علی کرمی 
کروناویروس و گرمایش زمین؛ آمارهایی مربوط به بزرگ‌ترین کاهش آلودگی
امروزه ما در حال عبور از بزرگ‌ترین کاهش آلودگی کربن در طول تاریخ هستیم. هیچ جنگی، رکودی یا همه‌گیری نتوانسته است همانند کروناویروس، چنین اثری بر میزان آلودگی‌های کربن تنها طی چند ماه داشته باشد. منابع مختلفی نشان می‌دهند که چنین کاهش خروجی کربن بی‌سابقه است. اما با وجود اینکه امسال سقوط شدیدی در این
امروزه ما در حال عبور از بزرگ‌ترین کاهش آلودگی کربن در طول تاریخ هستیم. هیچ جنگی، رکودی یا همه‌گیری نتوانسته است همانند کروناویروس، چنین اثری بر میزان آلودگی‌های کربن تنها طی چند ماه داشته باشد.
منابع مختلفی نشان می‌دهند که چنین کاهش خروجی کربن بی‌سابقه است.
اما با وجود اینکه امسال سقوط شدیدی در این مورد خواهیم دید، غلظت کربن دی‌اکسیدی که در اتمسفر وجود دارد و در حال گرم کردن زمین است به مرحله پایدار نخواهد رسید، مگر آنکه سطوح آلودگی دنیا به صفر خالص برسد.
همان‌طور که نمودار زیر نشان می‌دهد، آنفولانزای اسپانیایی باعث فوت میلیون‌ها نفر در صد سال پیش شد؛ از آن زمان تا‌به‌حال، به سبب مصرف نفت، گاز و زغال‌سنگ، آلودگی‌های کربن دی‌اکسید به‌شدت افزایش پیدا کرده است.
در حالی که دنیا به‌واسطه بهره‌وری از این انرژی‌ها متحول شده، کربنی که از این طریق وارد اتمسفر شد باعث افزایش دمای جهان به میزان ۱ درجه سانتی‌گراد از سال‌های ۱۸۵۰ میلادی به بعد شده است.
اگر شرایط فعلی ادامه داشته و سطوح کربن دی‌اکسید به میزان شدیدی کاهش پیدا نکند، تا پایان قرن جاری دمای زمین می‌تواند حدود ۳ تا ۴ درجه سانتی‌گراد افزایش یابد.
همان‌گونه که نمودار نشان می‌دهد، بسیاری از اتفاقات مختلف طی ۱۰۰ سال گذشته توانسته‌اند سبب کاهش‌های قابل‌توجهی در آلودگی‌های کربنی شوند.
شاید در خصوص این اتفاقات، بحران اقتصادی سال ۲۰۰۷-۲۰۰۸ بسیار قابل‌توجه باشد، اما در واقعیت این اتفاق تنها توانست حدود ۴۵۰ میلیون تن از آلودگی‌های جهانی را کاهش دهد؛ رقمی که با توجه به مقیاس، چندان اثرگذار نبود. برای مقایسه، کاهش آلودگی ناشی از جنگ جهانی دوم حدود ۸۰۰ میلیون تن بود.
این رقم، حتی از کاهش‌های ناشی از رکود جهانی در سال‌های ۱۹۸۰ و بحران نفتی سال‌های ۱۹۷۰ است.
در طول این دو دوره، میزان کربن دی‌اکسید حدود ۱ میلیارد تن کاهش یافت.
اما تمامی این شوک‌های گذشته در مقایسه با شوک ناشی از همه‌گیری کرونا، بسیار کوچک به نظر خواهد آمد.
تنها در طی چند ماه، تقاضا بین‌المللی برای انرژی با کاهشی شدید روبه‌رو شده است.
آژانس جهانی انرژی (IEA) اعلام کرده که امسال، مصرف انرژی دنیا ۶ درصد کمتر از سال گذشته خواهد بود؛ این رقم معادل از دست دادن تقاضای انرژی کل هند در طول سال است.
این اتفاق باعث کاهش‌های شدید در ایجاد کربن دی‌اکسید می‌شود.
تعدادی از تحلیل‌های مختلف نشان داده که میزان آلودگی‌ها در سال جاری حدود ۴ تا ۸ درصد کاهش پیدا خواهد کرد؛ که این رقم برابر کاهش ۲ تا ۳ میلیارد تنی کربن دی‌اکسید می‌شود. این مقدار تقریبا می‌تواند ۶ تا ۱۰ برابر از میزان کاهش ناشی از رکود قبلی بیشتر باشد.
