به گزارش تجارت نیوز، ایران به لحاظ دارا بودن ذخایر گازی، دومین رتبه در جهان را داراست. با این حال سال‌های اخیر کسری گاز در کشور به قدری بالا بوده است که بالاجبار بسیاری از صنایع به خاموشی رفته‌اند و صنایع وابسته به گاز مانند پتروشیمی از متضرران بزرگ کسری گاز بوده‌اند.
با این حال موضوع صادرات گاز در جهان یکی از موضوعاتی است که حتی درگیری سیاسی میان کشورها به‌وجود آورده است. از این رو، با توجه به اهمیت صادرات گاز از منظر نقش‌آفرینی در فضای ژئوپلیتیکی منطقه بسیار حیاتی است.
محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت، در نشست اخیر مجمع کشورهای صادرکننده گاز با اشاره به نقش راهبردی گاز طبیعی در تامین امنیت انرژی جهان اظهار کرد: «رویکرد اعضای مجمع باید عرضه بیشتر گاز طبیعی به بازارهای جهانی با هدف دستیابی به سهم ۳۰ درصدی گاز در سبد انرژی جهان تا سال ۲۰۵۰ باشد.»
به گفته او، افزون بر نا اطمینانی‌هایی مانند گذار انرژی از سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های تجدیدپذیر، پویایی‌های بازار جهانی انرژی، با اعمال فزاینده تحریم‌ها به بهانه‌های مختلف و بی‌پایه و اساس بر ضد کشورهای دارنده ذخایر عظیم نفت و گاز، با مخاطره و تهدید مواجه شده است. این تحریم‌ها با تضعیف ثبات بازار و کاهش سرمایه‌گذاری به‌موقع، هزینه‌های تأمین انرژی را افزایش می‌دهد.
او در پایان گفت: «با وجود تشدید تحریم‌ها ما همچنان مصمم هستیم با بهره‌گیری از توانمندی‌های داخلی و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، اجرای برنامه‌های افزایش تولید گاز طبیعی و ارتقای کارایی انرژی را تداوم دهیم و در این راستا، آماده هرگونه همکاری و سرمایه‌گذاری مشترک با همه کشورهای عضو مجمع هستیم.»
دومین دارنده ذخایر گازی جهان با کسری فزاینده!
ایران با در اختیار داشتن بیش از ۱۲۰۰ تریلیون فوت مکعب ذخایر درجای گاز طبیعی – معادل حدود 21 درصد از کل ذخایر جهان – پس از روسیه در رتبه دوم جهانی قرار دارد. با این حال، از میان بیش از ۴۰ میدان گازی شناسایی‌شده در کشور، تنها تعداد محدودی از جمله پارس جنوبی، کیش، تابناک، کنگان و خانگیران در حال تولید هستند.
بسیاری از دیگر میادین گازی کشور یا در مرحله مطالعه باقی مانده‌اند یا توسعه آنها به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی، محدودیت‌های فناوری و ضعف سرمایه‌گذاری متوقف شده است.
ایران که خود را یکی از کشورهای صادرکننده گاز می‌نامد، از تامین گاز داخلی خود نیز ناتوان است. هرساله کشور در فصل زمستان با کسری 300 تا 350 میلیون مترمکعبی گاز مواجه است که بار عمده آن بر دوش میدان گازی پارس جنوبی است.
سعید توکلی، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، مرداد ماه سال جاری در جمع خبرنگاران عنوان کرد: «۳۰۰ میلیون تا ۳۵۰ میلیون مترمکعب کمبود گاز داریم. باید بپذیریم که ناترازی انرژی داریم و این ناترازی کم نیست.»
خطر مهاجرت گاز از ایران به قطر و ادعای ایران مبنی بر توانایی افزایش تولید و صادرات گاز
میدان مشترک پارس جنوبی به‌عنوان بزرگ‌ترین منبع گازی ایران، نقش اصلی در تامین گاز مصرفی کشور دارد. اما این میدان اکنون وارد نیمه دوم عمر بهره‌برداری خود شده و پدیده افت فشار در مخازن آن، به معضلی جدی تبدیل شده است. تداوم این روند می‌تواند ظرفیت برداشت را به‌شدت کاهش دهد و تامین گاز در زمستان را با بحران مواجه کند.
