فناوری و ویروس کرونا؛ اپل و گوگل دست‌به‌کار می‌شوند!

فناوری در بخش‌های مختلفی به جلوگیری از انتشار ویروس کرونا کمک کرده است؛ مثلا در چین و کره جنوبی از ربات‌ها و پهپادها برای ضدعفونی کردن مکان‌های عمومی استفاده می‌شود. یا به کمک اینترنت است که می‌توان سریع‌‌تر برای ویروس کرونا دارو و واکسن ساخت.

اما یکی از مهم‌ترین ابزارهای فناوری که می‌تواند به کنترل شیوع ویروس کرونا کمک کند، گوشی‌های هوشمندی هستند که همه با خود داریم. اخیرا نیز اپل و گوگل در این راستا توافقی امضا کرده‌اند که باعث می‌شوند کارایی گوشی‌های هوشمند برای مقابله با ویروس کرونا بهتر هم بشود.

کره جنوبی موفق‌ترین کشور در مقابله با ویروس کرونا

کره جنوبی بافاصله بسیار زیادی موفق‌ترین کشور جهان در کنترل اپیدمی ویروس کرونا است. راز موفقیت کره جنوبی در یک‌چیز است، اقدام سریع.

کره جنوبی که پیش‌ازاین تجربه اپیدمی‌های کشنده‌ای مثل ویروس سارس و مرس را پشت سر گذاشته، به‌خوبی از این اپیدمی‌ها درس گرفته و از این درس‌ها برای کنترل ویروس کرونا که عامل بیماری کووید-۱۹ است بهره برده است.

مشکل کره جنوبی در هنگام گسترش اپیدمی ویروس مرس که قدرت شیوع کمتر ولی نرخ مرگ‌ومیر بالاتری نسبت با ویروس کرونا داشت، این بود که درست نمی‌توانست بیماران را ردگیری کرده و تشخیص دهد.

تاریخچه مختصری از ویروس مرس در کره جنوبی

ویروس مرس (MERS) یا سندروم تنفسی خاورمیانه (Middle East respiratory syndrome) که اولین بار در عربستان سعودی در سال ۲۰۱۲ شناسایی شد، یک نوع ویروس کرونا بود که مثل کووید-۱۹ ریشه در خفاش‌ها داشت.

ویروس مرس نیز مثل کووید-۱۹ یک حیوان واسط داشت و آن‌هم شتر بود. این ویروس از خفاش به شتر و از شتر به انسان منتقل شده بود که در سال ۲۰۱۵ به کره جنوبی رسید.

در ۴ می ۲۰۱۵ یک تاجر ۶۸ ساله فعال در زمینه گازهای گلخانه‌ای، پس از یک سفر کاری ۱۰ روزه به بحرین و دیگر کشورهای خاورمیانه، به سئول پایتخت کره جنوبی بازگشت. یک هفته بعد او دچار تب و درد شد به همین دلیل به یک بیمارستان رفت.

ازآنجایی‌که ویروس جدید بود و پزشکان کره‌‌ای آن را شناسایی نکرده بودند و در نتیجه نتوانسته بودند داروی موثری هم تجویز کنند، این فرد همچنان احساس ناراحتی می‌کرد.

مرکز درمانی سامسونگ در سئول کره جنوبی

این بیمار برای درمان به چند بیمارستان دیگر هم رفت؛ و در نهایت به خاطر مشکلات تنفسی در بیمارستان سنت مری (St. Mary's Hospital) استان گیونگی (Gyeonggi Province) بستری شد.

وقتی وضعیت او در این بیمارستان بهتر نشد، کادر پزشکی او را به مرکز پزشکی سامسونگ در سئول منتقل کردند. در نهایت پزشکان در ۱۰ می ابتلای او به ویروس مرس را شناسایی کردند ولی دیگر دیر شده بود؛ زیرا او تا آن زمان او ویروس مرس را بین ۲۸ فرد دیگر در این بیمارستان‌ها منتشر کرده بود.

