داستان ما و نرخ ارز

رضا فرزانه

اين سئوال هميشه مطرح بوده است که نرخ ارز را در ايران چگونه بايد تعيين کرد؛ اولين پاسخ اين است که ما نمي توانيم قيمت ارز را دستوري تعيين کنيم. قيمت ارز را بايد بازار تعيين کند. براي هر کشوري، قيمت ارز متناسب با حجم واردات و صادرات تعيين مي شود؛ منتهي در کشورهايي نظير ما که نفت خيز هستند و يک سري منابع دارند که حاصل توليدات آنها نيست، دولت مي تواند با دخالتهايي نرخ ارز را مقداري کم يا زياد کند. حتي شايد در برخي از موارد، عمل دولت نسبت به بازار لازم باشد و درست نباشد که دولت بايد اجازه بدهد تا بازار نرخ خودش را تعيين کند.

در مورد نرخ ارز فعلي در کشور، من فکر مي کنم که اين قيمت، يک قيمت مصنوعي است. ما بر طبق برآورد انباشته مي توانيم نرخ ارز را تعيين کنيم؛ يعني با توجه به تغييرات از زماني که نرخ ارز ما در بازار با نرخ ارز رسمي يکي بود، تا به حال و در نظر گرفتن تورم داخلي و خارجي، نرخ فعلي دلار ما حدود 2500 تومان تعيين مي شود. شايد بانک مرکزي هم بر اين اساس ارز مبادله اي را نزديک به 2500 تومان تعيين کرده است. به نظر مي آيد که 2500 تومان نرخ بازار و نرخ تعادلي باشد.

گران بودن نرخ ارز در وهله اول ممکن است به نفع توليدکنندگان باشد؛ يعني در مقابل واردات رقابت کنند تا چرخ توليدمان راه بيفتد. اما بعدا متعاقب اين که به مواد اوليه و ماشين آلات نياز داشتند، توليد براي آنها گران تر تمام مي شود. به خصوص در مورد ماشين آلات ممکن است براي توسعه آنها اقدامي صورت نگيرد و نهايتا بالا بودن نرخ ارز، به افت و نزول کيفيت منجر شود.

بنابراين ما بايد تعيين شدن نرخ ارز را به عهده بازار بگذاريم و نبايد به صادرکننده فشار وارد کنيم تا ارزش را به صورت مبادله اي تبديل کند. صادرکننده مي تواند ارزش را هر طور که مايل باشد، بفروشد و يا اين که کالا وارد کند. اگر ما اين کار را عملي کنيم، مي توانيم نرخ تعادلي واقعي را به دست بياوريم؛ اما اگر بگوييم که صادرکننده بايد ارزش را تهاتر کند يا اين که به اندازه آن، واردات انجام بدهد يا به نرخ مبادله اي به واردکننده بفروشد، نمي توانيم به نرخ تعادلي برسيم. براي اين که به نرخ بازار برسيم و قيمت واقعي را پيدا کنيم و توليدکنندگان ما بتوانند سيگنالهاي لازم براي مفيد بودن کار و صادراتشان را به دست بياورند، بايد ارز حاصل از صادرات را در اختيار خود صادرکننده قرار بدهيم.

رضا فرزانه، رييس اتاق بازرگاني، صنايع، معادن و کشاورزي کاشان