به گزارش تجارت نیوز، جهان وارد مرحله‌ای جدید در مسیر گذار انرژی شده است؛ مرحله‌ای که در آن، منابع تجدیدپذیر مانند خورشید و باد نه‌تنها پاک و پایدارند، بلکه از نظر اقتصادی نیز به‌صرفه‌تر از سوخت‌های فسیلی هستند. بر اساس دو گزارش تازه از سازمان ملل و آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA)، اکنون بیش از ۹۰ درصد ظرفیت جدید انرژی‌های تجدیدپذیر ارزان‌تر از ارزان‌ترین گزینه‌های فسیلی است. این داده‌ها نشان می‌دهند که تغییر مسیر جهانی به سمت انرژی‌های پاک از «نقطه عطف مثبت» عبور کرده و وارد فاز تسریع‌شده‌ای شده است.
رکورد تاریخی توسعه انرژی‌های پاک در ۲۰۲۴
طبق گزارش سازمان ملل متحد که روز سه‌شنبه منتشر شد، جهان در سال ۲۰۲۴ شاهد یک رشد بی‌سابقه در ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر بوده است. ظرفیت نصب‌شده جهانی به ۵۸۲ گیگاوات رسید؛ عددی که ۲۰ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۳ است و بالاترین میزان رشد سالانه از زمان آغاز ثبت داده‌ها به شمار می‌رود.
در واقع، تقریباً تمام ظرفیت‌های جدید برق که در سال گذشته در سراسر جهان احداث شده‌اند، از منابع تجدیدپذیر بوده‌اند. در هر قاره‌ای از زمین، انرژی‌های تجدیدپذیر سهم بیشتری در توسعه برق نسبت به سوخت‌های فسیلی داشته‌اند.
انرژی خورشیدی و بادی؛ سریع‌ترین و ارزان‌ترین انتخاب
بر اساس گزارش سازمان ملل، در حال حاضر انرژی خورشیدی و بادی در اکثر نقاط جهان نه‌تنها سریع‌ترین گزینه برای توسعه برق هستند، بلکه کم‌هزینه‌ترین نیز محسوب می‌شوند.
تحلیل‌های IRENA نشان می‌دهد که انرژی خورشیدی اکنون تا ۴۱ درصد ارزان‌تر از سوخت‌های فسیلی است. تنها چند سال پیش، هزینه انرژی خورشیدی تا چهار برابر بیشتر از سوخت‌های فسیلی بود. همچنین، انرژی بادی فراساحلی با کاهش ۵۳ درصدی هزینه‌ها در صدر منابع اقتصادی و پایدار قرار گرفته است.
سه منبع اصلی انرژی پاک در سال گذشته—خورشیدی، بادی و برق‌آبی—همگی در زمره ارزان‌ترین منابع تولید برق قرار گرفته‌اند.
سرمایه‌گذاری بی‌سابقه روی انرژی پاک
دبیرکل سازمان ملل، آنتونیو گوترش، در رونمایی از این گزارش‌ها اعلام کرد: «ما اکنون در آستانه ورود به عصری جدید برای انرژی هستیم؛ عصری که خورشید در حال طلوع و سوخت‌های فسیلی در حال غروب هستند.»
او با اشاره به تحول مالی در این حوزه افزود: «فقط کافی است مسیر پول را دنبال کنید.» بر اساس آمارهای منتشر شده، در سال گذشته حدود ۲ تریلیون دلار در انرژی پاک سرمایه‌گذاری شد؛ عددی که ۸۰۰ میلیارد دلار بیشتر از سرمایه‌گذاری روی سوخت‌های فسیلی است. همچنین طی دهه گذشته، میزان سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک بیش از ۷۰ درصد رشد داشته است.
در سال ۲۰۲۳، سهم انرژی‌های پاک از رشد تولید ناخالص داخلی جهانی حدود ۱۰ درصد بود. در اروپا این رقم حتی به ۳۳ درصد از رشد اقتصادی نیز رسید؛ رقمی معنادار که نشان می‌دهد انرژی پاک تنها یک رویکرد زیست‌محیطی نیست، بلکه محرکی برای اقتصاد مدرن است.
تهدیدها: از تنش‌های ژئوپلیتیکی تا چالش‌های زیرساختی
فرانچسکو لا کامرا، مدیر کل IRENA، هشدار داده است که با وجود پیشرفت‌های چشمگیر، مسیر آینده بدون چالش نیست. تنش‌های ژئوپلیتیکی، تعرفه‌های تجاری، تنگناهای تأمین مواد اولیه و تغییرات در زنجیره‌های جهانی تولید (به‌ویژه در چین) ممکن است موقتاً هزینه‌های پروژه‌های انرژی پاک را افزایش دهند.
در اروپا نیز با مشکلات ساختاری روبه‌رو هستیم: ظرفیت پایین شبکه‌های انتقال، تأخیر در صدور مجوزهای پروژه‌ها، و محدودیت‌های زیرساختی از جمله عواملی هستند که می‌توانند روند توسعه را کند کنند.
یارانه‌های ناعادلانه؛ سوخت‌های فسیلی ۹ برابر بیشتر حمایت می‌شوند
گوترش همچنین به نابرابری در یارانه‌های انرژی اشاره کرد و گفت: «سوخت‌های فسیلی هنوز نه برابر بیشتر از انرژی‌های تجدیدپذیر یارانه دولتی دریافت می‌کنند.» او هشدار داد که «دولت‌هایی که همچنان به سوخت‌های فسیلی وابسته‌اند، به‌جای حمایت از اقتصاد خود، آن را به خطر می‌اندازند.»
آینده پاک نزدیک است، اما تضمین‌شده نیست
گذار جهانی به انرژی‌های تجدیدپذیر اکنون دیگر قابل بازگشت نیست. اما سرعت، گستردگی و عدالت در این گذار، کاملاً به انتخاب‌های امروز کشورها بستگی دارد. برای تثبیت دستاوردها، باید:
- همکاری‌های بین‌المللی افزایش یابد
- زنجیره‌های تأمین باز و پایدار ایجاد شود
- چارچوب‌های سیاستی و سرمایه‌گذاری، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، طراحی و تقویت گردد
انرژی پاک نه‌تنها راه‌حلی برای مقابله با بحران اقلیمی است، بلکه مسیری روشن برای رشد اقتصادی و عدالت اجتماعی نیز به شمار می‌رود.