بیمار شماره ۱۴

بعدازآن موارد ابتلا به ویروس مرس در کره جنوبی بیشتر شدند. یک مرد ۳۵ ساله که به ویروس مرس مبتلا شده بود در تاریخ ۲۷ می به مرکز پزشکی سامسونگ منتقل شد. این فرد بیمار شماره ۱۴ نام گرفت. دو روز بعد پزشکان متوجه شدند که شاید او هم مبتلا به مرس باشد. بیمار شماره ۱۴ به اتاق ایزوله منتقل شد اما بازهم دیر بود؛ زیرا در این مسیر ۸۲ نفر دیگر را هم آلوده کرده بود.

در نتیجه همین دیر شدن‌ها بود که کره جنوبی به بزرگ‌ترین مرکز شیوع مرس در خارج از خاورمیانه تبدیل شد. در نهایت ویروس مرس ۱۸۶ نفر را در کره جنوبی مبتلا کرد و ۳۸ نفر را به کام مرگ کشاند.

درس‌های که کره جنوبی از شیوع ویروس مرس گرفت باعث شدند، این کشور در کنترل ویروس کرونا نیز بسیار موفق باشد.

درس‌های از شیوع ویروس مرس

در زمان شیوع مرس در کره جنوبی وقتی مرکز پزشکی سامسونگ از وزارت بهداشت کره درخواست ارسال کیت تست ویروس مرس کرد، وزارت بهداشت درخواست این بیمارستان را رد کرد و گفت که این تاجر ۶۸ ساله، علایم لازم برای تست ویروس مرس را ندارد.

همچنین خود بیمارستان‌ها هم اتاق قرنطینه فشار منفی کافی نداشتند. به همین دلیل بیمارستان‌ها به یک محل اصلی برای شیوع ویروس مرس تبدیل شده بودند. از ۱۸۶ نفر بیمار، ۸۵ نفر در بیمارستان‌ها به این ویروس مبتلا شده بودند.

این مشکلات در کنار یکی از فرهنگ‌هایی که در کره جنوبی برای مراقبت از بیمار در خانه وجود دارد، باعث شد ویروس مرس در این کشور از کنترل خارج شود.

اقدام سریع کره جنوبی برای مقابله با ویروس کرونا

وقتی خبر شیوع ویروس کرونا در اوایل ماه ژانویه در ووهان چین منتشر شد، اولین اقدامی که سیستم بهداشتی کره جنوبی انجام داد، ساخت یک کیت آزمایش ویروس کرونا بود. آن‌ها بسیار قبل‌تر از اینکه حتی یک مورد ابتلا در کشور داشته باشند، کیت آزمایش ویروس کرونا را ساختند و در بیمارستان‌های کشور توزیع کردند.

همچنین تعداد بسیاری زیادی از این کیت تست ویروس کرونا را تولید و آماده استفاده کرده بودند. وقتی اولین بیماران دارای علایم به بیمارستان مراجعه کردند، با توجه به اخبار شیوع ویروس کرونا در چین این بیمارستان‌ها به‌سرعت بیماران را مورد آزمایش قرار دادند و تمام موارد ابتلا را سریع در بیمارستان یا خانه قرنطینه کردند. همچنین تمام افرادی که با این بیماران مثبت در تماس بودند نیز مورد آزمایش قرار گرفتند.

تجربه ویروس مرس در کره جنوبی همچنین باعث شده بود در کره جنوبی قوانینی برای ردگیری مبتلایان ایجاد شود. چون عامل اصلی انتشار ویروس مرس کره جنوبی این بود که ماموران سلامتی نتوانسته بودند بیماران را به‌دقت ردگیری کنند و نگذارند بیماری خارج از کنترل منتشر شود.

قوانینی که در این زمان تصویب شده بود به سیستم سلامتی اجازه می‌داد که برخلاف قوانین حقوق بشر از گوشی‌های تلفن همراه استفاده کند تا بیماران را ردگیری کند.

