به گزارش تجارت نیوز، «آمریکا از مدل مذاکراتی برجام خوشش نمی‌آید. اینکه تهران و واشنگتن بنشینند و در مورد ریز موضوعات و جزئیات فنی توافق گفتوگو کنند مدل موردنظر ترامپ نیست. به همین دلیل هم درخواست مذاکره ایران را نمی‌پذیرد و تمایلی ندارد مذاکراتی که از اردیبهشت‌ماه سال جاری آغاز شده بود را ادامه دهد.» رحمان قهرمانپور، کارشناس حوزه بین‌الملل، در گفتوگو با تجارت‌نیوز با بیان این مطلب تصریح می‌کند: «اما آنچه آمریکا می‌خواهد توسط بخشی از حاکمیت ایران تسلیم شدن تلقی می‌شود و به همین خاطر است که با مدل موردنظر ایالات متحده موافق نیستند؛ این اختلاف جدی و اساسی در مورد درک از معامله و توافق میان ایران و آمریکا وجود دارد.»
نویسنده کتاب «سیاست خارجی و دیپلماسی هسته‌ای ایران: از تقابل تا اعتمادسازی» معتقد است: «ایران پذیرش شکل موردنظر آمریکا برای ادامه مذاکرات را تسلیم شدن می‌بیند اما آمریکا می‌گوید که این یک رویه جاری است چون ما کشور قدرتمندی هستیم و ایران ضعیف‌تر است بنابراین باید با این موضوع موافقت کند؛ بن‌بست ایجاد شده در مورد برنامه هسته‌ای ایران ناشی از همین مساله است چراکه امتیازی که ایران می‌خواهد ارائه کند با حداقلی که مدنظر آمریکا است همخوانی ندارد.» متن کامل این گفتوگو را در ادامه خواهید خواند.
***
مکانیسم ماشه هم دیپلماسی است و هم اجبار / ایالات متحده به دنبال یک جنگ طولانی‌مدت و همه جانبه با ایران نیست
*ما در فرصت 30 روزه تروئیکای اروپایی برای به‌کارگیری سیستم مکانیسم ماشه قرار داریم و یکی از پیش‌شرط‌های این کشورها برای ایجاد تعلیق در عدم بازگشت تحریم‌ها، آغاز مذاکرات مستقیم میان ایران و آمریکا است. این در حالی است که نقل قولی از مجید تخت‌روانچی یکی از معاونان دستگاه سیاست خارجی کشور مطرح است که درخواست مذاکره ایران بارها و بارها از سوی مقامات ایالات متحده رد شده است. این روند به چه معنا است؟ آیا غرب واقعا خواستار مذاکره با ایران است یا هدف دیگری دارد؟
از دیدگاه بنده داستان مکانیسم ماشه بخش دیگری از دیپلماسی است که آمریکا در پیش گرفته است. یعنی هم دیپلماسی است و هم اجبار. آمریکا تلاش می‌کند تا از طریق دیپلماسی با ما با یک توافق برسد و اگر با ابراز دیپلماسی به هدف خود دست پیدا نکند به گزینه نظامی رجوع خواهد کرد و از آن طریق خواسته‌هایش را به پیش خواهد برد. به نظر می‌رسد خواسته آمریکا در حال حاضر همین است و فکر نمی‌کنم که ایالات متحده به دنبال یک جنگ طولانی‌مدت و همه جانبه با ایران باشد. این موضوع به این معنا است که آمریکا هنوز ابزار دیپلماسی را کنار نگذاشته است.
