ترکیه در سالهای اخیر یکی از کشورهایی بوده که با سرعت بالایی در مسیر تحول انرژی حرکت کرده است. اکنون این کشور با تمرکز ویژه بر توسعه فناوری راکتورهای مدولار کوچک (SMR)، گام مهمی در جهت افزایش امنیت انرژی، کاهش وابستگی، ارتقای صنایع سنگین و پایبندی به الزامات زیستمحیطی بینالمللی برداشته است.
آلمان با چرخشی تاریخی به همجوشی هستهای روی آورده است؛ همکاری غول انرژی RWE با استارتآپ Focused Energy نشان میدهد برلین میخواهد در رقابت جهانی انرژی پاک و نامحدود آینده پیشتاز باشد.
افزایش خیرهکننده مصرف برق در جهان، بهویژه در مراکز داده و زیرساختهای هوش مصنوعی، بسیاری از کشورها و شرکتهای بزرگ فناوری را با چالشی بیسابقه روبهرو کرده است. تقاضا برای انرژی پایدار، ارزان و بدون کربن روزبهروز افزایش مییابد. در این میان، راکتورهای مدولار کوچک هستهای (SMR) به عنوان نسل جدید و انعطافپذیر انرژی هستهای، توجه دانشگاهها، غولهای فناوری، و نهادهای دولتی را به خود جلب کردهاند. این فناوری که سالها تنها در حد تئوری بود، اکنون بهسرعت در مسیر اجرا قرار گرفته و میتواند به یکی از مهمترین ابزارهای تامین انرژی پایدار در دهههای آینده تبدیل شود.
با رشد انفجاری فناوریهای هوش مصنوعی و افزایش نیاز مراکز داده به برق پایدار، پاک و قابلکنترل، صنعت انرژی به دنبال راهکارهایی نوآورانه و آیندهنگر است. در چنین شرایطی، یک استارتآپ فرانسوی به نام Stellaria گامی بزرگ در مسیر تحول انرژی برداشته است.
جهان در آستانه یکی از بزرگترین تحولات انرژی طی یک قرن اخیر قرار دارد. رشد شتابان هوش مصنوعی و انفجار تقاضای برق، که از سوی مراکز داده عظیم و سامانههای پردازشی نسل جدید هدایت میشود، صنایع انرژی را در برابر یک چالش بیسابقه قرار داده است. در چنین شرایطی، انرژی هستهای که سالها تحت فشار نگرانیهای ایمنی، مقررات پیچیده و مخالفتهای عمومی رو به افول گذاشته بود. اکنون با قدرتی تازه به صحنه بازگشته است.
یکی از مهمترین گامهای تاریخی در صنعت هستهای آمریکا برداشته شد: شرکت TerraPower، بنیانگذاری شده توسط بیل گیتس، با عبور موفق از مرحله حساس ارزیابی زیستمحیطی فدرال، یک قدم دیگر به ساخت اولین نیروگاه هستهای پیشرفته تجاری کشور نزدیک شده است.
نسل جدیدی از راکتورهای هستهای به نام میکروراکتورها یا ریزوراکتورها در حال توسعه است؛ فناوریای که میتواند تنها در فضایی به اندازه یک زمین فوتبال نصب شود و برق مورد نیاز یک شهر کوچک، یک دانشگاه یا حتی یک پایگاه نظامی را تأمین کند.
در سالهای اخیر، توجه ویژهای به فناوری میکروراکتورها بهعنوان نسل جدید تولید انرژی جلب شده است. این راکتورها به دلیل اندازه کوچک، انعطافپذیری بالا و ایمنی بیشتر، گزینهای جذاب برای تأمین انرژی پاک و پایدار محسوب میشوند. اکنون یک معامله مهم میان دو شرکت آمریکایی و بریتانیایی میتواند سرآغاز تحولی تازه در بازار میکروراکتورها باشد.
منطقه جنوب شرقی آسیا یکی از سریعترین اقتصادهای در حال رشد جهان است؛ جایی که تقاضا برای انرژی به شکل مداوم رو به افزایش است. در حال حاضر بخش عمده برق این کشورها از طریق سوختهای فسیلی بهویژه زغالسنگ و گاز تأمین میشود؛ منابعی که هم هزینههای بالایی دارند و هم به شدت آلاینده محیط زیست هستند. اکنون، در شرایطی که بسیاری از کشورهای توسعهیافته و در حال توسعه به سمت انرژیهای نو و هستهای حرکت کردهاند، تب انرژی هستهای به این منطقه نیز رسیده است. کشورهایی مانند ویتنام، اندونزی، فیلیپین و تایلند با وجود نداشتن حتی یک نیروگاه هستهای فعال، به دنبال برنامهریزی برای ورود به این عرصه هستند.
در دنیای امروز که تقاضا برای انرژی، بهویژه از سوی مراکز داده هوش مصنوعی، به شکلی بیسابقه در حال افزایش است، صنعت هستهای به دنبال راهحلهای نوآورانه است.