سفرهای ما کاهش پیدا کرده است
چه سفرهای هوایی و چه زمینی، تمام دنیا به‌شدت از میزان سفرهای خود کاسته است. همچنین به نقل از IEA، قرنطینه‌های کامل در برخی از کشورها باعث شد تا تقاضای برق بیش از ۲۰ درصد کاهش پیدا کند.
در طی سال جاری، نیاز به برق ۵ درصد کاهش پیدا خواهد کرد؛ این رقم بزرگ‌ترین مقدار آن از زمان رکود بزرگ سال‌های ۱۹۳۰ خواهد بود.
دکتر فیث بیرول، مدیر اجرایی IEA، بیان می‌کند که «این اتفاق یک شوک تاریخی به‌تمامی دنیای انرژی است».
این تغییرات در تقاضای انرژی، باعث اثرات ثانویه بر تقاضای جهانی زغال‌سنگ نیز خواهد شد، که قرار است در سال جاری میلادی ۸ درصد کاهش پیدا کند.
از آنجایی که چین اولین کشوری بود که با ویروس کرونا مواجه شد و در نتیجه، اولین کشوری بود که اقتصاد خود را متوقف کرد، مصرف زغال‌سنگ در ابتدا کاهش شدیدی تجربه کرد. اما پس‌ازآن دوره، مصرف به روندهای قبلی نزدیک شده و در حال حاضر متخصصان پیش‌بینی می‌کنند که تولید زغال‌سنگ تنها ۱ درصد در سال ۲۰۲۰ کاهش پیدا خواهد کرد.
محققان بیان کرده‌اند بزرگ‌ترین عاملی که باعث کاهش آلودگی کربن دی‌اکسید در سال جاری می‌شود، کاهش حملونقل جاده‌ای خواهد بود.
به نقل از IEA، میزان فعالیت‌های حملونقل جاده‌ای تا پایان ماه مارس ۲۰۲۰، به میزان نصف سطح سال ۲۰۱۹ آن رسید. همان طور که در نمودارها مشاهده می‌کنید، تقریبا تمامی کشورها با کاهش شدید در حملونقل جاده‌ای مواجه شده‌اند. و در نتیجه، مصرف نفت نیز به‌شدت کاهش یافته است.
اریک هولم ریسو، یکی از محققان شرکت رایستاد انرژی، سخنان جالبی درباره این موضوع دارد: «در زمان رکود سال ۲۰۰۹، میانگین تقاضای نفت نسبت به سال ۲۰۰۸ حدود ۱٫۳ میلیون بشکه کاهش یافت. و در حال حاضر، پیش‌بینی می‌شود که به‌طور میانگین، تقاضا در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ به میزان ۱۰ میلیون بشکه کاهش پیدا کند.»
«این بار، چرخه بسیار شدیدتری در حال رخ دادن است.»
به طرز مشابهی، سفرهایی هوایی نیز به میزان قابل‌توجهی کمتر شده‌اند؛ اما میزان این کاهش در نقاط مختلف دنیا متفاوت است.
در اروپا، تعداد پروازها به میزان ۹۰ درصد کاهش پیدا کرده است، در حالی که آمریکا از این نظر مقاوم‌تر عمل کرده و نسبت به سال قبل، میزان پروازهای آمریکا تنها دچار کاهش ۵۰ درصدی شده است. اما به‌طور کلی و در تمام دنیا، تقاضا برای سوخت جت (سوخت هواپیما) حدود ۶۵ درصد نسبت به آوریل سال ۲۰۱۹ کمتر شده است.
رابی اندرو، محقق ارشد در مرکز تحقیقات اقلیمی و محیطی (CICERO)، بیان می‌کند: «چیزی که ما می‌بینیم، بزرگ‌ترین کاهش در فعالیت‌های ترافیک هوایی است.»، و اینکه «آلودگی‌های هوایی تنها ۳ درصد از کل آلودگی‌های دنیا را تشکیل می‌دهند. پس با وجود اینکه کاهش حملونقل زمینی نسبت به هوایی کمتر بوده است، میزان خالص کاهش آلودگی از طریق کاهش حملونقل زمینی بسیار بزرگ‌تر خواهد بود.»