آزمایش گسترده ویروس کرونا

پس از شناسایی شدن اولین بیماران مبتلا به ویروس کرونا در کره جنوبی، ماموران سیستم سلامتی این کشور در هر موقعیتی از تمام افراد در دسترس نمونه می‌گرفتند؛ مثلا آن‌ها در کنار خیابان می‌ایستادند و هر خودرویی را که عبور می‌کرد متوقف کرده، آن‌ها را غربالگری کرده و از همه سرنشینان نمونه‌گیری می‌کردند. آن‌ها بیش از ۳۳۰ هزار نفر را برای ابتلا به ویروس کرونا آزمایش کردند.

نتیجه آزمایش‌ها شش ساعته معلوم می‌شد. در این شش ساعت ماموران سلامتی کره جنوبی همه این افراد را در اتاق‌های مجزایی قرنطینه می‌کردند.

وقتی نتیجه آزمایش کسی مثبت می‌شد، به‌صورت اجباری روی گوشی تلفن همراه وی اپلیکیشنی برای ردگیری او نصب می‌کردند. همچنین تمام افرادی را که این فرد با او در تماس بود فرامی‌خواندند، آزمایش می‌کردند و روی گوشی تلفن همراه آن‌ها نیز این اپلیکیشن را نصب می‌کردند. سپس این مبتلایان با توجه به وضعیت سلامتی آن‌ها در خانه یا بیمارستان قرنطینه می‌شدند.

غربالگری و نمونه‌گیری از خودروهای عبوری در کره جنوبی

وقتی اپلیکیشن روی گوشی بیماران نصب می‌شد و آن‌ها را برای قرنطینه به خانه می‌فرستادند، وزارت بهداشت کره جنوبی گوشی افراد مبتلا را دائما با استفاده شبکه موبایل، بلوتوث و سیستم مکان‌یابی روی گوشی، ردگیری می‌کرد.

بیماران وظیفه داشتند که حداقل به مدت دو هفته خود را در خانه قرنطینه کنند. اگر هر یک از این مبتلایان در این مدت قرنطینه از خانه خارج می‌شدند، اپلیکیشن به آن‌ها هشدار می‌داد که در خانه بمانند.

درصورتی‌که فرد به هشدارها گوش نمی‌داد و دوباره از خانه خارج می‌شد، از طرف وزارت بهداشت با او تماس می‌گرفتند و دراین‌باره به وی تذکر می‌دادند که قوانین قرنطینه را رعایت کند. در صورت رعایت نکردن قرنطینه نیز جریمه در انتظار او بود.

شناسایی مکان‌های آلوده به ویروس کرونا

این اپلیکیشن به وزارت بهداشت کره جنوبی این امکان را می‌داد که به‌طور کامل همه مبتلایان را ردگیری و مکان‌هایی را که آن‌ها بدانجاها رفته‌اند، شناسایی کند.

در نتیجه این سیستم مرکزی، یک نقشه از مکان‌هایی تجمع بیماران و محل‌هایی که این بیماران از آنجا رد شده بودند و احتمالا آن مکان‌ها را آلوده کرده بودند، در وزارت بهداشت کره جنوبی وجود داشت.

افراد سالم نیز با همین اپلیکیشن می‌توانستند این نقشه آلودگی و مکان‌هایی را که افراد بیمار در چند روز گذشته در آنجاها بودند، ببینند و از آنجا دوری کنند.

مثلا اگر در این نقشه گفته شده بود که در یک ایستگاه اتوبوس خاص یک فرد مبتلا به ویروس کرونا در چند روز گذشته حضور داشته است، افراد سالم مسیر حرکت خود را جوری تنظیم می‌کردند که مجبور نباشند در این ایستگاه توقف کنند.

مشخصا استفاده اجباری از چنین اپلیکیشنی کاملا برخلاف معیارهای حقوقی بشری است اما مردم کره جنوبی پذیرفته‌اند که در شرایط سخت مثل همین اپیدمی ویروس کرونا، حاضر باشند این حقوق خود را برای سلامتی عموم نادیده بگیرند.