مقامات واشنگتن معتقدند با روش‌های پیشین نمی‌توان مذاکره با تهران را پیش برد
البته ذکر این نکته هم جایز است که مقامات واشنگتن معتقدند با روش‌های پیشین هم نمی‌توان مذاکره با تهران را به پیش برد. یعنی روند فوق به نتیجه‌ای ختم نمی‌شود. اینکه در مورد غنی‌سازی بحث فنی داشته باشیم و به صورت عددوار میزان غنی‌سازی و تعداد سانترفیوژها و… را مانند توافق برجام مشخص کنیم، مدل موردنظر دولت ترامپ نیست. رئیس‌جمهور آمریکا و استیون ویتکاف، که به نمایندگی از او در مذاکرات حضور دارد، آدم‌های فنی نیستند و به دنبال توافقی هستند که ایران به خاتمه غنی‌سازی تن در دهد یا پایان برنامه موشکی را به عنوان یک اقدام کلی بپذیرد. اگر به رفتار ترامپ از زمان حضور مجدد در کاخ سفید نگاه کنید، در می‌یابید که تمام توافق‌های او با کشورهای جهان به همین شکل به دست آمده است. مثلا در همین داستان تعرفه‌ها ابتدا با اعمال فشار به دنبال افزایش تعرفه‌ها بر تجارت با کشورهای مختلف حتی ژاپن، کره‌جنوبی و یا کشورهای اروپایی – همپیمانان آمریکا – بود. اما پس از سفر مقامات این کشورها به واشنگتن، ترامپ پذیرفت که اندکی سیاست خود را تعدیل کند. البته به شرطی که طرف مقابل نیز تا حدودی با خواسته آمریکا موافقت کند تا این توافق به نتیجه برسد.
آنچه آمریکا از ایران می‌خواهد توسط بخشی از حاکمیت تسلیم شدن تلقی می‌شود / امتیازی که ایران می‌خواهد ارائه کند با حداقلی که مدنظر آمریکا است همخوانی ندارد
بر همین اساس است که می‌گویم آمریکا نمی‌خواهد طی چندین ماه مذاکره به توافقی مانند برجام برسد و این سیاست در برنامه‌های این دولت جایی ندارد. این اختلافی است که میان ایران و آمریکا در رابطه با مذاکرات دو کشور وجود دارد و مجید تخت‌روانچی نیز با توجه به همین رویکرد واشنگتن اظهار داشته است که ایالات متحده با مدل کنونی مذاکره با ایران موافقت نمی‌کند. با چه نوع مذاکره‌ای موافقت نمی‌کند؟ با مذاکراتی که از اردیبهشت‌ماه میان ایران و آمریکا در جریان است و همانطور که گفتم در برگیرنده نکات و موضوعات فنی است. اما آنچه آمریکا می‌خواهد توسط بخشی از حاکمیت تسلیم شدن تلقی می‌شود و به همین خاطر است که با مدل موردنظر ایالات متحده موافق نیستند. این اختلاف جدی و اساسی در مورد درک از معامله و توافق میان ایران و آمریکا وجود دارد. ایران این موضع را بیشتر از چشم تسلیم شدن می‌بیند اما آمریکا می‌گوید این یک رویه جاری است چون ما کشور قدرتمندی هستیم و ایران ضعیف‌تر است بنابراین ایران باید با این موضوع موافقت کند. ایران نیز این امر را نمی پذیرد. بن‌بست ایجاد شده در مورد برنامه هسته‌ای ایران ناشی از همین مساله است. امتیازی که ایران می‌خواهد ارائه کند با حداقلی که مدنظر آمریکا است همخوانی ندارد. آمریکا به مراتب بیشتر از امتیازات مدنظر ایران را می‌خواهد.
واشنگتن به دنبال نتیجه‌گیری درباره مسائل کلی پای میز مذاکره با تهران است
*یعنی بحث دسترسی بازرسان آژانس به تاسیسات هسته‌ای ایران، تعداد سانترفیوژها و میزان غنی‌سازی از جانب ایران هم همین‌گونه است؟
این موارد تنها بحث‌های هسته‌ای است. موضوعات موشکی و منطقه‌ای هم موارد دیگری است که واشنگتن به دنبال نتیجه‌گیری از آنها در پای میز مذاکره با تهران است. ترامپ می‌گوید بیاید توافق کلی انجام دهیم و به همه این موارد رسیدگی کنیم.