همه کشورها مثل هم نیستند
در حالی که قرنطینه‌ها و توقف اقتصاد ممکن است در میان تمامی کشورها مشابه به نظر بیاید، در بحث کاهش آلودگی در میان شهرهای مختلف تفاوت‌های بسیاری وجود دارد.
برای مثال، اگر بخواهیم شهرهای نیویورک و پاریس را مقایسه کنیم، تفاوت‌ها بسیار قابل‌توجه‌اند.
نسبت به حالت عادی، پاریس کاهش ۷۲ درصدی (با تقریب ۱۵ درصد کمتر یا بیشتر) در کربن دی‌اکسید نسبت به سال گذشته را تجربه کرده است.
در همین دوره، کاهش کربن دی‌اکسید در نیویورک تنها به ۱۰ درصد می‌رسد.
پس دلیل چنین تفاوت زیادی چیست؟
فیلیپه سیاس، یکی از محققان موسسه پیر سیمون، بیان می‌کند که «در پاریس، هیچ نوع نیروگاه سوخت فسیلی یا مناطق صنعتی وجود ندارد.» و اینکه «یک تغییر دیگر می‌تواند از نوع گرمایش ساختمان‌ها ناشی شود؛ اینکه آن‌ها توسط سوخت یا برق گرم می‌شوند. در فرانسه، حدود ۷۰ درصد از الکتریسیته از نیروی هسته‌ای تامین می‌شود.»
بیشتر آلودگی کربن نیویورک از آلودگی‌های مربوط به گرمایش ساختمان‌ها ناشی می‌شود. اما بخش قابل‌توجهی از آلودگی‌ها نیز از نیروگاه‌‌های سوخت فسیلی خارج می‌شوند که در محدوده شهری قرار گرفته‌اند. خودروها بخش بسیار کوچک‌تری از کل مصرف انرژی در نیویورک را تشکیل می‌دهند.
پروفسور رویزین کمین، یکی از اساتید دانشگاه کلمبیا در نیویورک، توضیح می‌دهد: «فکر میکنم این نکته که با وجود تعطیلی کل شهر، آلودگی کربن تنها ۱۰ درصد کاهش یافت، نکته‌ای قابل تامل باشد.»
«ما همچنان ۸۰ درصد بیشتر از مقدار قبلی خود آلودگی ایجاد می‌کنیم. این یک رقم بسیار بزرگ است. در نتیجه، رفتارهای شخصی نمی‌تواند مشکل آلودگی را کربن دی‌اکسید را حل کند. برای رفع این مشکل، ما به یک تغییر سیستماتیک نیاز داریم تا نحوه تولید و انتقال انرژی متحول شود.»
آیا پیش از این، آلودگی‌ها کربن دی‌اکسید به حداکثر خود رسیده‌اند؟
در سال ۲۰۰۸، به دلیل وقوع بحران مالی جهانی و رکود ناشی از آن، صنعت برق اروپا به‌شدت آسیب دید و تقاضا برای نیروی برق شدیدا کاهش پیدا کرد.
اما تا زمانی که تقاضا به رشد قبلی خود بازگشت، انرژی‌های بادی و خورشیدی بودند که این رشد اضافه تقاضا را تامین کردند. به همین دلیل، مصرف سوخت‌های فسیلی اروپا برای تولید برق هیچ‌گاه به سطح قبل از بحران اقتصادی نرسید.
در حال حاضر، متخصصان فکر می‌کنند که با توجه به همه‌گیری کرونا ویروس، اتفاق مشابهی رخ خواهد داد.
کینگزمیل باند، یکی از اعضای اتاق فکر کاربن تاکر، توضیح می‌دهد که در نیمی از دنیا، ما حداکثر (Peak) مصرف سوخت‌های فسیلی را پشت سر گذاشته‌ایم. در اروپا این اتفاق در سال ۲۰۰۵ و در آمریکا در سال ۲۰۰۷ این اتفاق افتاد.
این نکته به معنی روند کاهشی برای مصرف سوخت‌های فسیلی از زمان رکود قبلی است.
باند بیان می‌کند که پیک تقاضای زغال‌سنگ در سال ۲۰۱۳ رخ داد. اگر شما به روند تقاضای خودرو نگاه کنید، خواهید دید که تقاضای برای انواع خودروهای سنتی در سال ۲۰۱۷ به حداکثر خود رسید.
