به گزارش تجارت نیوز، در شرایطی که جهان با بحران‌های محیط‌زیستی و ژئوپولیتیکی روبه‌روست، امنیت انرژی به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های دولت‌ها تبدیل شده است. در زمان برگزاری اجلاس سران آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) که هفته گذشته (24 تا 25 آوریل) در لندن برگزار شد، توجه کارشناسان و سیاست‌گذاران به نقش فزاینده انرژی‌های تجدیدپذیر در کاهش وابستگی به واردات سوخت‌های فسیلی جلب شده است.
تازه‌ترین گزارش اندیشکده Ember نشان می‌دهد استفاده از منابعی چون باد و خورشید نه تنها از منظر محیط‌زیستی مقرون به صرفه است، بلکه نقش کلیدی در تأمین امنیت انرژی کشورهای واردکننده ایفا می‌کند.
امنیت انرژی وابسته به سوخت های فسیلی است؟
طبق تحلیل جدید Ember، اگر جهان را به دو دسته کشورهای واردکننده و صادرکننده سوخت فسیلی تقسیم کنیم، حدود ۷۴ درصد جمعیت جهان در کشورهای واردکننده زندگی می‌کنند. این وابستگی گسترده به واردات، کشورها را در برابر نوسانات قیمت جهانی، بحران‌های سیاسی و دسترسی ناپایدار به منابع انرژی آسیب‌پذیر کرده است.
دیو جونز، مدیر بخش بینش جهانی در اندیشکده Ember، در توصیفی ساده اما دقیق، سوخت‌های فسیلی را با «اجاره‌نشینی» و انرژی‌های تجدیدپذیر را با «خانه‌دار شدن» مقایسه می‌کند. به گفته او، «سوخت‌های فسیلی نیازمند پرداخت مداوم هستند و کنترل قیمت آنها از دست مصرف‌کننده خارج است. در مقابل، انرژی‌های تجدیدپذیر نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه دارند اما ثبات و استقلال بلندمدت را به همراه می‌آورند».
کشورهای وابسته و مستقل
بر اساس داده‌های سال ۲۰۲۲ آژانس بین‌المللی انرژی، کشورهایی مانند ژاپن (۸۷ درصد)، کره جنوبی (۸۱ درصد)، ترکیه (۶۹ درصد) و آلمان (۶۷ درصد) برای تأمین بیشتر انرژی مورد نیاز خود وابسته به واردات سوخت‌های فسیلی هستند. در مقابل، چین با بهره‌گیری از منابع زغال‌سنگ داخلی و توسعه برق پاک، توانسته تنها ۲۱ درصد از نیاز انرژی خود را از خارج وارد کند و تا حدی از وابستگی رهایی یابد.
گزارش Ember نشان می‌دهد تنها ۱۲ کشور در جهان، مسئول تأمین ۸۰ درصد از صادرات خالص سوخت‌های فسیلی هستند. این تمرکز عرضه، ریسک وابستگی دیگر کشورها را افزایش می‌دهد و تأثیر بحران‌های منطقه‌ای یا بین‌المللی را تشدید می‌کند.
پنل‌های خورشیدی؛ سرمایه‌ای سودآور
یکی از نکات کلیدی این تحلیل، مقایسه هزینه واردات گاز با هزینه نصب پنل‌های خورشیدی است. طبق محاسبات Ember، هزینه واردات یک گیگاوات پنل خورشیدی حدود ۱۰۰ میلیون دلار است- تقریباً برابر با هزینه گازی که برای تولید همین مقدار برق در یک سال مصرف می‌شود. اما تفاوت آنجاست که این هزینه برای انرژی خورشیدی تنها یک بار پرداخت می‌شود، در حالی که گاز هزینه‌ای مکرر و همیشگی به همراه دارد. طی عمر ۳۰ ساله پنل‌های خورشیدی، صرفه‌جویی معادل ۳۰ سال واردات گاز برای کشورها به ارمغان می‌آید.
تحولات اروپا پس از بحران انرژی
در اروپا، از زمان آغاز جنگ اوکراین و اعمال تحریم‌ها علیه روسیه، کشورهای اتحادیه اروپا تلاش گسترده‌ای برای کاهش وابستگی به گاز وارداتی داشته‌اند. برنامه REPowerEU که در سال ۲۰۲۲ آغاز شد، توانست واردات گاز از روسیه را از ۴۵ درصد در سال ۲۰۲۱ به تنها ۱۹ درصد در سال ۲۰۲۴ کاهش دهد. این موفقیت تا حد زیادی به لطف توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر ممکن شد که توانستند جایگزین مناسبی برای گاز باشند و کشورها را در برابر شوک‌های قیمتی محافظت کنند.
جولیان پوپوف، وزیر پیشین محیط‌زیست بلغارستان و کارشناس ارشد سیاست انرژی، می‌گوید: «رهبران اروپایی آموخته‌اند که گاز امنیت انرژی نمی‌آورد. تجربه دردناک تهاجم روسیه به اوکراین نشان داد که ما نباید دوباره در دام وابستگی به سوخت‌های فسیلی بیفتیم.»
جهان در آستانه یک گذار بزرگ انرژی قرار دارد. وابستگی گسترده به واردات سوخت‌های فسیلی امنیت انرژی بسیاری از کشورها را تهدید می‌کند. انرژی‌های تجدیدپذیر نه تنها پاک و پایدارند، بلکه با کاهش وابستگی و هزینه‌های بلندمدت، گامی اساسی در مسیر استقلال انرژی کشورها به شمار می‌روند.
