به گزارش تجارت نیوز، در حالی که جهان در دوره‌ای از بحران‌های انرژی، گرمایش زمین و رقابت بر سر منابع جایگزین قرار دارد، معادن زغال‌سنگ بار دیگر به عنوان یک منبع استراتژیک و قابل اتکا مطرح شده‌اند. این ماده معدنی به‌ویژه در کشورهایی که ظرفیت گازرسانی محدود است، جایگاه مهمی در تولید انرژی و فولاد پیدا کرده؛ اما در ایران با وجود برخورداری از ذخایر قابل توجه، معادن زغال‌سنگ نه‌تنها توسعه نیافته‌اند، بلکه زیر بار قیمت‌گذاری دستوری، نبود زیرساخت و بی‌توجهی در سیاست‌گذاری انرژی به حاشیه رانده شده‌اند. در شرایطی که کمبود گاز، تولید فولاد را فصلی و محدود کرده، این پرسش جدی مطرح است که چرا زغال‌سنگ نتوانسته جای خالی انرژی را در صنعت ایران پر کند؟
بحران انرژی، رکود بازار داخلی، ناترازی در زنجیره تأمین و جنگ‌های ژئوپلیتیکی بازارهای جهانی را متلاطم کرده، ایران بیش از هر زمان دیگر نیازمند بازنگری در نگاه خود به معادن است. نه زغال‌سنگ می‌تواند با قیمت‌های تحمیلی و بدون زیرساخت به داد انرژی کشور برسد و نه زنجیره فولاد می‌تواند با سیاست تثبیت دستوری قیمت، بدون سودآوری و با بازار صادراتی تک‌مشتری به بقای خود ادامه دهد.
طی ۵۰ سال گذشته، کشورهای مختلف بین ۳۰ تا ۵۰ درصد از انرژی خود را از زغال‌سنگ تأمین کرده‌اند / ایران تقریباً هیچ برنامه‌ای برای بهره‌برداری از این منبع انرژی نداشته است
سعید صمدی، دبیر انجمن زغال‌سنگ ایران، با اشاره به بی‌توجهی تاریخی به معادن زغال‌سنگ در سیاست‌گذاری‌های انرژی کشور به تجارت‌نیوز گفت: در حالی که طی ۵۰ سال گذشته، کشورهای مختلف بین ۳۰ تا ۵۰ درصد از انرژی خود را از زغال‌سنگ تأمین کرده‌اند، ایران تقریباً هیچ برنامه‌ای برای بهره‌برداری از این منبع انرژی نداشته و تمام تمرکز خود را روی نفت و گاز گذاشته است. همین بی‌توجهی موجب شده تا معادن زغال توسعه نیابند و زیرساخت‌های مرتبط با آن شکل نگیرد؛ در حالی که کشور ما از ذخایر قابل توجهی در این حوزه برخوردار است.
زغال‌سنگ در شرایط فعلی می‌تواند راه‌حلی برای بحران انرژی کشور باشد / تولید فولاد با استفاده از زغال‌سنگ دو مزیت اساسی دارد؛ نه‌تنها مصرف گاز ندارد، بلکه مصرف برق آن نیز ناچیز است
وی با تأکید بر اینکه زغال‌سنگ در شرایط فعلی می‌تواند راه‌حلی برای بحران انرژی کشور باشد، اظهار کرد: اکنون ایران با چالش‌های جدی در تأمین گاز و برق مواجه و تازه متوجه اهمیت منابع جایگزین شده است. تولید فولاد با استفاده از زغال‌سنگ دو مزیت اساسی دارد؛ نه‌تنها مصرف گاز ندارد، بلکه مصرف برق آن نیز ناچیز است.
در حال حاضر قیمت هر تن زغال‌سنگ داخلی حدود هفت میلیون تومان است در حالی که قیمت زغال وارداتی حدود ۲۱ میلیون تومان برآورد می‌شود / با پایین نگه‌داشتن دستوری قیمت داخلی، انگیزه سرمایه‌گذاری در این حوزه از بین رفته
صمدی با بیان اینکه نظام قیمت‌گذاری دستوری به تولید زغال‌سنگ آسیب جدی وارد کرده است، تشریح کرد: در حال حاضر قیمت هر تن زغال‌سنگ داخلی حدود هفت میلیون تومان است، در حالی که قیمت زغال وارداتی حدود ۲۱ میلیون تومان برآورد می‌شود. این تفاوت چشمگیر اصلاً ناشی از تفاوت کیفی نیست، چرا که در بازار جهانی تفاوت کیفیت حداکثر می‌تواند ۲۰ تا ۳۰ درصد بر قیمت اثر بگذارد. در واقع با پایین نگه‌داشتن دستوری قیمت داخلی، انگیزه سرمایه‌گذاری در این حوزه از بین رفته و بسیاری از معادن یا با کاهش تولید مواجه شده‌اند یا در آستانه تعطیلی هستند.