پس با تمامی این نکات، آیا ۲۰۱۹ سالی بود که دنیا از لحاظ آلودگی کربن به یک نقطه تغییر مسیر می‌رسد؟
برای جواب دادن به این سوال نمی‌توانیم عجله کنیم.
کاهش آلودگی که پس از رکود سال ۲۰۰۹ رخ داد، با یک رشد شدید در آلودگی کربن (حدود ۶ درصد) در سال ۲۰۱۰ همراه شد؛ به‌عبارت دیگر، شاید یک رکود بتواند باعث کاهش آلودگی شود، اما گذر از آن می‌تواند به یک جهش دیگر در ایجاد آلودگی بیانجامد.
مشابه چنین اتفاقی می‌تواند در چند سال آینده نیز رخ دهد.
رابی اندرو عقیده دارد که در این نقطه از زمان، هیچ نشان تضمینی وجود ندارد که همه‌گیری کرونا و پاسخ جامعه به آن، به تغییرات چشمگیری در آینده آلودگی‌های جهانی منجر شود. چیزی که در حال حاضر شاهد آن هستیم، پاسخ‌های لحظه‌ای به شرایط هستند. و در بحران‌های قبلی، میزان آلودگی‌ها همواره به روند قبلی خود بازگشته‌اند.
اگر کربن دی‌اکسید هر سال با چنین کاهشی مواجه شود، چه اتفاقی می‌افتد؟
برای اینکه بتوان افزایش دمای زمین در قرن جاری را زیر ۱٫۵ درجه در سال نگه داشت، به چنین کاهش‌هایی به‌صورت مداوم در آینده نیاز است.
اگر کروناویروس به کاهشی ۵ درصدی در آلودگی تا پایان سال ۲۰۲۰ منجر شود، سپس زمین هرساله به چنین کاهش‌هایی نیاز داشته تا آلودگی کل به میزان خالص صفر برسد. و در این سناریو، این کاهش‌های آلودگی باید تا سال ۲۰۵۰ به‌صورت مداوم ایجاد شوند.
این نوع کاهش‌های آلودگی از طریق تعطیلی مناطق مسکونی و محدودیت‌ها ایجاد نخواهند شد؛ بلکه برای آن‌ها، به سیاست‌های اقلیمی نیاز است که استفاده از تکنولوژ‌ی‌های پاک و کاهش تقاضا برای انرژی را تشویق کنند.
متخصصان انرژی عقیده دارند که مصرف و تقاضا با یک جهش به میزان قبلی خود نزدیک خواهد شد، اما در بلندمدت، دنیا به سمت انرژی‌های پاک‌تر خواهد رفت.
اما همه این‌ها ممکن است برای حفظ دما در سطوح امن، کافی نباشد. کاهش مصرف انرژی به‌احتمال‌زیاد به میانه رشد دمای ۱٫۵ درجه منجر نخواهد شد؛ اما ممکن است که حفظ رشد دما در سطوح میان ۱٫۸ تا ۱٫۹، در دسترس بشریت باشد.
آیا از تجربه‌های خود درس گرفته‌ایم؟
بسیاری از محققان اقلیمی بر این باورند که این همه‌گیری مرگبار، سبب یادگیری درس‌های مهمی توسط دولت‌ها در خصوص مشکلات دمای زمین شده است. چالش اصلی اینجاست که از پاک بودن و سبز بودن راه‌حل‌ها مطمئن باشیم.
با توجه به حرف‌های پروفسور گیل وایتمن از دانشگاه لنکستر، باور این امر غیرممکن بود که روزی دولت‌ها در هنگام یک بحران سلامتی، انسانیت را در اولویت نسبت به اقتصاد قرار دهند؛ اما این اتفاقی است که در حال حاضر اتفاق افتاده است.
او ادامه می‌دهد که «ما می‌توانیم از یک تهدید پیچیده و وجودی عبور کرده و به‌صورت قوی‌تر و مقاوم‌تر از آن خارج شویم.»
«و این نکته باعث تقویت این ایده می‌شود که ما می‌توانیم مسیر متفاوتی را در خصوص اقلیم جهان پیش بگیریم.»، «باور دارم که این ایده به ما انرژی زیادی خواهد داد.»
نویسنده: مت مک‌گراث (Matt McGrath)
مترجم: علی کرمی
عنوان اصلی مقاله: Climate change and coronavirus: Five charts about the biggest carbon crash
نشریه: BBC
نظرات