دسترسی به اینترنت چه تاثیری بر توسعه کشورها دارد؟

بر اساس برآوردهای اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU)، در سال 2019، نیمی از مردم جهان به اینترنت دسترسی خواهند داشت. تعریف ITU از آنلاین بودن البته بسیار سخاوتمندانه است. افراد آنلاین از نظر این سازمان کسانی هستند که طی سه ماه گذشته از شبکه جهانی اینترنت استفاده کرده‌ند. با این حال، شاید نتوان این آمار را یک نقطه عطف قابل توجه دانست. تا یک دهه پیش تنها 20 درصد از مردم جهان به اینترنت دسترسی داشتند.

به گزارش تجارت‌نیوز به نقل از اکونومیست، بسیاری بر این باورند که پایان دادن به شکاف دیجیتالی در دنیای ثروتمند و فقیر، به مثابه پیشرفت در جهت توسعه اقتصادی است. مطالعات نشان می‎دهد، افزایش 10 درصدی ضریب نفوذ اینترنت رابطه مستقیمی با افزایش 1.35 درصدی تولید ناخالص داخلی کشورهای در حال توسعه دارد. از آنجا که رشد ضریب نفوذ اینترنت به تازگی آهسته شده، اتحادیه بین‌المللی مخابرات و سازمان‌های دیگر ایده‌های بسیاری در رابطه با چگونگی تسریع آن در کشورهای مختلف دارند.

کمیسیون پهنای باند برای توسعه پایدار، در گزارش منتشرشده در سپتامبر 2018، توصیه‌های متفاوتی را برای دولت‌ها از جمله پشتیبانی از کسب‌وکارهای دیجیتال محلی و کاهش مالیات بر تجهیزات مخابراتی ارائه داده است.

اتحاد اینترنت مقرون‌به‌صرفه (A4AI)، بر کاهش هزینه‌های دسترسی به اینترنت از طریق رقابت و تخصیص هوشمندانه طیف بی‌سیم تمرکز می‌کند. این گروه بر این باور است که دولت‌ها باید هزینه استفاده از اینترنت را تا دو درصد درآمد ماهانه مردم کاهش دهند تا افراد بی‌بضاعت امکان آنلاین شدن را داشته باشند؛ هدفی که تاکنون تنها برای 24 کشور از 61 کشور تحت پوشش این مرکز محقق شده است.

این در حالی است که غول‌های تکنولوژی هم در تلاشند تا شرایط را برای دسترسی بیشتر به اینترنت فراهم آورند. به عنوان مثال، شبکه‌های اجتماعی رایگانی چون فیس‌بوک در حال حاضر در 65 کشور مورد استفاده قرار می‌گیرند. به این ترتیب برای دسترسی به اینترنت، کاربران تنها به یک موبایل هوشمند و پلتفرم‌هایی چون فیس‌بوک، واتس‌اَپ و سایر اپلیکیشن‌های پیام‌رسان نیاز دارند.

نویسنده اما بر این باور است که اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در راس آن، پتانسیل اینکه رشد و توسعه را برای کشورها به ارمغان بیاورند، ندارند. در مقابل این پتلفرم‌ها عمدتا مشکلات جدی بسیاری را هم تولید می‌کنند. ایجاد کمپین‌هایی در رابطه با پخش اطلاعات غلط آنلاین پیش از انتخابات آمریکا و پیروزی دونالد ترامپ یا برگزاری رفراندوم در بریتانیا برای خروج از اتحادیه اروپا -برگزیت- شاهدی بر این ادعاست.

تحلیل‌گران بر این باورند که این مشکلات در کشورهای در حال توسعه به مراتب بدتر است. مردم در این کشورها گمان می‌کنند که تنها منبع موثق برای دریافت اخبار رسانه‌های آنلاین هستند. از سوی دیگر، میزان نظارت بر شبکه‌های اجتماعی در این کشورها به مراتب کمتر است و رژیم‌های دیکتاتور و خودکامه خود از مهم‌ترین مجرمان انتشار اخبار جعلی در این رسانه‌ها هستند.

