
نکته کلیدی در توسعه بیمه اتکایی در کشور، رفع تحریم‌هاست
*برای توسعه بازار بیمه اتکایی در ایران چه موانع قانونی یا نهادی داخلی و خارجی وجود دارد؟
نکته کلیدی در توسعه بیمه اتکایی در کشور، رفع تحریم‌هاست. در صورتی که تحریم‌ها برداشته شوند، امکان توسعه بیمه اتکایی به وجود می‌آید و شرکت‌های بیمه داخلی می‌توانند مجدد با شرکت‌های خارجی وارد تعامل شوند؛ در این صورت هم تجربه بیشتری برای شرکت‌های بیمه در کشور به دست می‌آید و هم موجب افزایش قدرت بیمه‌گری در کشور می‌شود. البته مشکلات دیگری نیز در توسعه بیمه اتکایی در کشور وجود دارد اما موضوع اصلی وجود تحریم‌هاست.
برای مطالعه بیشتر صفحه بانک و بیمه در تجارت‌نیوز را دنبال کنید.
