به گزارش تجارت نیوز، سال ۱۴۰۳ برای اقتصاد ایران، سالی پر از چالش‌های داخلی و خارجی بود. تکانه‌های سیاسی، از جمله افزایش تنش‌ها بین ایران و اسرائیل و همچنین بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، تأثیرات محسوسی بر بازارهای مالی، نرخ ارز و انتظارات تورمی گذاشت. در این میان، تیم اقتصادی دولت چهاردهم، به‌ویژه بانک مرکزی و وزارت اقتصاد، با آزمونی دشوار روبه‌رو شدند.
عبدالناصر همتی که با امید اصلاحات اقتصادی و مهار بحران‌ها، سکان وزارت اقتصاد را در دست گرفته بود، تنها پنج ماه پس از آغاز به کارش با رأی عدم اعتماد مجلس کنار گذاشته شد. این تغییر ناگهانی، همراه با نوسانات شدید اقتصادی، ابهاماتی درباره آینده سیاست‌های پولی و مالی دولت ایجاد کرد. اما عملکرد تیم اقتصادی دولت در این مدت چگونه بود؟ آیا توانستند در برابر این بحران‌ها مقاومت کنند، یا سیاست‌های آنها ناکارآمد بود؟ فرشاد پرویزیان، نایب‌رئیس انجمن اقتصاددانان ایران، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز به بررسی عملکرد تیم اقتصادی دولت چهاردهم در سال 1403 پرداخته است.
اقدام مثبت بانک مرکزی نظارت بر شبکه بانکی بعد از 45 سال بود
پرویزیان در ابتدا به نقاط قوت عملکرد بانک مرکزی در سال گذشته اشاره کرد و گفت: «یکی از اقدامات مثبت بانک مرکزی تلاش برای نظارت بر شبکه بانکی بعد از 45 سال بود. البته این موضوع به دلیل قانونی بود که مجلس تصویب کرد و بانک مرکزی آن را به اجرا درآورد. مورد بعدی که بانک مرکزی در آن خوب عمل کرد نیز نظارت بیشتر بر ترازنامه‌های بانکی بود.»
این کارشاس اقتصادی در ادامه به نقاط ضعف بانک مرکزی پرداخت و توضیح داد: «نقطه ضعف‌های بانک مرکزی، رصد نکردن دقیق انتظارات تورمی و به رسمیت نشناختن بازار ارز بود. فرزین بارها تاکید کرد که بازار را به رسمیت نمی‌شناسد. تا زمانی که بازار به رسمیت شناخته نشود، حتی اگر پنج درصد ارز کشور در آن بازار باشد، همان پنج درصد قیمت‌ها را افزایش می‌دهد و انتظارات تورمی را شعله‌ور می‌کند که در نتیجه، قیمت دلار با هر جرقه‌ای بالا می‌رود.»
او ادامه داد: «تا زمانی که فرزین به عنوان رئیس بانک مرکزی، بازار را به رسمیت نشناسد، وضعیت به همین شکل خواهد بود. البته تخصص فرزین اقتصاد بخش عمومی است و زمانی که در دولت‌های قبل به عنوان معاون وزیر اقتصاد بود یا هدفمندی یارانه‌ها را راه‌اندازی کرد، عملکرد اجرایی بهتری نسبت به الان در بانک مرکزی داشت.»
بانک مرکزی و وزارت اقتصاد در زمینه انتظارات تورمی خوب عمل نکردند
پرویزیان تشریح کرد: «یک بخش اساسی در مشکلات اقتصادی کشور، انتظارات تورمی است که بانک مرکزی و وزارت اقتصاد در این زمینه به شکلی که پیش‌بینی شده بود، خوب عمل نکردند.»
این کارشناس اقتصادی در توضیح اهمیت انتظارات تورمی، با ارائه یک مثال، تصریح کرد: «مردم از ترس اینکه دارایی خود را از دست بدهند، یک سکه خریداری می‌کردند. زمانی که مردم پول خود را به سکه یا دلار تبدیل کنند، سرعت گردش پول بالا می‌رود و تورم افزایشی می‌شود و ارزش پول پایین‌تر می‌آید. حالا در این شرایط که قیمت سکه بالاتر رفت و خرید آن سخت شده بود، طلاهای 100 هزار تومانی به بازار آمد و خرید طلا را راحت کرد. در این شرایط گردش پول بالاتر می‌رود و سفته بازی افزایش می‌یابد که نتیجه همه آنها این است که انتظارات تورمی بیشتر می‌شود.»
او در انتقاد از نهادهای اقتصادی گفت: «چرا بانک مرکزی در این شرایط کاری نمی‌کند؟ اگر اطلاعی ندارد، چرا از اقتصاددانان کمک نمی‌گیرد و اگر هم می‌داند چرا کاری انجام نمی‌دهد؟ این موضوع، نمونه بارز کنترل نکردن انتظارات تورمی توسط بانک مرکزی است.»
در اقتصاد کشور از ابزارهای مدرن و پیشرفته مالی استفاده نمی‌شود
پرویزیان توضیح داد: «در اقتصاد کشور از ابزارهای مدرن و پیشرفته مالی استفاده نمی‌شود؛ در دنیا ابزاری به اسم معاملات فردایی وجود دارد که در آن، حق معامله سکه و ارز با یک نرخ در آینده که بیانگر جهت انتظارات است، مشخص می‌شود. زمانی که این نرخ بالا می‌رود، مشخص می‌شود که انتظارات تورمی شکل گرفته در نتیجه در جهت مدیریت آن می‌توان اقدام کرد. نیازی نیست که از اول چرخ را اختراع کرد، این روش‌ها وجود دارد و فقط کافی است که از آنها استفاده کرد.»
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: «در حالی که معاملات فردایی در کشور غیرقانونی می‌شود و معاملات فردایی در هرات و اربیل که در خارج از کشور هستند، به معیار تبدیل می‌شوند و از سمت دیگر، شرایط خرید طلای دیجیتال با قیمت پایین فراهم می‌شود؛ در این شرایط وزارت اقتصاد و بانک مرکزی کجا هستند؟»
اقتصاد کشور در شرایط جنگی به سر می‌برد
پرویزیان در ادامه به تجارت‌نیوز گفت: «با همه انتقاداتی که بر وزارت اقتصاد و بانک مرکزی وارد است، اما اداره امور اقتصادی در وضعیت الان کشور دشوار است و هر کسی این کار را برعهده نمی‌گیرد. با شرایط اقتصادی حال حاضر در کشور، تیم اقتصادی دولت شق‌القمر می‌کنند؛ هر کسی حاضر نیست این مسئولیت را بر عهده بگیرد.»
او در پایان خاطرنشان کرد: «اقتصاد کشور در شرایط جنگی به سر می‌برد؛ در این شرایط نباید تحلیل شرایط عادی اقتصادی کرد. همچنین باید از هرگونه اظهار نظری که انتظارات تورمی را تحریک می‌کند، پرهیز کرد. مثلا یکی از مشاوران رئیس جمهور در مورد مشکلاتی که در تامین ارز با آمدن ترامپ به‌وجود آمده، صحبت کرد که اظهارنظرهای او یک سیگنال برای افزایش قیمت دلار بود.»
برای مطالعه بیشتر صفحه اقتصاد کلان را در تجارت‌نیوز دنبال کنید.
