کد مطلب: ۵۸۶۴۹۲

ایران آذربایجان را دور می‌زند؟/سلاح ایران علیه اتحاد ترکیه-آذربایجان چیست؟

ایران آذربایجان را دور می‌زند؟/سلاح ایران علیه اتحاد ترکیه-آذربایجان چیست؟

تنش سیاسی اخیر میان ایران و جمهوری‌آذربایجان از مدت‌ها قبل زمینه‌هایی داشته است. به گزارش تجارت‌نیوز، با این همه، فارغ از تمامِ نتایج محتملی که این تنش می‌تواند بر ژئوپولتیک منطقه باقی بگذارد، ظاهرا طلیعه یک بحران تازه میان کشورهای منطقه هم هویدا شده است: ایران بنا دارد «ارمنستان» را در پروژه «کریدور شمال-جنوب»، جایگزین

تنش سیاسی اخیر میان ایران و جمهوری‌آذربایجان از مدت‌ها قبل زمینه‌هایی داشته است.

به گزارش تجارت‌نیوز، با این همه، فارغ از تمامِ نتایج محتملی که این تنش می‌تواند بر ژئوپولتیک منطقه باقی بگذارد، ظاهرا طلیعه یک بحران تازه میان کشورهای منطقه هم هویدا شده است: ایران بنا دارد «ارمنستان» را در پروژه «کریدور شمال-جنوب»، جایگزین «جمهوری‌آذربایجان» کند و به اتحاد «ترکیه-آذربایجان» ضربه بزند.

ایران آذربایجان را دور می‌زند؟

همین چند روز پیش بود که خیرالله خادمی، معاون وزیر راه و شهرسازی از مذاکره با مقامات ارمنستان برای احداث یک کریدور جدید جاده‌ای خبر داد و گفت: «ارمنستان به دنبال ساخت جاده ترانزیتی جدیدی از ایران تا گرجستان است و ما هم برای مشارکت در ساخت این مسیر جدید که کشورمان را به گرجستان می‌رساند، اعلام آمادگی کرده‌ایم. البته این کریدور جدید ترانزیتی، جدا از ساخت مسیر جایگزین «گوریس-قاپان است» و درباره ساخت مسیر جایگزین یا همان جاده «تاتو» هم به توافقاتی رسیده‌ایم.»

خادمی ادامه داد: «در حال حاضر یک مسیر ارتباطی از مرز «نوردوز» در استان آذربایجان شرقیِ ایران تا شهر «ایروان» در ارمنستان به طول حدود ۴۰۰ کیلومتر وجود دارد که این مسیر به عنوان «کریدور شمال-جنوب» به مرز گرجستان می‌رسد و عملا این مسیر بخشی از «کریدور شمال- جنوب» کشورمان محسوب می‌شود که از این مسیر، از طریق ارمنستان و گرجستان به حوزه قفقاز و در نهایت به اروپا متصل می‌شویم.»

78830

آذربایجان به پشت‌گرمی ترکیه (و البته اسرائیل) این اواخر در حالی تنش‌آفرینی در مرز ایران است.

اما این خبری نیست که بشود به راحتی از کنارش گذشت، چرا که «کریدور شمال-جنوب» (International North-South Transport Corridor)، در حال حاضر مهم‌ترین پروژه ترانزیتی ایران (به لحاظ نزدیکی به فاز اجرایی) است.

این در حالی است که مطابق تمام برنامه‌ریزی‌های قبلی، قرار بوده که مسیر این کریدور، از هند آغاز شده، از بندر «چابهار» در ایران بگذرد و سپس با عبور از خاک جمهوری‌آذربایجان به روسیه و سپس فنلاند برسد.

حالا اما به نظر می‌رسد که تنش اخیر میان ایران و جمهوری‌آذربایجان، موجب شده که ایران، ارمنستان و گرجستان را جایگزین این کشور کند. همزمان، از آنجا که هر دویِ این جمهوری‌های کوچک (با مجموع جمعیت حدود ۷ میلیون نفری و مجموع تولید ناخالص داخلی حدود ۳۰ میلیارد دلاری) از عبور یک کریدور ترانزیتیِ بین‌المللی از خاک‌شان به شدت منتفع می‌شوند، به نظر می‌رسد که پیشنهاد جدید ایران، آن اندازه جذاب باشد که آنها نتوانند ردش کنند.