در کنار این‌ها کره جنوبی با توجه به تجربه شیوع ویروس مرس در سال ۲۰۱۵ و تجربه شیوع ویروس‌های دیگر همچون ویروس سارس و آنفولانزای پرندگان، از قبل مقدار زیادی ماسک، دستکش، محافظ صورت و لباس محافظتی نیز برای استفاده کادر درمانی و مردم عادی در انبارهای خو ذخیره کرده بود.

به همین دلیل هم هنگام شیوع ویروس کرونا از این لحاظ دچار کمبود نشد.

کره جنوبی هیچ‌گاه کاملا قرنطینه نبود

همه این اتفاق‌ها باعث شد که کره جنوبی هیچ‌گاه قرنطینه کامل را تجربه نکند. منظور از قرنطینه کامل شکلی از قرنطینه است که در آن همه افراد باید در خانه بنشینند و اگر برای کارهای غیرضروری بیرون بیایند توسط پلیس بازگردانده یا جریمه شوند. البته در کشورهای مختلف نوع قرنطینه فرق دارد.

در اسپانیا همه افراد باید در خانه بمانند و تنها می‌توانند برای خرید‌ اقلام ضروری یک یا دو بار در هفته از خانه خارج شوند.

در ایتالیا مردم اجازه دارند چند ساعت در هفته از خانه بیرون بیایند. در بریتانیا و آمریکا قواعد مشابهی وجود دارد اما دولت اجازه ورزش بیرون از خانه را نیز با شرط رعایت فاصله دو متری با دیگران، صادر کرده است.

در بعضی از کشورها این قانون نیز وجود دارد که همه افراد در بیرون خانه حتما باید ماسک بزنند وگرنه جریمه می‌شود.

بااینکه اپلیکیشن‌ها و روش‌های مورداستفاده سیستم درمانی کره جنوبی برای کنترل شیوع ویروس کرونا دقیقا برخلاف قوانین حقوق بشری است و به همین دلیل هم نمی‌توان در همه کشورها استفاده کرد، اما موفقیت کره جنوبی در کنترل شیوع ویروس کرونا باعث شد که دیگر کشورها نیز از اپلیکیشن‌های مشابهی بسازند.

اپل و گوگل به جنگ ویروس کرونا می‌آیند

به همین دلیل هم چند روز پیش اپل و گوگل اعلام کرده‌اند که بانک اطلاعاتی خود را برای ردگیری ویروس کرونا در اختیار توسعه‌دهنده‌های اپلیکیشن و سیستم‌های بهداشتی قرار می‌دهند.

اپل و گوگل همواره حدی از کنترل را درباره کاربران خود داشتند و دارند. اپل که هم گوشی تولید می‌کند، هم نرم‌افزار و هم سیستم‌عامل گوشی و گوگل هم به‌واسطه سیستم‌عامل اندروید و تعداد زیادی از اپلیکیشن‌هایی که روی انواع گوشی‌های اندروید و آیفون دارد، داده‌های زیادی از کاربران دارد و می‌تواند آن‌ها را ردگیری کند.

نتیجه همکاری اپل و گوگل این است که این دو شرکت مجموعا به ۳٫۵ میلیارد گوشی و تبلت دسترسی دارند. هدف آن‌ها ردگیری این دستگاه‌ها و کمک به ردگیری پندمی ویروس کرونا در جهان است.

چنین مسئله‌ای چند نکته را روشن می‌کند. اینکه این دو شرکت تا چه حد کنترل و دسترسی به کاربران دارند و فقط کافی است بخواهند که از این دسترسی استفاده کنند. همکاری این دو شرکت و استفاده گسترده از داده‌های کاربران در روزهای عادی همه را متعجب و چه‌بسا عصبانی می‌کند؛ اما امروزه جهان روزهای عادی را نمی‌گذارند.

