به گزارش تجارت نیوز، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های حوزه کشاورزی و صنایع غذایی کشور این روزها بحث نهاده‌های دامی است. کمبود نهاده‌های دامی در بازار با اثر بر صنعت دام و طیور، امنیت غذایی را به خطر می‌اندازند. منظور از نهاده‌های دامی علوفه، جو و گندم، ذرت، سویا، کنجاله و مواردی دیگر است. تامین بخش زیادی از این موارد به واردات متکی است. تعداد کم واردکنندگان این نهاده‌ها، مشکلات در تخصیص ارز، توزیع ناکارآمد از دلایل اصلی این کمبود به شمار می‌روند. صنایع دامداری و طیور از اهمیت راهبردی در امنیت غذایی کشور برخوردارند. بدیهی است که کمبود نهاده در هر صنعتی موجب زیان است. اما کمبود نهاده در این گروه از صنایع به دلیل ارتباط مستقیم با موجودات زنده (که به خوراک نیاز دارند)، سرمایه صنعت را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. موانع تامین نهاده‌های دامی بر تولید گوشت قرمز و مرغ و دیگر محصولات پروتئینی، که بخش قابل‌توجهی از سبد غذایی مردم را تشکیل می‌دهند، امنیت غذایی را با چالش روبه‌رو می‌کند.
ناکارآمدی سامانه بازارگاه به کمبود نهاده‌های دامی دامن زده است
سامانه بازارگاه نهاده‌های کشاورزی با هدف بهبود وضعیت توزیع و قیمت‌گذاری نهاده‌های دامی و حذف واسطه‌گری طراحی شده است. تامین به‌هنگام نهاده‌های دامی از طریق سامانه بازارگاه می‌تواند در پایداری تولید و تنظیم بازار نقش موثری داشته باشد. اگرچه نیت راه‌اندازی این سامانه تنظیم شفاف بازار نهاده بوده است اما در عمل سازوکار کارآمدی ندارد. از مشکلات سامانه بازارگاه می‌توان به خالی‌فروشی، تأخیر در تحویل محموله، رانت و تبعیض، تخصیص نادرست و مشکلات فنی و سیستمی اشاره کرد. تحقق هدف سامانه بازارگاه در گرو شفافیت و نیازسنجی دقیق از میزان نهاده‌های دامی موردنیاز تولیدکنندگان کشور است.
سامانه بازارگاه هزینه تولید محصولات پروتئینی را افزایش داده است
مشکلات تامین نهاده‌های دامی ظرفیت صنعت دام و طیور کشور را کاهش داده است. در ماه‌های اخیر، دامداران و مرغداران با کمبود نهاده‌های دامی مواجه بوده‌اند. عدم تامین نهاده‌های دامی توسط سامانه بازارگاه هزینه‌های تولید را افزایش داده است. به همین سبب، در بازار گوشت قرمز، مرغ، تخم‌مرغ و محصولات لبنی قیمت‌ها افزایش یافته‌اند.
اختلال در زنجیره تامین موجب ضرر تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان می‌شود
تخصیص ارز ترجیحی به تعداد اندک واردکننده مانع از فعالیت درست سامانه‌ای مانند بازارگاه می‌شود. این شرایط خالی‌فروشی و ایجاد اختلال در قیمت و عرضه را به دنبال دارد. اختلال در زنجیره‌های تامین به ضرر تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان است. آن‌گونه که باشگاه خبرنگاران جوان در گفت‌وگو با حمیدرضا کاشانی، رئیس هیئت مدیره اتحادیه مرغداران میهن، خبر داده «در آبان‌ماه تنها 40 درصد نهاده از سامانه بازارگاه تامین شده است.»
به دلیل ناکارآمدی بازارگاه توزیع به شرکت پشتیبانی امور دام واگذار شده است
شکایات تولیدکنندگان از شیوه توزیع در سامانه بازارگاه، منتهی به تصمیم دولت برای توزیع نهاده‌های دامی از طریق شرکت پشتیبانی امور دام شد. پرویز جعفری، سرپرست این شرکت، با اشاره به این که عمده مشکلات به تخصیص ارز برمی‌گردد، به باشگاه خبرنگاران جوان می‌گوید: «با توج به وعده‌های وزیر مبنی بر تامین به‌موقع ارز نگرانی در این خصوص نداریم.» به نظر می‌رسد مشکلات تخصیص ارز به منظور واردات نهاده‌های دامی برای شرکت پشتیبانی نیز وجود دارد.
کم‌برآوردی و تأخیر در تخصیص ارز برقرار است
تأخیر در تخصیص ارز برای واردات نهاده‌های دامی از شهریورماه تاکنون، به دامداری‌ها و مرغداری‌ها آسیب وارد کرده است. بنا به گفته‌های افشین صدردادرس، مدیرعامل اتحادیه دام سبک، به باشگاه خبرنگاران جوان «در سال 1403، 900 هزار تن ذرت و 500 هزار تن جو تولید داخلی بوده است. در کنار این‌ها 4 میلیون و 871 هزار تن ذرت و یک میلیون و 23 هزار تن جو و یک میلیون و 549 هزار تن واردات کشور بوده است.»
با توجه به شرایط خشکسالی کشور امسال با 12 میلیون تن کسری تولید در بخش زراعت، مرتع، علوفه زراعی و دانه غلات مواجه است، در حالی که طبق گفته صدردادرس ارز موردنیاز برای این میزان از واردات تخصیص داده نشده است.
پاسخ درستی به افزایش تقاضای نهاده‌های دامی در شش‌ماهه دوم سال داده نشده است
در شش‌ماهه دوم سال به دلایل نیاز بیشتر دام به انرژی و جوجه‌ریزی برنامه‌ریزی‌شده و کاهش علوفه مرتعی نیاز به نهاده‌های دامی افزایش می‌یابد. در ایران شرایط خشکسالی و غالب بودن مرغ در سبد خانوار (که بر میزان افزایش جوجه‌ریزی اثر دارد)، به کمبود دامن می‌زنند. مصارف بهار سال آینده نیز باید در دی ماه ثبت سفارش شوند تا تامین نهاده‌ها در سال آتی تضمین شود. تأخیر در گشایش ثبت سفارش بر قیمت‌ها اثر می‌گذارد.
رسیدگی به کمبود نهاده‌های دامی نباید به تاخیر بیفتد
کمبود نهاده تولید در صنایعی که با موجود زنده سروکار دارند، آسیب‌های عمیق‌تری نسبت به دیگر صنایع به تولیدکننده تحمیل می‌کند. کمبود نهاده در صنایع دام و طیور فقط بر تولید اثر نمی‌گذارد، بلکه می‌تواند منجر به ضعف و نابودی دام (که سرمایه این صنایع است) شود. این اتفاق اثری مخرب و دومینووار بر امنیت غذایی دارد و به همین سبب نیازمند رسیدگی فوری است.
