به گزارش تجارت نیوز، ذخیره‌سازی نفت در ذخایر شناور، از موضوعاتی است که برای کشورهای نفتی حائز اهمیت است. به طور عمده این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که به دلیل نااطمینانی از فروش نفت، کشورها بخشی از نفت خود را به اجبار روی آب‌ها نگهداری می‌کنند تا در شرایط مناسب به فروش برسانند.
پس از جنگ 12 روزه میان ایران و اسرائیل، گزارش‌های متعددی در مورد افزایش ذخایر شناور روی آب منتشر شد. برای مثال، رویترز در گزارش خود در 19 ژوئن مدعی شد که ایران در حالی که تحت حملات اسرائیل قرار دارد، برای حفظ منبع اصلی درآمد خود، عرضه نفت خام را با بارگیری تک‌به‌تک نفتکش‌ها و نزدیک‌تر کردن ذخایر شناور نفت به چین ادامه می‌دهد. این موضوع را دو شرکت رهگیری کشتی به رویترز اطلاع داده‌اند.
شرکت رهگیری کشتی ورتکسا به رویترز گفت که ایران بخشی از ناوگان ذخیره‌سازی شناور خود، شامل ۴۰ میلیون بشکه نفت که در ۳۶ نفتکش نگهداری می‌شود را به چین نزدیک‌تر کرده تا تاثیر احتمالی هرگونه اختلال بر خریداران را به حداقل برساند.
با این حال محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت، روز 10 مرداد در گفت‌وگو با ایلنا، درباره این‌که برخی از رسانه‌های خارجی در گزارش‌های خود مدعی شده‌اند که بیش از ۴۰ میلیون بشکه نفت ایران روی آب تلنبار شده است گفت: «من کاملا این بحث را تکذیب می‌کنم. در حوزه فروش نفت؛ در شرایطی بعضاً بار را بنا به دلایلی که از بازار و شرایط بازار نشات می‌گیرد، نگه می‌داریم یا جابه‌جا می‌کنیم. این‌ها اقداماتی است که متناسب با شرایطی که در آن قرار می‌گیریم، انجام می‌دهیم. اساسا نفتی که نتوانیم بفروشیم، نداریم.»
با وجود تکذیب ادعای افزایش ذخایر شناور روی آب، آمار شرکت‌های ردیاب کشتی همچنان وجود بیش از 33 میلیون بشکه نفت ایران روی آب‌ها را تایید می‌کنند.
حجم ذخایر نفت خام ایران روی دریا به بالاترین میزان در بیش از 5 سال اخیر رسیده است
آن‌طور که اویل پرایس با توجه به آخرین داده‌های کپلر گزارش داده، ذخیره‌سازی نفت خام ایران در دریا افزایش یافته است و بیش از ۳۰ میلیون بشکه نفت در نزدیکی مالزی شناور است که بالاترین میزان در بیش از پنج سال اخیر محسوب می‌شود. تحریم‌های ترامپ بر پالایشگران چینی، واردات نفت ایران به چین را کاهش داده و جریان‌های تجاری را تحت تاثیر قرار داده است. هم‌اکنون نفت ایران با تخفیف‌های زیادی معامله می‌شود که موجب ترغیب خریداران چینی به خرید آن، به‌رغم فشار فزاینده آمریکا، شده است.
بازگشت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، به کاخ سفید موجب شد تا مقامات آمریکایی تحریم‌هایی را علیه تاجران ایرانی، دلالان و زیرساخت‌ها اعمال کنند که به شدت بر درآمدهای نفتی ایران تاثیر گذاشت. این فشار در پی جنگ اسرائیل و ایران افزایش یافت، طوری که کاخ سفید ابتدا پالایشگران چینی، به ویژه پالایشگاه‌های کوچک‌تر در استان شاندونگ و سپس اپراتورهای بندرها و شرکت‌های میان‌دریایی چین که به نفت ایران دسترسی داشتند، هدف قرار داد. با تحریم بیش از ۴۰۰ تانکر و هدف قرار دادن ۵۰ فرد یا شرکت مرتبط با ایران، فشار آمریکا بر ایران به حدی بالا رفته است که نمی‌توان آن را کم اهمیت شمرد، اما به نظر می‌رسد که این تنها آغاز ماجرا باشد.
