به گزارش تجارت نیوز، در حالی که جهان برای مقابله با بحران تغییرات اقلیمی و رسیدن به اهداف «انتشار خالص صفر» تلاش می‌کند، نگاه‌ها به بخش هوانوردی و راهکارهای کاهش انتشار کربن در این صنعت معطوف شده است. یکی از مهم‌ترین راه‌حل‌ها برای تحقق این هدف، توسعه و گسترش استفاده از سوخت هوایی پایدار (SAF) است؛ سوختی که می‌تواند ردپای کربنی پروازها را به طرز چشمگیری کاهش دهد.
در این میان، خاورمیانه که همواره یکی از قطب‌های نفتی جهان به شمار می‌رود، حالا در آستانه تحولی جدید قرار دارد: تبدیل شدن به مرکز جهانی تولید سوخت پایدار برای صنعت هوانوردی. اما چگونه؟ پاسخ در یک مفهوم کلیدی نهفته است: فرآوری مشترک (Co-processing).
نقش کلیدی فرآوری مشترک در گذار انرژی هوانوردی
ماری اوونز تامسن، معاون ارشد پایداری و اقتصاددان ارشد انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (یاتا)، در حاشیه نشست سالانه یاتا در دهلی نو، در گفت‌وگو با عرب‌نیوز گفت: «فرآوری مشترک می‌تواند فرصتی بی‌نظیر برای خاورمیانه باشد تا به مرکز اصلی تولید سوخت پایدار هوایی (SAF) تبدیل شود.»
فرآوری مشترک به فرایندی اشاره دارد که در آن از خوراک‌های تجدیدپذیر مانند روغن‌های گیاهی، پسماند زیستی یا حتی هیدروژن سبز، در پالایشگاه‌های سنتی نفت استفاده می‌شود. این شیوه به تولیدکنندگان سوخت اجازه می‌دهد بدون نیاز به تغییرات اساسی در زیرساخت‌ها، تولید SAF را آغاز کنند؛ یک مسیر مقرون‌به‌صرفه و سریع برای افزایش عرضه این سوخت حیاتی.
تامسن هشدار داد تولید SAF در سطح جهان به‌شدت ناکافی است و اگر اقدامی فوری صورت نگیرد، تا سال ۲۰۵۰ با کمبودی نزدیک به ۱۰۰ میلیون تن مواجه خواهیم شد. او گفت: «با روند فعلی، پیش‌بینی می‌شود تولید جهانی SAF از یک میلیون تن در سال ۲۰۲۴ به دو میلیون تن در ۲۰۲۵ و سپس به ۴۰۰ میلیون تن در سال ۲۰۵۰ برسد، اما برای رسیدن به اهداف اقلیمی، حداقل به ۵۰۰ میلیون تن نیاز خواهیم داشت.»
خاورمیانه؛ از منبع نفت تا پیشگام SAF
تامسن با اشاره به ظرفیت‌های انرژی موجود در منطقه، گفت کشورهای خاورمیانه باید از سیاست‌های سرمایه‌گذاری هوشمندانه استفاده کنند تا تولیدکنندگان نفت به سمت فرآوری مشترک سوق داده شوند.
در همین راستا، کشورهای منطقه در حال گام برداشتن به سمت تولید SAF هستند:
- عربستان سعودی از طریق پروژه نوردیک الکتروفیول در شهر جبیل، در حال راه‌اندازی کارخانه‌ای است که هدف آن تولید ۳۵۰ میلیون لیتر سوخت پایدار تا سال ۲۰۲۹ با استفاده از هیدروژن تجدیدپذیر و انرژی خورشیدی فتوولتائیک است.
- امارات متحده عربی با حمایت شرکت‌های هواپیمایی امارات، اتحاد و ایر عربیا، هدف تولید ۷۰۰ میلیون لیتر سوخت SAF تا سال ۲۰۳۱ را تعیین کرده است.
این کشور همچنین بیش از سه میلیون گالن سوخت پایدار از شرکت Neste برای پروازهای سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ تامین کرده و شرکت شل نیز از سال ۲۰۲۳ تامین SAF در فرودگاه دبی را آغاز کرده است.
تامسن تاکید کرد اگر خاورمیانه به‌سرعت فرآوری مشترک را اجرایی کند، نه‌تنها می‌تواند از مزایای اقتصادی آن بهره‌مند شود، بلکه نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش انتشار کربن جهانی ایفا خواهد کرد.
چالش‌ها و نیاز به سیاست‌گذاری موثر
تامسن هشدار داد در غیاب سیاست‌های حمایتی قوی در بسیاری از کشورها، روند افزایش تولید SAF کند شده است. او گفت: «در حالی که برخی از کشورهای توسعه‌یافته از مشوق‌های مالی و مالیاتی برای افزایش تولید سوخت‌های پایدار بهره‌مندند، کشورهای دیگر، از جمله در خاورمیانه، باید ساختار حمایتی موثرتری وضع کنند.»
او همچنین اشاره کرد که صنعت هوانوردی یکی از پایین‌ترین حاشیه‌های سود را در مقایسه با سایر صنایع دارد، بنابراین افزایش هزینه‌ها می‌تواند شرکت‌های هواپیمایی را تحت فشار قرار دهد.
با این حال، او تاکید کرد نباید در برابر افزایش هزینه‌ها عقب‌نشینی کرد، زیرا «سوخت‌های مایع برای هواپیماها همچنان حیاتی هستند تا زمانی که فناوری‌های جایگزین مانند باتری یا هیدروژن به بلوغ کامل برسند».
طرح‌های بین‌المللی برای جبران کربن
تامسن همچنین از اهمیت اجرای دقیق برنامه‌های بین‌المللی جبران کربن از جمله CORSIA (طرح جبران و کاهش کربن برای هوانوردی بین‌المللی) سخن گفت. طبق این طرح، شرکت‌های هواپیمایی ملزم‌اند با خرید «واحدهای انتشار» (carbon credits)، افزایش انتشار CO₂ ناشی از پروازهای بین‌المللی خود را جبران کنند.
در همین نشست، ویلی والش، مدیرکل یاتا، نیز بر لزوم اقدامات فوری از سوی دولت‌ها تاکید کرد و گفت: «برای موفقیت در مسیر کربن‌زدایی، باید سیاست‌هایی اتخاذ شود که تولید سوخت پایدار را اقتصادی و مقرون‌به‌صرفه کنند.»
آینده SAF در دستان خاورمیانه؟
اگر خاورمیانه بتواند ظرفیت‌های فعلی خود را با نوآوری‌های جدید و سیاست‌گذاری‌های حمایتی ترکیب کند، می‌تواند به قطب تولید سوخت پایدار هوایی در جهان تبدیل شود؛ مسیری که علاوه بر منافع اقتصادی گسترده برای منطقه، نقشی حیاتی در نجات سیاره از بحران اقلیمی دارد.
فرآوری مشترک پلی است میان گذشته نفت‌محور و آینده‌ای سبز، و این مسیر به تصمیمات جسورانه امروز نیاز دارد.
