فرزاد فخری‌زاده 
ورود به دوران پساکم‌یابی، چاپگرهایی که چاپگر چاپ می‌کنند!
چند ده هزار سال پیش هر انسان مجبور بود تمام نیازهای خود را به‌تنهایی فراهم کند. در آن زمان نه کارخانه‌ای وجود داشت که کالاهای موردنیاز انسان‌ها را تولید کند و نه فروشگاهی برای خرید مایحتاج روزانه. هر کس به‌تنهایی شکار می‌کرد، لباس خود را می‌ساخت، غار خود را پیدا می‌کرد و به ساخت ظروف
چند ده هزار سال پیش هر انسان مجبور بود تمام نیازهای خود را به‌تنهایی فراهم کند. در آن زمان نه کارخانه‌ای وجود داشت که کالاهای موردنیاز انسان‌ها را تولید کند و نه فروشگاهی برای خرید مایحتاج روزانه. هر کس به‌تنهایی شکار می‌کرد، لباس خود را می‌ساخت، غار خود را پیدا می‌کرد و به ساخت ظروف و ابزارآلات ابتدایی مشغول می‌شد. رفته‌رفته جریان تغییر کرد و مردم به مبادله پرداختند. کم‌کم واحد‌های تولیدی و توزیعی شکل گرفتند و هر کس در کاری متخصص شد. این دوران، دوران کمیابی بود. منابع زمین محدود بودند و نیازهای بشر نامحدود. امروز نمی‌توانیم هراندازه که می‌خواهیم لباس، غذا، خانه و خودرو داشته باشیم. اما چه می‌شود اگر بار دیگر به شرایط ابتدایی خود بازگردیم؟ جایی که خودمان به‌تنهایی می‌توانیم هر چیزی که نیاز داریم را به‌رایگان تهیه کنیم؟ دورانی که آینده‌پژوهان به آن دوران پساکم‌یابی (Post-Scarcity) می‌گویند.
پساکم‌یابی، دوران فراوانی آغاز شده است
بیست سال پیش را به یاد بیاورید. زمانی که تلفن‌همراه کالایی لوکس بود که تنها عده‌ای خاص به آن دسترسی داشتند. کامپیوترها حافظه‌هایی کم‌تر از 16 گیگ داشتند. اینترنت فقط در اختیار عده‌ای خاص بود و سرعت قابل‌توجهی نداشت. اما حالا تعداد زیادی از مردم به تلفن‌همراه هوشمند دسترسی دارند. حافظه 256 گیگ بر روی تلفن امری عادی است و اینترنت پرسرعت به کالایی در اختیار عموم تبدیل شده است.
این اتفاق در مورد بسیاری از کالاهای دیگر هم افتاده است. فقط کافی است به یک فروشگاه زنجیره‌ای بروید و وضعیت کالاها را با 20 سال پیش مقایسه کنید. حالا کالاهای متنوع با قیمتی ارزان در اختیار مردم هستند. اجناس این فروشگاه را با وضعیت انسان‌های غارنشین مقایسه کنید. آیا امروز در عصر فراوانی نیستیم؟
حافظه 256 گیگ بر روی تلفن امری عادی است و اینترنت پرسرعت به کالایی در اختیار عموم تبدیل شده است.
اما دوران پساکم‌یابی بسیار متفاوت خواهد بود. فاصله آن زمان با امروز، مثل تفاوت امروز است با دوران پیش‌سنگی. وقتی با حداقل نیروی انسانی می‌توانیم کالاهایی بی‌اندازه ارزان (حتی مجانی) تولید کنیم. در آن زمان عموم مردم به کالاهای اساسی دسترسی خواهند داشت و تهیه لباس، غذا یا مسکن دیگر یک دغدغه نخواهد بود. البته کمیابی به طور کامل از بین نمی‌رود، بلکه به مراتب کم‌تر از امروز خواهد بود. اما چطور؟
مواد لازم برای تهیه دوران پساکم‌یابی
در دوران پساکم‌یابی دیگر مفهومی به نام کارخانه و فروشگاه وجود ندارد. هر کس خودش تولیدکننده وسایلی است که نیاز دارد. او می‌تواند این وسایل را با مواد اولیه‌ای که در اطراف خود دارد تولید کند. البته نه وسایلی مانند تبر و ظروف سفالی. بلکه وسایلی مانند تلفن‌همراه هوشمند یا کفش کتانی. برای تحقق این رویا به وسایلی نیاز داریم که تقریبا تمام آن‌ها در حال حاضر وجود دارند.
