گوشت در سفره ایرانی‌ها غیب شد
طبق گفته معاون بهداشت وزارت بهداشت، سرانه مصرف برخی اقلام غذایی در ایران، نسبت به سرانه استاندارد جهانی پایین‌تر است.
سخنان اخیر معاون بهداشت وزارت بهداشت که طی آن، آماری از سرانه مصرف برخی اقلام غذایی در ایران داده بود، بازتاب‌های متفاوتی درباره موضوع امنیت غذایی و نیز سوءتغذیه در ایران درپی داشت. به گفته دکتر علیرضا رئیسی با بیان اینکه طبق شاخص‌های جهانی، بین میزان درآمد عمومی کشورها و نرخ امنیت غذایی‌شان، نسبت مستقیم وجود دارد، ایران را جزو کشورهای با درآمد متوسط دانست.
با اینحال طبق گفته این مدیر ارشد حوزه بهداشت، سرانه مصرف برخی اقلام غذایی در ایران، نسبت به سرانه استاندارد جهانی پایین‌تر است:« سرانه مصرف گوشت (سفید و قرمز) در یک جامعه سالم باید ۷۵ گرم در روز باشد. این درحالیست که این سرانه در کشور ما اکنون حدود ۳۵ گرم در روز است؛ یعنی تقریبا نصف. سرانه مصرف فیبر باید حدود ۲۵ گرم باشد که در کشور ما حدود ۱۵ گرم روزانه است. مصرف شیر و لبنیات در کشور حدود روزانه یک واحد است که توصیه روزانه آن حدود ۲ تا ۳ واحد است.»
براین اساس، مصرف بعضی از اصلی‌ترین و ضروری‌ترین مواد غذایی در ایران با کاهشی نگران کننده روبروست. این واقعیت، به شرط آنکه از سوی دولت مهار و کنترل نشود، می تواند امنیت غذایی کشور را با تهدیدهای روبرو کند. این تهدید، موضوع نوپدیدی نیست و سابقه‌ای نسبتا دراز دارد. سال گذشته در همین روزها معاون وقت رفاه و امور اقتصادی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با حضور در یک برنامه تلویزیونی از شیب کاهش مصرف کالری سخن گفت و درباره به خطر افتادن امنیت غذایی هشدار داد. به گفته علیرضا عسگریان، میزان کالری مصرفی از 2650 کالری به ازای هر نفر در اوایل دهه 90، به 2100 کالری در سال های اخیر کاهش پیدا کرده است.
غذا، شاخص توسعه و امنیت
مواد غذایی و تغذیه یکی از ابعاد اساسی زندگی، سلامت و همچنین رفاه جامعه است. امنیت غذایی از معیارهای توسعه انسانی، و دستیابی به آن از اهداف اصلی هر کشور به شمار می‌آید. موجود بودن و عرضه غذا به میزان مناسب و با کیفیت بالا، سهولت دسترسی و قدرت خرید آن از ارکان امنیت غذایی است. طبق تعریف کمیته امنیت غذایی جهانی سازمان ملل متحد، امنیت غذایی عبارت است از اینکه همه مردم در تمام زمان‌ها دسترسی فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی به غذای کافی، ایمن و مغذی داشته باشند به نحوی که ترجیحات و نیازهای غذایی آنها را برای یک زندگی فعال و سالم برآورده کند.
طبق گزارش سال 2023 «وضعیت امنیت غذا و تغذیه در جهان» که فائو منتشر کرده است، 735 میلیون نفر در جهان در سال 2022 با گرسنگی مواجه بوده‌اند که افزایش 122 میلیون نفری را نسبت به سال 2019 نشان می‌دهد. برآوردها حاکی از آن است که با ادامه این روند، تعداد گرسنگان در سال 2030 به بیش از 840 میلیون نفر خواهد رسید. در حال حاضر آسیا همچنان بیشترین تعداد گرسنه را در جهان دارد، اما شیوع گرسنگی در آفریقا سریع‌تر است و برآورد می‌شود تا 10 سال آینده آفریقا میزبان نیمی از گرسنگان دنیا باشد.
اهمیت توجه به امنیت غذایی و سوء تغذیه تا آنجاست که در آوریل 2016، مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه‌ای را تصویب کرد که در آن از سال 2016 تا 2025، دهه اقدام سازمان ملل در مورد تغذیه اعلام شد. هدف این دهه تسریع در انجام تعهدات سیاستی است که منجر به اقدامات قابل اندازه‌گیری برای رسیدگی به همه اشکال سوء تغذیه می‌شود. هدف این است که اطمینان حاصل شود که همه مردم به رژیم‌های غذایی سالم‌تر و پایدارتر برای ریشه‌کن کردن همه اشکال سوء تغذیه در سراسر جهان دسترسی دارند.
