به گزارش تجارت نیوز، در دنیای امروز که به سمت انرژی‌های پاک و پایدار حرکت می‌کند، معادن و منابع معدنی به عنوان کاتالیزورهای اصلی این تحول شناخته می‌شوند. در این بین، سرمایه گذاری در معادن به عنوان یک ابزار کلیدی برای بهره‌برداری از ذخایر معدنی و تولید مواد اولیه ضروری برای توسعه انرژی‌های نوین به حساب می‌آید.
ایران با داشتن ذخایر غنی معدنی می‌تواند نقش مهمی در این تغییرات ایفا کند، اما هنوز نتوانسته از ظرفیت‌های خود به نحو مطلوب بهره بردارد. این در حالی است که کشورهای منطقه مانند عربستان و افغانستان با جذب سرمایه‌گذاری‌های کلان، به‌ویژه از چین به دنبال تبدیل شدن به بازیگرانی کلیدی در بازار جهانی مواد معدنی هستند.
نقش معادن در تأمین انرژی‌های پاک
اقتصاد جهانی به سرعت در حال تغییر است و انرژی‌های پاک به محور اصلی توسعه پایدار تبدیل شده‌اند. در این زمینه، مواد معدنی خاصی که برای تولید باطری‌ها و فناوری‌های ذخیره‌سازی انرژی ضروری هستند، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته‌اند.
با توجه به این تحولات، تقاضا برای عناصر کلیدی مانند لیتیوم، کبالت و نیکل و همچنین فلزات پایه به‌شدت افزایش یافته است. این مواد نه‌تنها برای تولید خودروهای برقی حیاتی هستند، بلکه برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و حرکت به سوی سیستم‌های انرژی پایدار نیز نقش اساسی ایفا می‌کنند. سرمایه گذاری در معادن، به‌ویژه در استخراج و فرآوری این مواد می‌تواند ایران را به یکی از قطب‌های بزرگ تأمین مواد معدنی در جهان تبدیل کند.
عربستان با سرمایه گذاری در معدن، ظرفیت بهره‌برداری ایران را به چالش می‌کشاند
در یک سال گذشته، عربستان سعودی اقدامات گسترده‌ای در زمینه اکتشاف و توسعه منابع معدنی انجام داده است. این کشور با هدف کاهش وابستگی به نفت و تبدیل شدن به یک مرکز جهانی مواد معدنی، سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی را در این بخش انجام می‌دهد.
همچنین وزیر معادن عربستان سعودی اعلام کرده که ظرفیت ذخایر معدنی این کشور حدود 90 درصد افزایش یافته است. این اقدام نه‌تنها به توسعه اقتصادی عربستان کمک می‌کند، بلکه فرصتی برای همکاری با کشورهای پیشرفته مانند آمریکا، هند و کشورهای آفریقایی فراهم می‌آورد.
در مقابل، ایران با وجود داشتن ذخایر غنی معدنی و ظرفیت‌های بالقوه، هنوز نتوانسته زیرساخت‌های لازم برای بهره‌برداری از این منابع را توسعه دهد. بی‌توجهی به بخش معدن و نبود سرمایه‌گذاری در فرآوری مواد معدنی می‌تواند کشور را از بهره‌برداری از این فرصت‌های طلایی محروم کند. اگر ایران بخواهد در عرصه جهانی معادن و مواد انتقالی جایگاه مناسبی پیدا کند، باید به سرعت اقدامی انجام دهد و برنامه‌ریزی‌های دقیقی برای توسعه زیرساخت‌ها و فرآوری سیلیس، آلومینا، مس و میلگردهای خاص انجام دهد.