1- انرژی رایگان و تجدیدپذیر
مهم‌ترین مانع بر سر تولید، مانعی است به نام حامل‌های انرژی . ما برای تولید مایحتاج خود به نفت، برق و گاز نیاز داریم. اما اگر بتوانیم از نیروی باد و خورشید انرژی موردنیاز خود را به‌رایگان تامین کنیم، شرایط دنیا به‌طور کامل متحول خواهد شد.
همین الان هم می‌توانیم سلول‌های خورشیدی را چاپ کنیم.
تصور کنید که می‌توانید هراندازه انرژی مصرف کنید. بدون آن که پولی بپردازید یا زمین را آلوده کنید. انرژی رایگان یعنی توان انجام خیلی از کارها. از جابجایی گرفته تا تولید. در حال حاضر زیرساخت‌های لازم برای تهیه انرژی مجانی وجود دارد.
2- چاپگرهای سه‌بعدی
وقتی مشکل انرژی برای همیشه حل شد، به کمک چاپگرهای سه‌بعدی می‌توانیم کالاهای موردنیاز خود را چاپ کنیم. تنها کافی است پرینتر خود را به کامپیوتر متصل کنید تا بتوانید کفش کتانی، میز، تلفن و حتی خانه خود را چاپ کنید. اما یکی از مهم‌ترین چیزهایی که چاپ می‌کنید، توربین‌های بادی و سلول‌های خورشیدی هستند.
داستان وقتی جالب می‌شود که شما بتوانید با چاپگر خود چاپگرهای بیشتری چاپ کنید!
داستان وقتی جالب می‌شود که شما بتوانید با چاپگر خود چاپگرهای بیشتری چاپ کنید! چاپگری که می‌تواند برای شما قطعاتی متفاوت بسازد. مثلا چاپگری مخصوص تولید غذا. اگر در خانه‌ای زندگی کنید که خودتان چاپ کرده‌اید و انرژی موردنیاز آن را هم خودتان تامین می‌کنید، تا حد زیادی از دنیای بیرون بی‌نیاز خواهید شد.
همین امروز می‌توانیم موادی مانند فلز، پارچه، چوب، پلاستیک و غذا را چاپ کنیم.
3- هوش مصنوعی
شاید فکر کنید هنوز برای طراحی کفش یا خانه خود به دیگران نیاز دارید. چه می‌شود اگر هوشی مصنوعی این کار را برای شما انجام دهد؟ این موجود هوشمند می‌تواند عواملی مانند مد و سلایق شخصی شما را دنبال کند و به طراحی شیک‌ترین و راحت‌ترین وسایل ممکن بپردازد. محصولی که دقیقا برای شما طراحی شده است.
باوجود هوش مصنوعی از مراجعه به مشاغلی مثل مشاور، پزشک و آرایشگر هم بی‌نیاز خواهید شد. هیچ نیازی وجود ندارد که خودتان آرایشگری بیاموزید. دانش آرایشگری بین هوش‌های مصنوعی به اشتراک گذاشته می‌شود و شما می‌توانید در خانه خود بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای از نهایت دانش آرایشگری استفاده کنید. بهترین مدل موی ممکن برای صورت شما با توجه به نیازهای روزانه‌تان. تنها به یک ربات نیاز دارید که بتواند کار اصلاح را برای شما انجام دهد. این ربات را از کجا می‌آورید؟ خودتان آن را چاپ می‌کنید! نکته جالب این است که اگر ربات شما چیزی یاد بگیرد، در کسری از ثانیه تمام ربات‌های آرایشگر موجود در جهان آن مطلب را فرا خواهند گرفت.