چه بر سر کریدور قبلی می‌آید؟

اما آیا ایران می‌تواند جمهوری‌آذربایجان را از یک کریدور بین‌المللی که برای آن سال‌ها برنامه‌ریزی شده، به همین راحتی کنار بگذارد؟ واقعیت این است که ایران می‌تواند این کار را انجام دهد و این ماجرا مسبوق به سابقه هم هست و ترکیه و چین، قبلا همین بلا را سرِ ایران آورده بودند.

حدود یک سال پیش، ترکیه و چین از مسیری ریلی به طول حدود ۱۱ هزار و ۵۰۰ کیلومتر رونمایی کردند که «شیان» (در چین) را به «پراگ» (در جمهوری‌چک) وصل می‌کند. به صورت جزئی‌تر، این مسیر کالاهای تجاری را از شهر «آق‌تاو» در قزاقستان را از طریق عرضِ دریای خزر، به «باکو» در جمهوری‌آذربایجان، «تفلیس» در گرجستان، «استانبول» در ترکیه و در نهایت خاک اروپا می‌رساند.

«عادل کارا اسماعیل‌اوغلو»، وزیر ارتباطات و زیرساخت‌های ترکیه، چندی پیش در گفتگو با پایگاه اینترنتی «حریت» در این کشور، در مورد این مسیر ریلی گفته بود که حرکت این قطار، نوید یک دوره جدید در صادرات را برای ترکیه می‌دهد.

«کارا اسماعییل اوغلو» با تاکید بر اینکه ترکیه در طول ۱۸ سال گذشته زیرساخت‌های ارتباطی خود را با طرح‌های مختلف تقویت کرده و بهبود بخشیده است، هدف ترکیه را قرار گرفتن این کشور در بین یکی از ۱۰ اقتصاد برتر جهان خواند و گفت: «با بهره‌برداری از این مسیر به این هدف یک گام دیگر نزدیک‌تر شده‌ایم.»

https3A2F2Fs3 ap northeast 1.amazonaws.com2Fpsh ex ftnikkei 3937bb42Fimages2F aliases2Farticleimage2F42F22F12F32F23383124 1 eng GB2F20191106 Turkey rail journey Map

چین، قزاقستان، جمهوری‌آذربایجان و ترکیه، پیش از این ایران را از در بخش عمده «جاده ابریشم جدید» دور زده بودند.

نکته مورد نظر اما این است که پیش از این، قرار بود این مسیر ریلی به عنوان بخشی از طرحِ جاه‌طلبانه «جاده ابریشم جدید» (موسوم به طرح «یک کمربند-یک جاده») از ایران عبور کند، اما فرصت‌سوزی‌های ایران و مذاکرات پشت‌پرده ترکیه، جمهوری‌آذربایجان و قزاقستان با چین، عملا مسیری را که با عبور از ایران کوتاه‌تر هم می‌شد، به نفع این کشورها تغییر داد.

حالا هم ماجرا می‌تواند به همین طریق پیش برود. در طرح اصلیِ «کریدور شمال-جنوب»، کالاهای هندی (به عنوان سومین اقتصاد بزرگ جهان در آینده) وارد بندر «چابهار» در ایران می‌شوند و سپس، از طریق شبکه ریلی ایران به آستارا می‌رسند.

شبکه راه‌آهن ایران در آستارا اکنون به آن سویِ مرز، یعنی آستارایِ آذربایجان متصل است و ادامه مسیر تا «مسکو» و «سن پترزبورگ» در روسیه و سپس خاکِ اروپا هم در این طرح مشخص شده است. (البته یک مسیر جایگزینِ ریلی-دریایی هم وجود دارد که باز هم از خاک ایران عبور کرده، به بندر «باکو» در آذربایجان و سپس بندر «آستاراخان» در روسیه می‌رسد و از آنجا دوباره به شبکه ریلی روسیه می‌پیوندد.)

