چند گام بلند تا اجرای ارز تک نرخی

سهیلا طایی: نظام ارزی تک نرخی یکی از اولویت‌های بانک مرکزی در دولت یازدهم بود که شعار اجرای آن تا واپسین روزهای عمر دولت تکرار شد اما مشکلاتی که بازار غیر‌متشکل پولی برای مسئولین بانک مرکزی ایجاد کرد این وعده را به حاشیه راند.

اما چرا تا این حد به اجرای نظام ارزی تک نرخی اصرار می‌شود؟ مفسران بر این باورند نظام ارزی دونرخی علاوه بر فساد و رانت در تخصیص غیربهینه منابع اثر‌گذار است. چرا که در ارز دو نرخی قیمت بر اساس مکانیسم عرضه و تقاضا تعیین نمی‌شود بلکه دولت قیمت ارز را تعیین کرده و اراده بازار بر تعیین قیمت ارز کنار گذاشته می‌شود. دولت و مقامات سیاسی هستند که تعیین می‌کنند ارز برای کدام کالاها و به چه میزان تقسیم شود.

از سوی دیگر به دلیل وجود تورم، دولت باید اجازه بدهد که نرخ ارز در بازار ازاد رو به بالا حرکت کند، اما به دلیل فاصله نیفتادن میان نرخ ارز دولتی و آزاد این کار را نمی‌کند. بنابراین هر چه احیای نظام ارز تک نرخی به تاخیر بیفتد، تولید داخل قدرت رقابت‌پذیری خود را از دست داده و در نهایت رشد اقتصادی از این وضعیت متاثر می‌شود.

نظام ارزی دو نرخی اعتبار بانک مرکزی را هم مخدوش می‌کند، چرا که به مردم القا می‌شود نرخ ارز آزاد که دولت _ در زمان نوسان _ آن را قبول ندارد خارج از اراده نهاد سیاستگذار برای ساماندهی است. این مساله ناکارامدی بانک مرکزی را القا می‌کند.

عدم اعتماد به بانک مرکزی تا به آنجاست که مردم سپرده‌گذاری ارزی در بانک‌ها انجام نمی‌دهند، چرا که می‌ترسند در زمان کمبود ارز معادل ریالی سپرده به آنها پرداخت شود و متضرر شوند.

با مطالبی که گفته شد گریزی از نظام ارزی تک نرخی نمی‌ماند. اما این اقدام الزاماتی دارد که بدون در نظر گرفتن آنها اجرای ارز تک نرخی در حد شعار باقی می‌ماند. از آن جمله تعادل میان عرضه و تقاضا، تامین ارز مورد نیاز در حوزه های مختلف، تورم تک رقمی، برقراری ارتباط با نهادها و سازمانهای مالی بین‌المللی و تعریف یک رژیم ارزی مناسب است.

برای رسیدن به ارز تک نرخی باید محدودیت‌ها و سهمیه‌بندی ها منتفی شود؛ افراد برای سفر و یا … نباید دچار مشکل شوند چرا که محدودیت، نرخ ارز را متاثر می‌کند.

در حال حاضر از آنجا که ارز کافی در کشور وجود ندارد نرخی برای بازار ازاد اعلام شده که در روزهای خاص و رخدادهای پیش بینی نشده در بازار نوسان می‌کند، و عملا سیستم نظارتی بانک مرکزی در این شرایط کارایی خود را از دست می‌دهد. چرا که تقاضای کاذب برای بورس بازی در این حوزه افزایش می‌یابد.

در این شرایط بانک مرکزی باید نیاز واقعی را برطرف کرده و هر میزان تقاضا برای تجارت، درمان و دانشجویی وجود دارد تامین کند.

پس از اجرای الزامات، تعریف رژیم ارزی متناسب با شرایط اقتصادی کشور مورد توجه است؛ عمدتا کشورها با توجه به حجم و نوع صادرات خود رژیم ارزی انتخاب می‌کنند. برای اقتصادی مثل ایران که بر پایه صاردات نفتی و مشتقات آن شکل گرفته، در مقابل بحران‌های سیاست بین‌الملل آسیب‌پذیر است و صادرات را با دلار انجام می‌دهد اما وارداتش با ارزهایی همچون یورو و یوان است باید یک رژیم ارزی کم نوسان و قابل پیش‌بینی نوشته شود.

رژیم ارزی که اهداف کوتاه مدت و بلند مدت را با در نظر گرفتن تمامی سیاست‌های پولی، مالی و تجاری در کوتاه‌مدت و بلندمدت مورد توجه قرار دهد، چرا که اگر رژیم ارزی سیاست‌های پولی با سیاست‌های تجاری همخوانی نداشته باشد نظام ارزی تک نرخی محکوم به شکست بوده و نمی‌تواند برای همیشه دوام بیاورد و دولت‌ها ناچار به بازگشت به نظام ارزی چند نرخی می‌شوند.