تحریم‌های مستقیم ترامپ علیه پالایشگران چینی از عواملی است که جریان نفت ایران به چین را مختل کرده است. طبق داده‌های کپلر، ذخیره‌سازی نفت خام ایران در دریا از ۹ میلیون بشکه در اواسط ژانویه به ۳۳.۴ میلیون بشکه در اوایل اوت افزایش یافته است که بالاترین میزان از سال ۲۰۲۰ است.
اکثریت این تانکرها در آب‌های سرزمینی سنگاپور و مالزی که هاب‌های اصلی فعالیت‌های ارسال نفت از کشتی به کشتی ایران در سال‌های گذشته بوده‌اند، شناور هستند. در حالی که ایران می‌تواند نفت را به طور مستقیم به چین ارسال کند، بدون هیچ توقفی در تنگه مالاکا، تجار نفتی ترجیح می‌دهند تانکرهای بارگیری شده را مدتی در نزدیکی بنادر لینگی و تانجونگ پِله‌پاس لنگر بیندازند.
تجمع نفت ایران در تنگه مالاکا با کاهش قابل توجه واردات نفت خام ایران به چین در ماه ژوئیه هم‌زمان است. این امر یک تغییر قابل توجه در روند سال جاری است، زیرا در ژانویه تا مارس ۲۰۲۵، واردات نفت ایران به چین به طور میانگین به ۱.۵ میلیون بشکه در روز افزایش یافت و در ماه مارس به رکورد دو میلیون بشکه در روز رسید.
صادرات نفت ایران به چین در ماه ژوئیه به 1.1 میلیون بشکه در روز کاهش یافت
آن‌طور که اویل‌پرایس در گزارش خود مدعی شد، فشار ژئوپلیتیکی فزاینده و تغییرات در بازار نفت موجب بازنگری آرامی در استراتژی تامین نفت خام چین شده است. پس از شروع سال ۲۰۲۵، واردات نفت ایران به چین در ماه ژوئن به حدود ۱.۵ میلیون بشکه در روز و در ماه ژوئیه به تنها ۱.۱ میلیون بشکه در روز کاهش یافت. این کاهش، به‌رغم دسترسی آسان به حجم‌های بزرگ ذخیره‌سازی نفت ایران در نزدیکی مالزی، نشان می‌دهد که خریداران چینی به دلیل نگرانی‌های فزاینده درباره اجرای تحریم‌های آمریکا بیشتر از گذشته محتاط شده‌اند.
وزارت خزانه‌داری آمریکا در بهار ۲۰۲۵ سه پالایشگاه در استان شاندونگ چین را که نفت ایران را پردازش می‌کردند تحریم و به طور موثر آنها را از شبکه‌های مالی جهانی محروم کرد. پس از این تحریم‌ها، پالایشگاه‌های بزرگ‌تر چینی با احتیاط بیشتری درگیر معاملات مرتبط با ایران شدند.
ذخیره‌سازی منجر به کاهش زمان فروش نفت می‌شود
اویل‌پرایس در ادامه گزارش خود خاطرنشان کرد که تصمیم ایران به لنگر انداختن چنین حجمی از نفت در آسیای جنوب‌شرقی نشان‌دهنده محاسبات لجستیکی و امنیتی است، چرا که جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل خطرات نگهداری نفت در نزدیکی سواحل ایران را افزایش داد. قرار دادن ذخیره‌سازی شناور در آسیای جنوب‌شرقی به ایران مزیت استراتژیک می‌دهد. به طور قابل توجهی، این موضوع مسیر لجستیکی را کوتاه می‌کند و اگر خریداران چینی دوباره به خرید علاقه‌مند شوند؛ تانکری که از سنگاپور حرکت می‌کند می‌تواند در حدود هفت تا هشت روز به چینگ‌دائو برسد، در حالی که سفر از بندر صادراتی جزیره خارگ ایران حدود ۲۰ روز طول می‌کشد.
با این حال، افزایش حجم ذخیره‌سازی شناور نفت ایران، مالزی را هم در وضعیت ژئوپلیتیکی حساسی قرار می‌دهد. آمریکا اعلام کرده است که اگر مالزی به عنوان کشوری بی‌تفاوت در برابر تحریم‌های آمریکا شناخته شود، ممکن است هدف بعدی ابزار تنبیهی ترامپ، یعنی تعرفه‌ها، قرار گیرد.