چراغ‌های خاموش در دل کوهستان‌ها
در حالی دولتمردان از رشد ۱۳ درصدی در بخش معدن سخن می‌گویند که خبر تعطیلی معدن بلده به عنوان ششمین واحد معدنی شن و ماسه در محورهای هراز و بلده، زنگ خطری برای آینده بخش معدن ایران به صدا درآمده است. این معدن که روزگاری نماد توانایی‌های معدنی کشور بود، اکنون به جمع معادن خاموش پیوسته و نشان‌دهنده وضعیت نگران‌کننده‌ای است که بسیاری از معادن ایران با آن مواجه هستند.
به گفته کارشناسان، گرچه معدن بلده می‌توانست با تجهیز و نوسازی به حیات خود ادامه دهد، اما عدم سرمایه‌گذاری کافی و نبود حمایت از بخش خصوصی باعث شد تا چراغ این معدن نیز خاموش شود. این وضعیت به‌وضوح نشان‌دهنده بی‌توجهی به یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور است که می‌تواند به اشتغال‌زایی و توسعه پایدار کمک کند.
از سال ۱۳۹۹ تاکنون چند درصد معادن تعطیل شدند؟
آمار نشان می‌دهد که وضعیت معادن کوچک در ایران به‌مراتب نگران‌کننده‌تر از گذشته شده است. تا سال ۱۳۹۹، حدود ۴۰۰۰ معدن کوچک در کشور غیرفعال بودند، اما در سال ۱۴۰۱ این عدد به ۶۰۰۰ معدن رسید. به عبارت دیگر، تنها در طی دو سال اخیر، حدود ۲۰۰۰ معدن دیگر به جمع معادن تعطیل پیوسته‌اند؛ به طور متوسط، هر دو روز تقریبا پنج معدن به دلایل مختلف از چرخه تولید خارج شده‌اند و در سال گذشته بیش از ۶۵ درصد معادن کشور به دلایل مختلف تعطیل شدند.
ایران با وجود معادن بزرگ زغال‌سنگ به واردات پناه آورده است
ایران خود از معادن غنی زغال‌سنگ برخوردار است، اما براساس گزارش‌های منتشر شده از سوی گمرک و بانک مرکزی، ایران در سه سال گذشته حدود دو میلیارد دلار زغال‌سنگ وارد کرده، این رقم نشان‌دهنده وابستگی فزاینده کشور به واردات این ماده اولیه است.
این آمار نگران‌کننده نه‌تنها بر اقتصاد کشور تاثیر منفی می‌گذارد، بلکه موجب از دست رفتن فرصت‌های شغلی و افزایش بیکاری در مناطق معدنی می‌شود. یکی از دلایل اصلی این تعطیلی‌ها، افزایش غیرکارشناسی حقوق دولتی معادن است که فشار مالی زیادی بر بهره‌برداران ایجاد کرده و منجر به تعطیلی معادن شده است.
علاوه بر این، نبود استراتژی توسعه‌ای مشخص و مشکلاتی نظیر فرسودگی ماشین‌آلات و رکود بازار ساخت‌وساز نیز به تشدید این وضعیت کمک کرده‌اند. در واقع، بی‌توجهی به زیرساخت‌های لازم و عدم برنامه‌ریزی صحیح برای بهره‌برداری از منابع معدنی در نهایت به تعطیلی معادن منجر شده است.
از سوی دیگر، فعالان معدن بارها نسبت به این مشکلات هشدار داده‌اند و خواستار اصلاح قوانین و حمایت از سرمایه‌گذاران شده‌اند. آن‌ها معتقدند که با یک برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری مناسب، می‌توان از ظرفیت‌های معادن کشور بهره‌برداری کرد و چراغ‌های خاموش را دوباره روشن کرد.
همچنین برخی دیگر از کارشناسان معتقدند که مشکلات بانکی و موانعی که بر سر راه انتقال پول از ایران وجود دارد باعث می‌شود تمایل شرکت‌هایی که در سطح بین‌المللی فعالیت می‌کنند نسبت به سرمایه گذاری در بخش معدن ایران کاهش پیدا کند.