طی سه سال اخیر، بیش از دو میلیارد دلار صرف واردات زغال‌سنگ شده؛ در شرایطی که ذخایر داخلی همچنان دست‌نخورده باقی مانده‌اند
وی ادامه داد: این در حالی است که تا چند سال پیش، ۹۰ درصد زغال‌سنگ مورد نیاز کشور از منابع داخلی تأمین می‌شد، اما اکنون این عدد به ۴۰ درصد کاهش یافته و ۶۰ درصد وارداتی شده است. طی سه سال اخیر، بیش از دو میلیارد دلار صرف واردات زغال‌سنگ شده؛ در شرایطی که ذخایر داخلی همچنان دست‌نخورده باقی مانده‌اند.
زغال‌سنگ داخلی خاک می‌خورد، میلیاردها دلار صرف واردات می‌شود
دبیر انجمن زغال‌سنگ با اشاره به بحران نقدینگی اخیر در صنعت عنوان کرد: شرایط اقتصادی کشور باعث شده واحدهای تولیدی در تأمین منابع مالی برای خرید زغال‌سنگ دچار مشکل شوند. چون حدود ۶۰ درصد هزینه تولید زغال‌سنگ مربوط به نیروی انسانی است، امکان به تعویق انداختن این هزینه‌ها وجود ندارد. اما خریداران زغال‌سنگ که اغلب فولادسازان هستند به دلیل کمبود نقدینگی، نمی‌توانند به‌موقع پرداخت کنند؛ این یعنی فشار مضاعفی بر تولیدکننده زغال‌سنگ است.
او با اشاره به مزیت‌های راهبردی زغال‌سنگ نسبت به گاز گفت: زغال‌سنگ برخلاف گاز، قابلیت ذخیره‌سازی بلندمدت دارد و به راحتی قابل حمل و نقل است. شما نمی‌توانید گاز را به‌صورت انبوه ذخیره کنید یا بدون زیرساخت گسترده منتقل نمایید، اما زغال‌سنگ را می‌توان به آسانی انبار یا حتی صادر کرد. این ویژگی در شرایط بحرانی یک مزیت بزرگ است.
تفاوت چندانی میان تأثیرات زیست‌محیطی زغال‌سنگ و گاز وجود ندارد
وی در پایان با بیان اینکه روند مصرف زغال‌سنگ در جهان رو به افزایش است، خاطرنشان کرد: برخلاف تصور عمومی، تفاوت چندانی میان تأثیرات زیست‌محیطی زغال‌سنگ و گاز وجود ندارد. هر دو منبع در فرآیند سوختن، دی‌اکسیدکربن تولید می‌کنند و در بحث گرمایش زمین مشابه عمل می‌کنند. بنابراین توجیهات زیست‌محیطی برای حذف زغال‌سنگ در ایران، فاقد پشتوانه علمی و اقتصادی است. کشور باید از این غفلت تاریخی درس بگیرد و سیاست‌های انرژی خود را بر پایه تنوع منابع و مزیت‌های اقتصادی بازنگری کند.
۴۴ درصد مشکلات معدن ناشی از عملکرد ضعیف دولت است
نگاهی به وضعیت معادن زغال‌سنگ نشان می‌دهد که آنچه این دو بخش را با چالش‌های جدی مواجه کرده، نه کمبود منابع و نه ضعف فنی، بلکه نبود سیاست‌های روشن، پایدار و اقتصادی است. از قیمت‌گذاری‌های دستوری تا نبود استراتژی بلندمدت برای تأمین انرژی و توسعه زنجیره ارزش، همگی باعث شده‌اند ظرفیت‌های بالقوه این دو ماده معدنی حیاتی، بالفعل نشوند و به جای نقش‌آفرینی در رشد صنعتی و امنیت انرژی به نقطه‌ای از بحران و رکود برسند.
مطابق گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس، ۴۴ درصد مشکلات بخش معدن مستقیماً ناشی از خلأ قانونی، عملکرد ضعیف دولت و فقدان راهبرد جامع در حوزه سیاست‌گذاری معدنی است. این آمار، زنگ خطر مهمی است که نشان می‌دهد اصلاح ساختار سیاست‌گذاری ضرورت فوری برای بقای معادن کشور است. بدون چشم‌انداز روشن، انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری، نوسازی، یا حتی ادامه فعالیت در این صنایع باقی نمی‌ماند؛ نتیجه آن، تعطیلی معادن از دست رفتن فرصت‌های اشتغال و وابستگی فزاینده به واردات است.
برای مطالعه بیشتر صفحه معدن را در تجارت‌نیوز دنبال کنید.