4- ربات‌های مستخدم
حالا که قرار است ربات آرایشگر چاپ کنید، چرا ربات‌های بیشتری تولید نکنید؟ رباتی که خانه شما را تمیز کند و یا به انجام کارهای شخصی شما بپردازد. این ربات هرگز خراب نمی‌شود. چرا که به اینترنت و هوش‌مصنوعی مجهز است، می‌تواند نواقص خود را شناسایی کند و بیاموزد که چطور خودش را تعمیر کند. با خیال راحت کارها را به او بسپارید. او از پس خودش و شما برمی‌آید.
در آینده می‌توانید آرایشگر خود را چاپ کنید.
این ربات‌ها می‌توانند پزشک و حتی جراح باشند. شاید برای جراحی قلب خود یک ربات چاپ کنید. اگر از کار ربات راضی بودید، بعد از جراحی آن را دور نمی‌اندازید. بلکه می‌توانید آن را به دیگران بدهید. حتی لازم نیست آن‌ها به شما پول بدهند. چاپ این ربات هزینه‌ای در پی نداشته است. شاید بجای آن یک ربات نوازنده یا دلقک بگیرید.
5- مواد اولیه فراموش‌شده
تا اینجا دیدیم که به ربات، انرژی و دانش دسترسی داریم و بدون نیاز به دانش فنی می‌توانیم هر چیزی را چاپ کنیم. تنها چیزی که به آن نیاز داریم مواد اولیه لازم برای چاپ این اشیا است. خاک منبعی فراوان و ارزان است. در هوا هم عناصر زیادی وجود دارد. ربات‌ها با استفاده از انرژی رایگان می‌توانند جستجو کنند و دیگر مواد لازم شما را کشف کرده و به خانه بیاورند. به این فرایند « معدن‌کاری خودکار » یا automated mining می‌گویند.
در این دوران نیازی نیست به فروشگاه برویم یا از فروشگاه‌های آنلاین مواد اولیه موردنیاز خود را سفارش بدهیم. چرا باید برای چیزی پول بدهیم که به‌رایگان در اختیار همه است؟ به خصوص اگر ربات‌های معدن‌کار بتوانند خود را بازتولید ( self-replicating ) کنند. یک ربات ساخته می‌شود و این ربات هزاران ربات شبیه به خود می‌سازد.
پساکم‌یابی، فناوری و اطلاعات
از مهم‌ترین المان‌هایی که ما را به سمت دنیای پساکم‌یابی سوق می‌دهد، پیشرفت فناوری است. زمانی بود که فناوری ساخت برخی قطعات فقط در اختیار چند شرکت به‌خصوص بود. همین موضوع باعث می‌شود که شرکت‌هایی خاص بتوانند برای خود انحصار درست کنند و قیمت کالاها را به شکلی نجومی بالا نگه‌دارند.
اما وقتی اطلاعات در اختیار عموم قرار بگیرد، انحصارها شکسته می‌شود و دنیا به سمت رقابت کامل پیش می‌رود. در بازار کاملا رقابتی قیمت‌ها بی‌اندازه کم خواهد شد.
اما وقتی اطلاعات در اختیار عموم قرار بگیرد، انحصارها شکسته می‌شود و دنیا به سمت رقابت کامل پیش می‌رود.
اما شکستن انحصار، مقاومت غول‌های تجاری در مقابل تولید غیرمرکزی (چاپ در خانه) را هم از میان می‌برد. اگر بازار تلفن‌همراه فقط در اختیار اپل، گوگل و سامسونگ نباشد، چه‌کسی می‌خواهد جلوی چاپ سه‌بعدی تلفن هوشمند در خانه را بگیرد؟
کمربندهای خود را ببندید
شاید دنیای پساکم‌یابی شبیه به فیلم‌های علمی و تخیلی به نظر بیاید. اما برای یک‌لحظه به دنیای اطراف خود نگاه کنید. تلفن‌های هوشمند و ارتباطات مجازی، ده یا بیست سال پیش غیرقابل‌باور بودند. خودروهای خودران هنوز هم برای بسیاری از مردم پذیرفته نشده است. خودروهایی که دیر یا زود وارد خیابان‌ها می‌شوند و بالاخره مجبور خواهید بود از آن‌ها استفاده کنید.