در حالی که مقامات مالزی اقداماتی از جمله توقیف چند تانکر در سال‌های 2023 و 2024 برای اجرای تحریم‌ها انجام داده‌اند، اما به طور کلی اقدامات زیادی نمی‌توانند انجام دهند؛ زیرا حوزه قضایی آنها فقط تا مرزهای آب‌های سرزمینی محدود می‌شود. علاوه بر این، مالزی در تلاش است تا روابط تجاری خود را با چین گسترش دهد و باید در زمینه سیاست خارجی خود بسیار محتاط باشد تا هر دو طرف را راضی نگه دارد.
به نظر می‌رسد با کاهش واردات نفت ایران توسط چین، این کشور به دنبال تنوع در منابع نفتی خود است تا خطرات ناشی از اقدامات تحریمی ایالات متحده را کاهش دهد. در ماه ژوئیه، واردات نفت روسیه توسط چین به شدت افزایش یافت و به بیش از ۹۰۰ هزار بشکه در روز رسید که ۳۰ درصد بیشتر از ماه مارس و بالاترین میزان در چهار ماه گذشته بود. این تغییر نشان‌دهنده تلاش استراتژیک چین برای کاهش وابستگی به مسیرهای حساس از جمله ایران است.
چین نمی‌تواند از نفت ارزان ایران چشم‌پوشی کند / تخفیف‌های نفتی ایران افزایش یافتند
در حالی که پالایشگران چینی به طور عمومی نگرانی‌هایی در مورد واردات نفت ایران ابراز می‌کنند، آنها به زودی با لحظه‌ای حساس روبرو می‌شوند که دیگر نمی‌توانند از خرید نفت ارزان قیمت ایران چشم‌پوشی کنند. قیمت‌های نفت سبک ایران، به شدت در حال کاهش است که این روند موجب انباشته شدن تانکرها در نزدیکی منطقه سنگاپور/مالزی شده و خرید نفت ایران را برای پالایشگران چینی جذاب‌تر می‌کند.
نفت ایران به مدت شش ماه متوالی با تخفیف‌های بیشتری معامله شده است. پیش از اعمال تحریم‌های آمریکا علیه لوچینگ، نفت سبک ایران تنها ۰.۸۰ دلار کمتر از برنت معامله می‌شد، اما تا پایان ژوئیه این تخفیف به ۳.۵۰ تا چهار دلار در هر بشکه افزایش یافت.
با توجه به برآوردهای اویل‌پرایس، با وجود تخفیف‌های ایران، نفت خام ایران به زودی ممکن است برای پالایشگران چینی آن‌قدر سودآور شود که نتوانند از خرید آن چشم‌پوشی کنند، به ویژه برای پالایشگاه‌های کوچک‌تر که حساس به قیمت هستند. تنش بین انگیزه اقتصادی و خطرات نظارتی با ادامه فشار تحریمی شدت می‌گیرد و ذخایر نفتی ایران همچنان در دریا جمع می‌شوند.
سرگردانی 120 میلیون بشکه نفت ایران روی آب آمار درستی نیست!
در نهایت باید گفت که در همین زمینه اخباری مبنی بر افزایش نفت ذخیره‌شده در دریا به میزان 120 میلیون بشکه منتشر شده است. در این میان باید گفت که این آمار مربوط به تمامی نفتی است که روی آب وجود دارد! به بیان دیگر بشکه‌های نفتی که هم‌اکنون در آب‌های آزاد در حال جابه‌جایی برای رسیدن به مقصد هستند نیز در آن در نظر گرفته شده است. از این رو باید گفت که مبنا قرار دادن این عدد، ایرادات متعددی را به وجود می‌آورد. آن‌چه در مورد نفت ذخیره‌شده در دریا اهمیت دارد، ماهیت آن است. نفتی که در دریا نگهداری می‌شود، نفتی است که مشتری ندارد و به دلیل تنش‌های ژئوپلیتیکی و تحولات بازار نفت، امکان فروش فوری آن وجود ندارد.
با وجود توضیحات ارائه‌شده و آمار کپلر باید گفت نفت بدون مشتری ایران حدود 33 میلیون بشکه است و باقی بشکه‌ها در مسیر انتقال هستند. از این رو باید گفت با توجه به آمار موسسات بین‌المللی، اظهارات وزیر نفت مبنی بر نبود «نفت بدون مشتری» دقیق نیست و از سوی دیگر سرگردانی 120 میلیون بشکه نفت ایران روی آب نیز آمار درستی نیست.
برای مطالعه بیشتر گزارش تکذیب ادعای افزایش ذخایر شناور نفت ایران را در تجارت‌نیوز بخوانید.