در نهایت، تعطیلی معدن بلده فقط یک نمونه از بحران عمیق‌تر در بخش معدن ایران است. اگر کشور بخواهد به سمت توسعه پایدار حرکت کند، باید به فکر احیای معادن تعطیل شده باشد.
چین جای خالی ایران را با سرمایه‌گذاری در آفریقا و افغانستان پر می‌کند
چین در سال‌های اخیر تمایل زیادی به سرمایه گذاری در معادن کشورهای مختلف نشان داده است. این سرمایه‌گذاری‌ها در کشورهایی صورت گرفته که منابع معدنی غنی دارند و فرصت‌های مناسب برای استخراج مواد اولیه مورد نیاز صنایع مختلف به‌ویژه صنایع خودروسازی و باطری‌سازی، فراهم است. به‌ویژه در کشورهای آفریقایی مانند زامبیا و زیمبابوه یا در کشورهای آمریکای لاتین مانند آرژانتین و استرالیا و حتی در افغانستان چین با عقد قراردادهای بلندمدت به تأمین مواد معدنی مهمی مانند مس، لیتیوم و سنگ آهن پرداخته است.
اما در مورد سرمایه گذاری در معادن ایران، وضعیت متفاوت است. به‌رغم اینکه ایران منابع معدنی غنی دارد، چین به دلایل مختلف تمایل کمتری به سرمایه‌گذاری در این بخش نشان داده است. یکی از اصلی‌ترین دلایل این موضوع، تحریم‌های بین‌المللی است که دسترسی به سیستم مالی جهانی را برای ایران محدود کرده و این شرایط مانع از انجام معاملات مالی و تجاری ساده با چین می‌شود. بنابراین، شرکت‌های چینی ترجیح می‌دهند از ریسک‌های مربوط به نقض تحریم‌ها خودداری کنند و به کشورهای دیگر با شرایط تجاری شفاف‌تر و بدون محدودیت‌های بین‌المللی، روی آورند.
علاوه بر تحریم‌ها، بی‌ثباتی‌های اقتصادی و سیاسی ایران نیز از دیگر دلایلی است که باعث شده چین از سرمایه گذاری در بخش معدن ایران دوری کند. نوسانات ارزی، تورم بالا و عدم پیش‌بینی‌پذیری اقتصادی در ایران، ریسک‌های سرمایه‌گذاری را افزایش داده و باعث می‌شود که چین ترجیح دهد در کشورهایی با شرایط اقتصادی پایدارتر و کم‌ریسک‌تر سرمایه‌گذاری کند. این وضعیت، فضای مناسبی برای چین جهت مشارکت در پروژه‌های معدنی ایران فراهم نمی‌کند.
نبود سرمایه گذاری در معادن چه بلایی بر سر اقتصاد می‌آورد؟
چنین کاهش تمایلی از سوی چین به سرمایه گذاری در معادن ایران می‌تواند تبعات منفی زیادی برای اقتصاد کشور داشته باشد. یکی از این تبعات، کاهش توسعه زیرساخت‌ها و بهره‌برداری از منابع معدنی است که می‌تواند موجب از دست دادن فرصت‌های شغلی و کاهش درآمدهای مالیاتی و ارزی شود. همچنین، اگر ایران نتواند شرایط مناسبی برای سرمایه‌گذاری در بخش معدن ایجاد کند، ممکن است روابط اقتصادی و سیاسی‌اش با چین و دیگر کشورها تضعیف شود و فرصت‌های تجاری از دست برود.
در نهایت، برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی و به‌ویژه چین، ایران نیاز به اصلاحات در زمینه سیاست‌های اقتصادی، تسهیل فرآیندهای بوروکراتیک و ایجاد فضای امن و پایدار برای سرمایه‌گذاری در بخش معدن دارد.
برای مطالعه بیشتر به لینک ۶۰ درصد معادن سنگ ایران تعطیل شده‌اند رجوع کنید.
