تثبیت نرخ در بازار ارز تجاری؛ پایان عمر کوتاه سیاست ارز تک نرخی؟

به گزارش تجارت نیوز، محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، در نخستین جلسه با مدیران عامل بانک‌ها در سال 1404 که هفته گذشته برگزار شد، محورهای اصلی سیاست‌گذاری بانک مرکزی در سال جاری را تبیین کرد. فرزین با تاکید بر اینکه سیاست تثبیت در سال 1404 نیز محور اساسی برنامه‌های بانک مرکزی است، در مورد سیاست‌های ارزی این نهاد گفت: «بر مبنای سیاست تثبیت، نرخ ارز بازار ارز تجاری را در یک کانال مشخص تثبیت خواهیم کرد. همچنین برای کالاهای اساسی همچون سال گذشته نیز تامین ارز با نرخ ۲۸۵۰۰ انجام خواهد شد تا نیازهای معیشتی مردم با قیمت مناسب به دست آنان برسد.»

فرزین در حالی از تثبیت قیمت در بازار ارز تجاری سخن گفته که به نظر می‌رسد این سیاست کاملاً برخلاف هدف ابتدایی تاسیس این بازار و وعده‌های دولت چهاردهم مبنی بر تک‌ نرخی شدن ارز بوده و بانک مرکزی تصمیم به عقب‌نشینی از سیاست‌های قبلی خود گرفته است.

بازگشت به گذشته با تثیبت نرخ بازار ارز تجاری

بازار ارز تجاری از اواخر آذرماه 1403 کار خود را به صورت محدود آغاز کرد و در ابتدای بهمن‌ماه، به طور کامل جایگزین بازار نیمایی شد تا همه صادرگنندگان و واردکنندگانی که پیش از آن در بازار نیما حضور داشتند، به بازار ارز تجاری کوچ کنند. البته معاملات ارز کالاهای اساسی و دارو از این قاعده مستثنی بود و با نرخ ارز ترجیحی ادامه پیدا کرد.

در آن زمان، رئیس کل بانک مرکزی در توضیح شیوه کارکرد بازار ارز تجاری، به‌صراحت تاکید کرد معاملات در این بازار آزادانه و توافقی است و افراد می‌توانند در هر نرخی اقدام به خرید و فروش ارز کنند. با وجود این، سیاست جدید بانک مرکزی مبنی بر تثیبت نرخ بازار ارز تجاری در یک کانال مشخص، کاملاً برخلاف اظهارات چند ماه گذشته فرزین است و با اعمال این سیاست، بازار ارز تجاری عملاً کارکرد خود را از دست داده و تفاوت چندانی با سامانه نیما نخواهد داشت.

تصمیم بانک مرکزی برخلاف سیاست دولت چهاردهم

بازار ارز تجاری ابزاری ضروری در تحقق یکی از وعده‌های اصلی دولت چهاردهم یعنی تک‌ نرخی شدن ارز بود و مسعود پزشکیان، رئیس دولت، چه در منظاره‌های انتخاباتی سال گذشته و چه پس از پیروزی در انتخابات، بارها بر لزوم تک‌ نرخی شدن ارز تاکید کرد. با این حال، با تثبیت نرخ در این بازار، دستیابی به این هدف را تقریباً ناممکن خواهد کرد.

این ناهماهنگی در سیاست‌های ارزی دولت و بانک مرکزی، آن هم در شرایطی که وزارت اقتصاد بیش از یک ماه است که بدون وزیر اداره می‌شود، بی‌شک ثبات این بازار را تهدید و پیش‌بینی آن را دشوارتر از قبل می‌کند.

برکناری حامی اصلی ارز تک‌ نرخی در دولت

عبدالناصر همتی نیز یکی از حامیان اصلی تک‌ نرخی شدن ارز به شمار می‌رفت و بارها بر لزوم آن تاکید کرده بود. او در جلسه کمیسیون اقتصادی مجلس که برای بررسی دلایل افزایش نرخ ارز در بازار آزاد برگزار شد گفت: «باید نرخ ارز، شناور مدیریت شود و تک نرخی باشد چون نمی‌شود چهار نرخ ارز داشته باشیم. نرخ شناور مدیریت‌شده بدان معناست که درصدی از آن در قالب نوسان در اختیار بانک مرکزی باشد تا بتواند نوسان را مدیریت کند.»

همتی همچنین تاکید کرد: «با این تورم و نقدینگی نمی‌توان همیشه نرخ ارز را ثابت نگه داشت که در این صورت باعث کاهش صادرات و ایجاد فساد می شود.»

با وجود این، با برکناری عبدالناصر همتی از وزارت اقتصاد، سیاست ارز تک‌ نرخی یکی از حامیان اصلی خود را از دست داد و به نظر می‌رسد این برکناری، یکی از دلایل اصلی عقب‌نشینی بانک مرکزی از سیاست‌های خود در قبال بازار ارز تجاری باشد.