ضربه از ناحیه اقتصاد و ترانزیت

به این ترتیب، ایران در این ماجرا دست بالا را دارد و ضرر (یا دست‌کم عدم‌النفعی) که از این نظر به جمهوری‌آذربایجان و حتی ترکیه وارد می‌شود، می‌تواند بسیار هنگفت و در مقیاس سالانه، برابر با چندین میلیارد دلار باشد. با این همه، ملاحظاتی هم وجود دارد که ممکن است دست و پای ایران را ببندد.

بر اساس اطلاعات موجود، همین حالا هم «کریدور شمال-جنوب» در ایران در دو بندر «شهید رجایی» (بندرعباس) و «شهید بهشتی» (چابهار) دارای زیرساخت‌های لازمِ ریلی هست و راه‌آهن آستارا-آستارا (میان ایران و جمهوری‌آذربایجان) هم در سال ۱۳۹۷ افتتاح شده است. تنها حلقه مفقوده در این میان، مسیر ریلی ۱۶۴ کیلومتریِ رشت-آستارا در خاک ایران است که شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور متولی پیش‌بردِ آن است.

2942729

کریدور شمال-جنوب نسخه‌های متعددی (روی کاغذ) دارد، اما در هر حال، ایران می‌تواند ارمنستان را با آذربایجان جایگزین کند.

از طرفی، یک خط‌ آهن متروک میان ایران و ارمنستان از مرز «جلفا» وجود دارد که به دلیل جنگ «قره‌باغ» میان آذربایجان و ارمنستان غیر قابل استفاده شده، اما در جریان سفر چندیِ پیش وزیر پیشینِ راه و شهرسازی ایران به ارمنستان، در مورد فعالیت مجدد آن توافق شده است. به این ترتیب، ظاهرا ایران می‌تواند بدون هزینه بالا، جمهوری‌آذربایجان را از ابرپروژه «کریدور شمال-جنوب» کنار بگذارد.

دو «کارت برنده» دیگر در دست ایران

اما ایران کارت‌های برنده دیگری هم در اختیار دارد که تاکنون کمتر در مورد آن صحبت شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهند که علاوه بر «کریدور شمال-جنوب»، دو کریدور ترانزیتیِ دیگر هم وجود دارد که ایران می‌تواند در صورت لزوم، مانع از انتفاع اتحاد «ترکیه-آذربایجان» از آنها شود.

نخستین مورد، «کریدور جنوب-غرب» است که ایده اجرای آن در سال ۲۰۱۶ میلادی، میان ایران، آذربایجان و گرجستان شکل گرفت و کشورهایی مانند اوکراین و لهستان هم در مسیر آن قرار می‌گیرند. این پروژه هم مشابه پروژه «کریدور شمال-جنوب» (با اندکی تفاوت) است و حالا ایران می‌تواند در این طرح، ارمنستان را جایگزین جمهوری‌آذربایجان کند.

TURKEY TO PAKISTAN TRAIN 2

کریدور اسلام‌آباد-تهران-استانبول، یک برگ برنده دیگر برای ایران است تا روابط ژئوپولتیک در منطقه را به نفع خود تغییر بدهد.

مورد دوم اما بسیار مهم‌تر است: «کریدور اسلام‌آباد-تهران-استانبول». این کریدور برای ترکیه و پاکستان به شدت اهمیت دارد و از آنجا که این دو کشور اخیرا در همراهی با جمهوری‌آذربایجان، رزمایشی مشترک به نام «سه برادر» اجرا کردند که ایران آن را در تقابل با خود تلقی کرد، به نظر می‌رسد که باید آن را جدی گرفت.

این کریدور همین حالا هم فعال است و در آینده دو اقتصاد بزرگ ترکیه و پاکستان نقش اساسی بازی خواهد کرد. با این همه، ترکیه و پاکستان، احتمالا بسیار نگران هستند که دخالت‌شان در تنش سیاسی-نظامی میان ایران و آذربایجان، ممکن است بر عملکرد این کریدور ترانزیتی هم تاثیر بگذارد.