مثل مورد کره جنوبی ردگیری انتقال ویروس کرونا برای جلوگیری از شیوع آن بسیار اهمیت دارد. گوشی‌های هوشمند هم ابزارهای بسیار کارایی برای این مسئله هستند.

اپل و گوگل می‌خواهند در کنار ابزارهای ردگیری دیگر خود، از شبکه بلوتوثی کوتاه‌بردی که هر گوشی می‌تواند ایجاد کند، بهره ببرند.

بلوتوث علیه ویروس کرونا

در این سیستم وقتی شما از فاصله ده متری فرد دیگری رد می‌شوید، بلوتوث گوشی شما به‌صورت خودکار با بلوتوث گوشی‌های آدم‌های اطراف شما ارتباط می‌گیرد و داده تبادل می‌کند.

این تبادل داده به توسعه‌دهندگان و برنامه‌نویسان دیگر که مثلا در سازمان‌های بهداشتی می‌خواهند یک اپلیکیشن ردیابی بیماران بنویسند، کمک می‌کند با تغییرهای کوچکی اپلیکیشن‌های کاراتری بسازند.

در حال حاضر تعدادی از کشورها از جمله آمریکا، آلمان، بریتانیا و ایرلند با توجه به تجاربی که از کره جنوبی گرفته‌اند، درحال‌توسعه اپلیکیشن‌های ردیابی بیماران هستند.

حال با کمک این توافق اپل و گوگل آن‌ها می‌توانند افرادی را که مثلا از کشور دیگر می‌آیند و اپلیکیشن دیگری روی گوشی خود دارند، نیز رصد کنند. شیوه کار هم این‌گونه است که هر گوشی یک کد منحصربه‌فرد را همواره با بلوتوث به بقیه گوشی‌ها ارسال می‌کند.

اپلیکیشن‌ هم دائما داده‌ها و کدهایی که دیگر گوشی می‌فرستند دریافت کرده و آن‌ها را ذخیره می‌کند.

بلوتوث‌های یک آدرس سخت‌افزاری دارند. وقتی یک گوشی یک کد خاص را می‌فرستد دیگر گوشی‌ها این کد را دریافت کرده و به همراه آدرس سخت‌افزاری بلوتوث آن گوشی ثبت می‌کنند.

برای حفظ امنیت کاربران، کدهای ارسالی در هر ۱۵ دقیقه عوض می‌شوند. چنین چیزی هک کردن و شناسایی هویت واقعی کاربران را برای هکرها سخت می‌کند.

گوشی مبتلا به ویروس کرونا

وقتی یک کاربر به ویروس کرونا مبتلا شود و مثلا علایم خود را در گوشی وارد کند یا از طرف سیستم بهداشتی که اپلیکیشن را نوشته، در اپلیکیشن وی ثبت شود که او مبتلا به ویروس کرونا است، نوع کدهایی که گوشی او در هر ۱۵ دقیقه می‌فرستد عوض می‌شوند.

کسانی که از اپلیکیشن‌ها استفاده می‌کنند به‌طور مرتب یا شاید روزانه علایم خود را وارد این اپلیکیشن می‌کنند. تا زمانی که یک نفر علایم مشکوک به کرونا وارد کند یا هنگامی‌که مشخص شده که مبتلا به ویروس کرونا است و همچنان علایم دارد و بیماری‌اش رفع نشده است و این علایم را وارد اپلیکیشن کند، این کدهای ارسالی متفاوت از حالتی می‌شوند که فرد سالم است.

وقتی چنین کدهایی در سیستم ارسال می‌شوند، اپل و گوگل در پایگاه داده‌هایی که در گوشی‌ها ذخیره شده و به اپل و گوگل ارسال شده‌اند، جستجو می‌کند، کلید‌های ارسالی از گوشی این فرد را می‌بیند و متوجه می‌شود که این فرد در روزهای گذشته با چه گوشی‌های دیگر ارتباط و در چه جاهایی حضور داشته است.