بسیاری از کشورها هنوز اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسند و البته با آمریکا هم مشکلی ندارند
*آیا ترامپ در موضوعات منطقه‌ای به دنبال ایجاد رابطه میان تهران و تل‌آویو یا بحث شناسایی اسرائیل از جانب ایران است؟
نه! این موضوع نمی‌تواند جزیی از روند مذاکرات باشد و مقوله دیگری است. بسیاری از کشورها هنوز اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسند و البته با آمریکا هم مشکلی ندارند. مساله آمریکا این است که می‌گوید با اسرائیل وارد تنش نشوید. این موضوع به سیاست داخلی آمریکا مربوط است و ترامپ می‌گوید برای اینکه از توافق با ایران در داخل این کشور و در مقابل دموکرات‌ها و لابی یهود دفاع کند، باید نشان دهد که توافق با ایران نه تهدیدی برای اسرائیل و نه تهدیدی برای عربستان و دیگر کشورهای عربی است. ترامپ می‌گوید همین موضوع برای من کافی است.
شورای همکاری خلیج فارس رویکرد محتاطانه‌ای در برابر ایران دارد / کشورهای عربی هم به ایران برای ایجاد موازنه با اسرائیل احتیاج دارند و هم نگران قدرتمندتر شدن ایران هستند
*اخیرا نشست سران کشورهای حاشیه خلیج فارس هم برگزار شد و در این نشست بحث‌های جزایر سه‌گانه، پرونده هسته‌ای ایران و فعالیت‌های منطقه‌ای کشورمان مجددا مطرح و در بیانیه پایانی نیز ایران متهم شد. آیا وضعیت فعلی ما با اعراب می‌تواند ناشی از عدم حل‌وفصل اختلافات ما با غرب باشد؟
موضع اعضای شورای همکاری خلیج فارس همیشه به همین صورت بوده؛ یعنی اتفاق خاصی نیفتاده است. این کشورها نه از موضع خودشان عقب‌نشینی و نه پیش‌روی کرده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که کشورهای GCC رویکرد محتاطانه‌ای در برابر ایران دارند؛ تعبیر خوشبینانه آن این است که تهدیدی برای ایران محسوب نمی‌شوند اما تعبیر بدبینانه‌ای هم دارد که با ما همراه هم نیستند. رفتار این کشورها به نوعی با تناقض همراه است. آنها هم به ایران برای ایجاد موازنه با اسرائیل احتیاج دارند و هم نگران قدرتمندتر شدن ایران هستند. آنها با ایران همسایه و نگران حمایت ایران از گروه‌هایی مانند حوثی‌ها در منطقه هستند. لذا این مساله تابعی از معادلات منطقه‌ای است. طبعا هر چقدر ایران موقعیت قوی‌تری داشته باشد این کشورها با احتیاط بیشتری با کشورمان همکاری و هر چقدر ضعیف‌تر شود آنها نیز مطالبات و ادعاهای بیشتری را مطرح می‌کنند.
برای چین روابط اقتصادی در اولویت قرار دارد / تا زمانی‌که وضعیت سیاست خارجی کشورمان به این شکل است چینی‌ها سعی می‌کنند چندان جانبداری از ایران نداشته باشند
*عملکرد روسیه و چین را در این میان چگونه می‌بینید؟
روسیه و چین تا به حال دخالت موثری در تنش‌های ما با اعراب نداشته‌اند. به این دلیل که چین بعد از عادی‌سازی روابط تهران و ریاض مناسبات بسیار نزدیکی را با عربستان برقرار کرده است. اگر به حجم واردات نفت چین از عربستان و حجم تجارت دو کشور نگاه کنید در می‌یابید که به مراتب از ایران بیشتر است. طبعا برای چین روابط اقتصادی در اولویت قرار دارد و تا زمانی‌که وضعیت سیاست خارجی کشورمان به این شکل است چینی‌ها سعی می‌کنند چندان جانبداری از ایران نداشته باشند.