ملاحظات دیگر: ایران باز هم مزیت‌هایی دارد

با این همه دست ایران حتی باز هم پرتر از این‌ها است. ترکیه با وجود عضویت در «ناتو»، فی‌نفسه با اتحادیه اروپا (به ویژه اعضایی از آن همچون یونان و قبرس) به شدت مشکل دارد. تقریبا همه ناظران سیاسی هم معتقدند پروژه پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا (که در طول ۳ دهه گذشته برای ترک‌ها به شدت حیثیتی شده بود) حالا از سوی ترکیه و اتحادیه اروپا به طور کامل کنار گذاشته شده است.

به همین دلیل است که ترکیه، حالا بیشتر تلاش می‌کند نقش یک «برادر بزرگ‌تر» را ایفا کند و پوشیدنِ لباسِ یک دولت-ملت اروپایی را به فراموشیِ نسبی سپرده است. همزمان و از سویِ مقابل، بر اساس شواهد، دور از انتظار نیست که سه کشور منطقه قفقاز (آذربایجان، ارمنستان و گرجستان) به عضویت اتحادیه اروپا در بیایند.

رئیسی با ارمنستان

روابط خوب ایران با ارمنستان و گرجستان (کشورهایی با اکثریت مسیحی-ارمنی) به نفع روابط ایران و اروپا هم خواهد بود.

دست بالایِ ایران اینجا هویدا می‌شود: رابطه خوب ایران با ارمنستان و گرجستان، یعنی کشورهایی با اکثریت مسیحی-ارمنی، در رابطه ایران-اروپا، به طرف ایرانی امتیازهای متعددی می‌دهد.

این در حالی است که برخی کشورهای اروپایی همچون فرانسه از یک سو و این اواخر آمریکا از دیگر سو، بی‌تمایل نیستند که ترکیه را لای منگنه قرار بدهند و حالا شاید تنش میان ایران و آذربایجان، فرصت مناسبی برای آنها باشد. هر چه باشد، بازی ژئوپولتیک در منطقه وارد فاز تازه‌ای شده است.

نظرات

مخاطب گرامی توجه فرمایید:
نظرات حاوی الفاظ نامناسب، تهمت و افترا منتشر نخواهد شد.

  • پاکزاد

    بجای نگاه به شرق نگاه به غرب انجام بشه تمامی کریدورها درست میشه. شما که دارید به شرق غش میکنید همینو به غرب غش کنید تمام مشکلات حل میشه. ترکیه در قبال غفلت ایران بدون یک قطر نفت امروز به اینجا رسیده. امروز سیاست هوشمندانه و خوش فکری و یسری ظرایف دوراندیشی نیازه.

  • سامان

    نفوذی های ترکیه در این سایت هستند. طرف یا خیلی شوته که میگه که داره از آذبایجان و ترکیه طرفداذی می کنه یا واقعا نفوذی دشمن هست. ایران باید آذبایجان رو سر جاش بشونه

    • ملت

      یاد بگیر که فقط خودت خوب نیستی بعد ایران غلط زیادی می خورد با کشورهای همسایه سر جنگ بزارد بعدش هم کشورها روی منافع ش ان رابطه برقرار می کنند باید منافع ها را با همسایه ها جوری میزان کنی که از چیزی به خودت هم برسد

  • ابوالفضل

    جالب بود

  • ناشناس

    هویت ایرانی و منافع ملی راه نجات ایران

  • ناشناس

    چقدر ایران بدبخت شده

  • تورج

    این توانایی ها بالقوه بوده و با مدیریتی همه جانبه نگر بالفعل میشوند . در حالیکه دیدگاه مدیریت در ایران و بخصوص در سیاست خارجی تک بعدی است . البته آذربایجان در اتحادیه اروپا پذیرفته نخواهد شد . به همان دلایل که ترکیه پذیرفته نشد . ولی ارمنستان و گرجستان هم با کوچکترین امتیازی ایران را کنار خواهند گذاشت .