از سوی دیگر، بخش قطری این میدان با اجرای گسترده پروژه‌های فشارافزایی، برداشت خود را افزایش داده است. در صورت تعلل ایران در اجرای پروژه‌های مشابه، بخشی از گاز بخش ایرانی ممکن است به دلیل اختلاف فشار مخزن به سمت قطر مهاجرت کند؛ موضوعی که علاوه بر آسیب به امنیت انرژی داخلی، منافع ملی را نیز به خطر می‌اندازد.
در چنین شرایطی که موضوع فشارافزایی پارس جنوبی اهمیت فراوانی دارد، بیش از هفت ماه از انعقاد قرارداد فشارافزایی گذشته، اما هیچ پیشرفتی حاصل نشده است.
قرارداد فشارافزایی پارس جنوبی روی کاغذ ماند
وزارت نفت در ۲۲ بهمن 1403 از انعقاد بزرگ‌ترین قرارداد تاریخ صنعت نفت ایران خبر داد. بر اساس این توافق، قرار بود با تخصیص ۱۷ میلیارد دلار از محل صندوق توسعه ملی و با محوریت شرکت مپنا و قرارگاه خاتم‌الانبیا، عملیات فشارافزایی در پارس جنوبی آغاز شود.
با این حال، پس از گذشت نزدیک به یک سال، گزارش شفافی از پیشرفت اجرایی پروژه منتشر نشده است.
در مورد همین موضوع پیش‌تر محمد بهرامی سیف‌آبادی، نائب‌رئیس کمیسیون انرژی مجلس، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز عنوان کرد: «روند فشارافزایی شروع شده است، اما روند استاندارد و مطلوبی که باید باشد را فعلا ندارد. کارهایی انجام شده است، اما روند را باید بر اساس برنامه‌ای که پیش‌بینی‌شده است برگردانند.»
او توضیح داد: «در بحث فشارافزایی مشکلاتی در زمینه منابع، مطالعات و تجهیزات وجود دارد. ایران تحریم است و تجهیزاتی که در اختیار کشورهای عربی همسایه ایران قرار می‌گیرد، در ایران وجود ندارد. یا حتی در رابطه با مطالعات، امروز می‌بینید شرکت‌های بسیار قوی و قدری هستند که دقیق‌تر عمل می‌کنند. هرچند که در این زمینه هم پیشرفت‌هایی داشته‌ایم و می‌تواند در بسیاری از مسائل جواب‌گو باشد. ولی در هر صورت، باید اسباب موضوع در این رقابتی که ایران با دنیا دارد، فراهم شود.»
در حالی که وزیر نفت بر ضرورت افزایش عرضه گاز طبیعی به بازارهای جهانی و تقویت نقش ایران در مجمع کشورهای صادرکننده گاز تاکید دارد، واقعیت میدانی صنعت گاز کشور از کسری داخلی، ضعف زیرساختی و تاخیر در اجرای پروژه‌های کلیدی حکایت دارد.
زمانی که ایران توانایی به سرانجام رساندن قراردادهای منعقدشده در زمینه فشارافزایی را هم ندارد، چطور می‌تواند به دیگر کشورها اطمینان بدهد که می‌تواند قرارداد گازی با آنها منعقد کند؟ وقتی همچنان مساله تحریم و مشکلات تکنولوژیکی پابرجاست، چطور می‌توان امید داشت که بدون در نظر گرفتن این موضوعات وضعیت تولید و صادرات گاز کشور بهبود یابد؟
تداوم وضعیت فعلی در میدان پارس جنوبی، نه‌تنها می‌تواند امنیت انرژی کشور را تهدید کند، بلکه موقعیت ایران در بازار جهانی گاز و در مجمع کشورهای صادرکننده را نیز تضعیف می‌کند. نه‌تنها پارس جنوبی، بلکه دیگر 40 میدان گازی موجود در ایران نیز همواره جزو افتخارات ایران بوده‌اند، اما نمود برداشت از آنها در سفره مردم مشاهده نشد.
اکنون بدون اقدام فوری در حوزه فشارافزایی و توسعه فناوری، تحقق اهداف راهبردی صنعت گاز ایران، افزایش تولید و صادرات و نقش‌آفرینی ایران در بازارهای جهانی و منطقه‌ای با تردیدهای جدی مواجه است و به نظر نمی‌رسد که با صحبت از همکاری‌های منطقه‌ای و فراوانی ذخایر گاز ایران کاری از پیش برده شود.
برای مطالعه بیشتر گزارش روند فشارافزایی پارس جنوبی استاندارد و مطلوب نیست را در تجارت‌نیوز بخوانید.