وقتی سیستم افرادی را که احتمالا با این فرد مریض در ارتباط بودند یا با او در یک مکان حضور داشتند، شناسایی کرد، به آن‌ها پیام می‌دهد که ایشان با یک فرد مبتلا به ویروس کرونا در تماس بودند و بهتر است که برای آزمایش به محل‌های تعیین‌شده توسط مقام‌های بهداشتی رجوع کند. یا اینکه مقامات بهداشتی خود به سراغ این افراد مبتلای احتمالی بروند.

همه این‌ها البته زمانی جواب می‌دهد که کشورها آماده بوده و مثلا تعداد کیت‌های آزمایش کافی داشته باشند.

اعتماد عمومی مهم‌تر از اپلیکیشن است

اما یک مشکل وجود دارد. مردم همه کشورها مثل مردم کره جنوبی نیستند که به دولت خود اطمینان زیادی داشته باشند.

مثلا در سنگاپور دولت یک اپلیکیشن ردیابی شیوع ویروس کرونا به نام TraceTogether را در ۲۰ مارس منتشر کرد؛ اما فقط یک‌ششم جمعیت سنگاپور آن را نصب کردند. این در حالی است که برای اینکه این سیستم ردگیری به‌درستی عمل کند باید حداقل ۶۰ درصد جمعیت یک منطقه این اپلیکیشن را نصب کنند.

غیر از کره جنوبی، اپلیکیشن ردگیری منتشرشده توسط مقام‌های بهداشتی ایسلند با نام Racking C-19 بیش از همه اپلیکیشن‌های کشورهای دیگر مورد استقبال قرار گرفت؛ اما فقط ۴۰ درصد جمعیت ۳۶۴ هزارنفری این کشور آن را نصب کردند.

مسئله مهم در اینجا میزان اعتماد عمومی به دولت‌ها و حکومت‌ها است. در ایران ‌هم اپلیکیشن‌هایی مثل «ماسک» و «سامانه مقابله با کرونا» وجود دارند.

اپلیکیشن «ماسک» دقیقا از همین بلوتوث‌ و سیستم مکان‌یابی گوشی برای ردیابی بیماران و نمایش مناطق با تراکم زیاد مبتلایان به ویروس کرونا استفاده می‌کند، اما در حال حاضر فقط ۲۰۰ هزار نفر آن را نصب کرده‌اند.

اپلیکیشن «سامانه مقابله با کرونا» هم در حال حاضر فقط یک میلیون نصب فعال دارد. البته هیچ‌کدام این‌ها به‌اندازه اپلیکیشن‌های مورداستفاده در کره جنوبی جزئیات محل تردد افراد مبتلا را نشان نمی‌دهند.

بسیاری از افراد اپلیکیشن ماسک را صرفا به خاطر اینکه موقعیت مکانی گوشی کاربران را به یک پایگاه داده ارسال می‌کرد، از گوشی خود حذف کردند؛ زیرا در ایران حد زیادی از بی‌اعتمادی وجود دارد و کسی حاضر موقعیت مکانی خود را در اختیار یک ‌نهاد خاص قرار دهد.

درهرصورت وقتی در کشورهایی مثل سنگاپور و ایسلند که میزان اعتماد عمومی به حاکمیت زیاد است، نتوان ‌همه را قانع کرد که این اپلیکیشن‌ها را نصب کنند، چطور می‌توان در کشورهایی مثل ایران و آمریکا است، چنین کاری کرد؟

این اپلیکیشن‌ها تنها در صورتی مفید خواهند بود که اولا اعتماد عمومی نسبت به حاکمیت وجود داشته باشد. از آن‌سو باید این نکته را به همه روشن کنند که افراد با نصب چنین اپلیکیشن‌هایی در یک کار گروهی خوب و مهم سهیم می‌شوند. فناوری بدون وجود اعتماد عمومی هم نمی‌تواند جلوی گسترش ویروس کرونا را بگیرد.