به عنوان مثال در میانمار، حکومت با سوءاستفاده از فیس‌بوک، به ترویج نفرت علیه اقلیت روهینگیا پرداخت. در فیلیپین هم رودریگو دوترته، نامزد پوپولیست ریاست‌جمهوری از طریق شبکه‌های اجتماعی پیروز انتخابات شد. به این ترتیب، ستاد انتخاباتی دوترته با سوءاستفاده از اطلاعات کاربران فیلیپینی در این شبکه اجتماعی، ویژگی‌های شخصیتی و برنامه‌های انتخاباتی دوترته را در دوران رقابت‌های انتخاباتی ریاست‌جمهوری در سال 2016 به‌گونه‌ای تنظیم و به افکار عمومی این کشور ارائه کرده که با مطالبات اجتماعی و سیاسی مردم این کشور تطبیق داشته باشد.

واتس‌اَپ در هند، مهم‌ترین پلتفرم آنلاین محسوب می‌شود و در حال حاضر بیش از 200 میلیون نفر کاربر دارد. انتشار شایعات در این پلتفرم بسیار رایج است. مدتی قبل شایعه‌ای دال بر اینکه فردی با هویت مشخص در هند دست به کودک‌ربایی زده است، منتشر شد. به دنبال جدی گرفته شدن این شایعه از سوی مردم، آنها با شناسایی محل کار فرد مورد نظر او را به قتل رساندند.

سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا باید روند دسترسی افراد به اینترنت تا پیش از فراهم آمدن فناوری‌های بیشتر آهسته‌تر شود؟ به عقیده نویسنده، پاسخ به این پرسش دشوار است و شاید اصلا نتوان جواب درستی برای آن یافت.

واقعیت این است که حتی اگر سیاستی در جهت تسریع روند افزایش ضریب نفوذ اینترنت اتخاذ نشود، مردم بیشتر و بیشتر خواهان استفاده از اینترنت هستند. به عنوان مثال، ممانعت از دسترسی به موبایل‌های هوشمند، که قیمتشان هم هر روز ارزان‌تر می‌شود، به یک واکنش سیاسی منجر خواهد شد. از سوی دیگر فیلترینگ و مسدود کردن دسترسی‌ها به برخی سرویس‌ها در بهترین حالت تنها یک اقدام موقتی است. نمونه بارز آن سریلانکا است. دولت این کشور با هدف کاهش التهاب و آشوب‌های اخیر میان مسلمانان و غیرمسلمانان این کشور برخی از شبکه‌های اجتماعی را مسدود کرد. اما این اقدام چندان موفقیت‌آمیز نبوده است.

اتحاد اینترنت مقرون‌به‌صرفه (A4AI) بر این باور است که سیاست‌ها برای مقابله با این مشکلات در حال ظهور است. پیشنهاداتی از جمله بهبود سواد رسانه‌ای، ایجاد فضای امن در اینترنت و پرداخت برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی ارائه شده اما این گزینه‌ها هم چندان قانع‌کننده به نظر نمی‌رسند.

به نظر نویسنده، راه‌حل بهتر شاید این باشد که غول‌های شبکه‌های اجتماعی شیوه‌ خود را تغییر بدهند. کاهش سرعت گسترش اطلاعات یکی از این سیاست‌هاست. به عنوان مثال، واتس‌اَپ ارسال پیام به گروه‌های بسیار بزرگ را محدود کرده است. شرکت‌های آنلاین همچنین باید حضور بیشتری در کشورهایی که به آنها خدمات ارائه می‌دهند، داشته باشند، تا با مشکلاتی که در این کشورها در رابطه با رسانه‌های اجتماعی وجود دارد، مقابله کنند.

راهکار مهم‌تر، تغییر مدل‌های کسب‌وکار است. بیزنس‌مدل تمام شبکه‌های اجتماعی به این طریق است که با جذب کاربر بیشتر، از طریق تبلیغات درآمدزایی کنند.

پیش‌بینی کارشناسان این است که این روند در آینده بدتر خواهد شد. بنابراین بهتر است تنها اتصال به اینترنت هدف نباشد و از آن مهم‌تر باید مردم را برای آنچه که قرار است بدانند، آماده کنند.