پیش‌بینی می‌شود که دوران پساکم‌یابی یا عصر فراوانی در حدود سال 2050 تا 2075 به‌طور رسمی آغاز شود. برای همین بعید نیست خیلی از ماها بتوانیم این روزهای رویایی را به چشم ببینیم.
دوران فراوانی و شهرگریزی
شهرها برای این شکل گرفتند که انسان‌ها بتوانند بیشتر نزدیک به هم باشند و نیازهای خود را به اشتراک بگذارند. نیاز به کالاها و خدمات کم‌یاب از مهم‌ترین دلایل گرد هم جمع شدن آدم‌ها بود.
اما شکل‌دادن این اجتماعات خالی از آسیب نبود. ترافیک سنگین، آلودگی، مشکل فاضلاب، دعواها و دلخوری‌های مدنی، جای پارک و سروصداهای همسایه تنها بخشی از مشکلات اجتناب‌ناپذیر کلان‌شهرها است.
چاپ سه‌بعدی مصالح، با مواد محلی و انرژی رایگان می‌تواند مفهوم مسکن را برای همیشه تغییر دهد.
اما اگر به کالا و خدمات دیگران نیازی نداشته باشیم، دلیلی برای تجمع ده‌ها میلیون نفر در یک منطقه کوچک وجود نخواهد داشت. شما به‌سادگی می‌توانید چاپگر خود را به منطقه‌ای خوش آب‌وهوا ببرید و خانه خود را بنا کنید. هر جا که خاک، آب و آفتاب باشد، سرزمینی نوین برای آغاز یک زندگی است. نگران ارتباط با دیگران نباشید. شبکه‌های مجازی در این 50 سال به‌شدت رشد خواهند کرد.
چه بر سر اقتصاد خواهد آمد؟
اگر طی 30 تا 50 سال آینده هر کس بتواند تمام نیازهای خود را به‌تنهایی برآورده کند، پول ارزش خود را از دست خواهد داد. دیگر کسی نمی‌تواند بخش زیادی از ثروت جهان را به‌تنهایی در اختیار بگیرد و عده زیادی هم از فقر و نداری رنج نخواهند کشید.
پیش‌بینی می‌شود در آن زمان مردم دیگر برای بقا کار نکنند. بلکه کار کردن شکل تفریح داشته باشد. اگر دوست داشته باشید ساز می‌نوازید، کد می‌نویسید یا یک تکه چوب را می‌تراشید. شاید خلاقیت به خرج بدهید و چیزهایی جالب چاپ کنید. به خودتان بستگی دارد. بیشتر نرم‌افزارهای موردنیاز در همین ساعت‌ها و به‌صورت تفننی ساخته خواهند شد.
البته ممکن است در آن زمان مشاغلی وجود داشته باشند و هنوز کسانی کار کنند. اما بعید است آن‌ها روزی هشت ساعت از وقت خود را برای کار صرف کنند. شاید ساعت کاری به 8 تا 10 ساعت در هفته کاهش پیدا کند، اما ممکن است در مقابل این خدمات اجتماعی دستمزدی پرداخت نشود. کسی چه می‌داند، حتی شاید دوران فراوانی، دورانی حوصله‌سوز و ملال‌آور باشد. یک احتمال دیگر این است که بشر در آن زمان به مرز جدیدی از کمیابی برسد. مثلا صدهزارسال پیش غذا کم‌یاب بود، اما چیزی به نام محدودیت سرعت اینترنت یا کمیابی نفت مطرح نبود. شاید آن روز منابع کم‌یاب دیگری اهمیت پیدا کردند. مثلا شاید همه نتوانند برای ماه عسل به دیدن حلقه‌های زحل بروند. یا شاید منابعی مانند عشق، احترام، حریم خصوصی و حتی توانایی متصل نبودن به اینترنت.
شما چه فکر می‌کنید؟ آیا دوست دارید دوران نوین فراوانی را ببینید؟
نظرات