جهان در سال ۲۰۲۴ شاهد رکوردی تاریخی در تولید برق از انرژی هسته ای بود. طبق گزارش جدید انجمن جهانی هستهای (WNA)، نیروگاههای هستهای جهان موفق شدند ۲۶۶۷ تراوات ساعت برق تولید کنند؛ رقمی که رکورد پیشین ۲۶۶۰ تراوات ساعت در سال ۲۰۰۶ را شکست. این دستاورد نشاندهنده رشد پایدار صنعت هستهای و نقش کلیدی آن در تأمین انرژی کمکربن برای مقابله با بحران اقلیمی است.
در سالهای اخیر، رشد شتابان هوش مصنوعی و خدمات ابری، تقاضای بیسابقهای برای انرژی ایجاد کرده است. مراکز دادهای که قلب تپنده این فناوریها هستند، به سرعت به یکی از بزرگترین مصرفکنندگان برق در جهان تبدیل شدهاند. در این میان، انرژی هستهای به ویژه در قالب راکتورهای مدولار کوچک (SMR) به عنوان یک راهحل آیندهنگرانه مطرح شده است. شرکت آمازون با همکاری غولهای انرژی جهان، گام بزرگی برای تحقق این آینده برداشته است.
در مسیر جهانی برای دستیابی به انرژی پاک و پایدار، چین با توسعه و نصب اولین راکتور هستهای مدولار کوچک (SMR) تجاری جهان، "لینگلانگ-۱" (Linglong-1)، گامی بلند برداشته است. این راکتور ۱۲۵ مگاواتی، نه تنها نقطه عطفی در صنعت هستهای محسوب میشود، بلکه با قابلیت تولید یک میلیارد کیلوواتساعت برق در سال، میتواند انرژی ارزان و کمکربن را برای حدود ۵۲۶ هزار خانه تأمین کرده و سالانه ۸۸۰ هزار تن دیاکسید کربن را کاهش دهد. این نوآوری، با ابعاد کوچک، ایمنی پیشرفته و سرعت ساخت بالا، الگویی برای آینده انرژی هسته ای خواهد بود.
آمریکا، به رهبری دونالد ترامپ، با اتخاذ یکسری دستورات اجرایی گسترده، گام بلندی در مسیر تسریع توسعه انرژی هستهای برداشته است. هدف این طرحها، نه تنها رقابت با چین در عرصه فناوری و انرژی، بلکه تأمین نیازهای رو به رشد مراکز داده هوش مصنوعی و زیرساختهای دفاعی است.
در جستجوی راهکارهای پایدار برای تأمین انرژی مورد نیاز بشر، فناوری همجوشی هسته ای به عنوان یک امید نوظهور مطرح شده است. این فرآیند که در قلب ستارگان رخ میدهد، پتانسیل تولید انرژی پاک و بیپایان را بدون انتشار گازهای گلخانهای دارد. در این میان، چین با پروژه جاهطلبانه راکتور BEST، گامی بلند در این مسیر برداشته و در رقابتی تنگاتنگ با آمریکا، برای دستیابی به این منبع انرژی حیاتی تلاش میکند.
کارشناس ارشد مسائل بینالملل گفت: در نتیجه گزارش مهمی درباره نیازهای هستهای ایران در بلندمدت توصیه میکند که تا سال ۱۹۹۴، 20 راکتور هسته ای در مدت زمان دو دهه ساخته شود. بیش از ۳۰ سال بعد، ایران هنوز از تحقق این چشمانداز بسیار عقبتر است.
در کورس رقابت جهانی برای یافتن منابع انرژی پاک و پایدار، چین بار دیگر با یک دستاورد علمی و فناورانه پیشگام شده است. این کشور با راهاندازی نخستین راکتور توریم نمک مذاب جهان در قلب صحرای گبی، نه تنها توانمندیهای خود را در عرصه فناوریهای نوین هستهای به نمایش گذاشته، بلکه افقهای جدیدی را در صنعت انرژی هستهای گشوده است.
محققان دانشگاه ایالتی اوهایو موفق به توسعه فناوری تولید برق از زباله های هسته ای شدند. این فناوری با استفاده از کریستالهای سوسوزن و سلولهای خورشیدی، تشعشعات گاما را به انرژی الکتریکی تبدیل میکند.
تگزاس، قطب انرژی آمریکا، با سرمایهگذاریهای کلان و حمایتهای دولتی، به مرکز توسعه انرژی هسته ای پیشرفته تبدیل میشود. این ایالت با پروژههایی نظیر راکتورهای کوچک نمک مذاب و مدولار، در تلاش است تا نیازهای رو به رشد انرژی خود را به شیوهای پایدار و ایمن تأمین کند. راکتورهای پیشرفته با مزایایی چون افزایش ایمنی، کارایی بالاتر و تولید ضایعات کمتر، نویدبخش آیندهای روشن برای انرژی هستهای در تگزاس و جهان هستند.