  • ناشناس

    راه ابریشم هدفش این نیس که کشور ها رو میانبر بزنه. هر چقدر کشورهای زیادی در راستای راه ابریشم باشه به نفعه چین و بقیه کشورهاس. شما فقط خودتو میبینی. بقیه کشورها رو میخای دور بزنی که هندوستان و خودت سود کنی‌. اما ترکیه میخاد علاوه بر ایران، تاجیکستان، افغانستان، ترکمنستان و .. هم سود کنند.این شمایی که میخای کشور های همسایه رو دور بزنی.
    در ضمن گرجستان با ترکیه رابطه اش خوبه. همین چن وقت پیش راه ارمنستان به روسیه رو بست. اگر شما به ارمنستان هم راه پیدا کنین. گرجستان این اجازه رو نمیده دور بزنی عزیز..

  • ناشناس

    مسیر ارمنستان، گرجستان ،روسیه، شاید روی کاغذ جالب و سهل به نظر بیاید ولی در واقع اینچنین نیست. ارمنستان یک کشور کوهستانی است. و با اینکه کشور کوچکی است ولی به دلیل صعب العبور بودن برای رفتن از جنوب تا شمال و بلعکس ۱۰ ساعت زمان نیاز است .بعد وارد گرجستان میشود گرجستان فقط یک راه ارتباطی یا روسیه دارد که آن هم از بین کوههای قفقاز عبور می کند.و قبل از رسیدن به آن ۵ ساعت نیز باید در گرجستان رانندگی کنی و در کل به دو کشور گرجستان و ارمنستان عوارض عبور پرداخت نمایی. این در حالی است که گرجستان با ارمنستان و روسیه دارای مشکلات سیاسی و ارضی است که نمونه آن جنگ ۲۰۰۸ رخ داد.در صورتی که مسیر آذربایجان به روسیه به صرفه تر و اقتصادی است. از آن گذشته ارمنستان برای ارتباط ریلی با ایران باید بار هم از مسیر آذربابجان و منطقه نخجوان اقدام کند.

  • ناشناس

    من نمیدونم این نظرات بالا که بسیار خوب وپسندیده هست ایا واقعا دولت وسران کشور این راهکارها را میخونن لطفا همین مسیر را ادامه بدید وباکو وانکارا را از این کریدو ر دستش را قطع کنید انها زرنگ هستن با چرب زبانی ایران وملت مارا خانه خراب کردن اینهمه مسیر ددریم چرا باید التماس علی اف را بکنیم.انشاالله مسیرها هموار بشه برای ایران عزیزمان.

  • داریوش

    قطعا مسیر ارمنستان گرجستان به طرف روسیه یک مسیر سیاسی است و توجیه اقتصادی ندارد .ارمنستان جاده ترانزیتی استاندارد ندارد و در خیلی جاها باید جاده و تونل احداث شود. ارمنستان بودجه لازم برای این کار را ندارد و ایران صادرات زیادی به روسیه و اروپا ندارد که بخواهد برای این مسیر سرمایه گذاری کند. و در صورت سرمایه گذاری به شرط راه اندازی کریدور جنوب شمال و گذر این کریدور از ارمنستان بازگذشت این سرمایه سالها به طول خواهد انجامید. و با توجه به کوهستانی بودن ارمنستان مسیر طولانی تر وهزینه ترانزیت بیشتر خواهد شد.در ضمن بعد از ارمنستان از کشور گرجستان هم برای رسیدن به روسیه باید عبور کرد و این یعنی عوارض به دو کشور. گرجستان هم یک جاده بیشتر به روسیه ندارد. که آن هم کوهستانی است و به دلیل جغرافیایی و مشکلات سیاسی و سرزمینی گرجستان با ارمنستان و روسیه همیشه ترانزیت از این منطقه دشوار می باشد. در ضمن ارمنستان دارای راه آهن گسترده ای نیست و برای ساختن راه آهن برای این کشوردر صورت براورده شدن میلیاردها دلار سرمایه سالها وقت نیاز است. و در حال حاضر هم اگر بخواهد ارتباط ریلی با ایران داشته باشد باید از راه آهن جمهوری آذربایجان استفاده کند