جایگاه ایران در جدول جهانی امنیت غذایی
اما وضعیت امنیت غذایی در ایران چگونه است ؟ دکتر محمد علی رضوی، رئیس مؤسسه پژوهشی علوم غذایی به نور نیوز می‌گوید: «بر اساس گزارش‌های منتشرشده از طرف سازمان جهانی خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، نسبت واردات مواد غذایی به‌کل صادرات ایران در چند سال اخیر، ۱۱ درصد است. با این شاخص، ایران در میان ۱۹۵ کشور جهان از منظر امنیت غذایی، در جایگاه ۷۶ جهان قرار دارد که نشان می دهد شرایط امنیت غذایی در ایران از ۱۱۹ کشور جهان، بهتر و از ۷۵ کشور جهان، بد‌تر است.»
اساسا امنیت غذایی با چند شاخصه تعریف می‌شود؛ شاخصه هایی که هر کدام از آنها زنجیروار به هم متصل اند و نمی توان آنها را جدا کرد. دکتر رضوی درباره این شاخصه ها و اینکه چقدر در ایران مورد توجه قرار می‌گیرند می‌گوید : «امنیت غذایی در سطح جهانی، میزان توانایی یک کشور برای فراهم کردن غذا و خوراک شهروندان خود است که چهار عامل بنیادین و به هم پیوسته را شامل می شود: فراهم بودن غذا، میزان دسترسی به غذا (اعم از دسترسی اقتصادی و فیزیکی)، سلامت و کیفیت غذا، و بالاخره تاب‌آوری به معنای ثبات و پایداری غذا. متقابلا شاخص‌هایی مانند سوءتغذیه، فقر عناصر ضروری، کوتاه‌قدی، گرسنگی و... شاخص‌های جهانی برای ارزیابی ناامنی غذایی اند.»
اواخر آبان ماه پارسال یک پایگاه خبری - تحلیلی در پژوهشی نوشت :« داده های بانک جهانی نشان می‌دهد یک رژیم غذایی در صورتی که بیش از ۵۲ درصد از درآمد یک خانوار هزینه داشته باشد غیر مقرون به صرفه تلقی می‌شود. داده ها نشان می‌دهد تا چه حد این شاخص که نوعی معیار فقر می‌تواند حساب شود، در آفریقا و جنوب آسیا بالاست. برای ایران، سهم جمعیتی که احتمالاً به رژیم غذایی سالم دسترسی ندارند، 30 درصد تخمین زده شده است.»
سند ملی امنیت غذایی
ناامنی غذایی در دنیا روندی افزایشی دارد. سهم افراد مواجه با ناامنی غذایی شدید از کل جمعیت دنیا، از 2/9 درصد در سال ۲۰۱۸ به 7/11 درصد در سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است همچنین تحولات بازار غذا متاثر از مناقشه روسیه و اوکراین، نشان داد تکانه‌های بین‌المللی به شدت می‌تواند امنیت غذایی کشورها را با مخاطرات جدی مواجه کنند. بنابراین رسیدن به امنیت غذایی مبتنی بر ظرفیت‌های سرزمینی و ساماندهی تجارت بین‌المللی غذا، موضوعی بسیار ضروری است.
همین ضرورت ها باعث شد تا "سند ملی دانش بنیان امنیت غذایی" توسط کارشناسان ۲۶ دستگاه مرتبط در قوای سه‌گانه و نهادهای حاکمیتی و مشارکت بیش از ۱۵۰ نفر از متخصصان حوزه امنیت غذایی، تهیه و پس از تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی، در تیر ماه پارسال توسط رئیس جمهور وقت به کلیه دستگاه‌های مرتبط ابلاغ شد.
سند ملی دانش‌بنیان امنیت غذایی در افق 10 ساله، شامل چشم‌انداز، اهداف کلان کمّی، راهبردها و اقدامات ملی است که بیش از ۳ هزار شاخص ارزیابی و ۲۰ گزارش سیاستی نیز از آن پشتیبانی می‌کند. دکتر محمد علی رضوی، اجرای کامل این سند را باعث دستیابی به اقتدار غذایی می‌داند و می‌گوید چنانچه اقدامات ملی این سند به‌خوبی اجرایی شود، زمینه‌ها و زیرساخت‌های لازم برای دستیابی به اقتدار غذایی در دهه دوم علاوه بر تأمین امنیت غذایی، ایجاد خواهد شد.
با اینهمه، کاهش مصرف پروتئین، گوشت، لبنیات و فیبرها در میان مردم، که معاون وزارت بهداشت، دیروز آنها را رسانه ای کرد، واقعیتی درناک و خطرناک است که بیش از هرچیز امنیت غذایی کشور را تهدید می کند. جهش قیمت مواد غذایی و کمرنگ شدن حضور این محصول های مهم از سفره مصرف روزانه دهک های درآمدی اندک، در درازمدت نسلی را روی دست ملت خواهد گذاشت که از آسیب ها و ضعف های جسمانی فراوان در رنج خواهند بود.
نظرات