با دیدارهای کوتاه‌مدت صورت گرفته در شانگهای نباید انتظار داشته باشیم که روابط بلندمدت و استراتژیکی به دست آید
*یعنی ما که به دنبال کسب همراهی چین – به طور مثال با حضور در همین نشست شانگهای بودیم – نمی‌توانیم چندان به این همراهی، چه در مواجهه با غرب و چه موارد دیگر، امیدوار باشیم؟
عوامل ساختاری در این زمینه وجود دارند و با دیدارهای کوتاه‌مدت صورت گرفته در شانگهای نباید انتظار داشته باشیم که روابط بلندمدت و استراتژیکی به دست آید. موانع ساختاری در این زمینه وجود دارد که هنوز حل‌وفصل نشده است؛ هم از طرف چین و هم از طرف ما. چین هنوز نگاه محتاطانه‌ای به منطقه خاورمیانه دارد و قصد ورود به معادلات امنیتی این منطقه و تقابل با آمریکا را ندارد. ارزش ایران هم در خاورمیانه ارزش استراتژیک و ژئوپلتیک است که چین از آن برای قرار گرفتن در مقابل آمریکا استفاده می‌کند.
چین نمی‌تواند در شرایطی که تحریم‌ها در حال بازگشت هستند چندان امیدوار به روابط اقتصادی با ایران باشد
اما از سوی ایران نیز ما با موانعی مواجه هستیم. یعنی درست است که می‌گویم گام‌های اساسی برای رابطه با چین برداشته شود اما هنوز در داخل ایران با مشکلاتی مواجه هستیم. مشکلات بروکراتیک و یا مساله توسعه اقتصادی که برای چین بسیار مهم است. اولویت چین از برقراری رابطه با هر کشوری این است که چشم‌انداز روشن اقتصادی داشته باشد. در شرایطی که تحریم‌ها در حال بازگشت هستند، چین نمی‌تواند چندان امیدوار به روابط اقتصادی با ایران باشد. در نتیجه این کشور فعلا ترجیح می‌دهد تا روابطش با ایران را در حد خرید نفت حفظ کند تا ببیند در آینده اوضاع به چه صورتی پیش می‌رود.
احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه بیشتر از عدم بازگشت تحریم‌ها است
*در این میان امکان فعال شدن مکانیسم ماشه را تا چه اندازه شدنی می‌بینید؟
فعلا نشانه‌هایی از توافق دیده نمی‌شود یعنی احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه وجود دارد. البته رئیس مجلس اعلام کرده است که در روزهای آینده موضع ایران مشخص می‌شود که احتمال دارد شرط‌های ایران در مورد تمدید مکانیسم ماشه باشد اما تا الان احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه بیشتر از عدم بازگشت تحریم‌ها است.
مذاکره ما با آمریکا تا حدود زیادی به عدم بازگشت مکانیزم ماشه بستگی دارد / اگر مکانیزم ماشه فعال شود واشنگتن در موضع قدرت قرار می‌گیرد و دست ایران بسته‌تر می‌شود
*دورنمای مذاکرات هسته‌ای ایران چه با غرب و چه با آژانس را چطور ارزیابی می‌کنید؟
براساس اظهارات برخی از مقامات کشورمان، ایران آمادگی خود برای مذاکره را اعلام کرده است اما اینکه ما می‌خواهیم مانند قبل مذاکره کنیم یا شرط جدیدی را مطرح می‌کنیم هنوز مشخص نیست. تا اینجا مشخص است که آمریکا شکل قبلی مذاکرات را قبول ندارد و خواهان آن است که تحول جدی در مذاکرات صورت پذیرد. باید ببینیم که آیا مقامات کشور در مورد تغییر شکل مذاکرات و تغییر خطوط قرمز و پذیرش مذاکرات مستقیم به اجماع نظر می‌رسند یا خیر؟ مذاکره ما با آمریکا تا حدود زیادی به عدم بازگشت مکانیزم ماشه بستگی دارد. اگر مکانیزم ماشه فعال شود واشنگتن در موضع قدرت قرار می‌گیرد و دست ایران بسته‌تر می‌شود. در این حالت بازی در نیویورک و شورای امنیت در جریان خواهد بود و آمریکا قدرت بیشتری دارد و حداقل از نظر ایالات متحده شرایط برای ایران سخت‌تر است.
