چین قربانی استراتژی‌اش در جنگ تجاری با آمریکا می‌شود؟

به گزارش تجارت نیوز، رویارویی تجاری بین ایالات متحده و چین ممکن است تکرار ماجرای دولت اول ترامپ به نظر برسد: امروز هم واشنگتن تعرفه‌های سرسام‌آوری وضع کرده، در حالی که چین عرضه عناصر خاکی کمیاب را محدود کرده است. بسیاری از ناظران، از جمله شی جین‌پینگ، رئیس جمهور چین، انتظار دارند که نتیجه نیز یکسان باشد: بازارها سقوط می‌کنند، تولیدکنندگان آمریکایی نسبت به تعطیلی کارخانه‌ها هشدار می‌دهند و دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده، عقب‌نشینی می‌کند.

قمار پکن!

با این حال، اگر ترامپ با کارت‌های خود درست بازی کند، ممکن است شی متوجه اشتباه محاسباتی‌اش شود. چندین عامل بزرگ که درفصل بهار به ایالات متحده آسیب رساندند، اکنون به نفع این بازیگر عمل می‌کنند. برای شروع، اجرای قوانین جدید و در همین حال پیچیده چین بسیار دشوارتر از محدودیت‌های قبلی‌اش خواهد بود. دامنه جهانی این قوانین همچنین به این معنی است که پکن این بار نه در پاسخ به واشنگتن بلکه با در نظر گرفتن کل جهان به طور همزمان استراتژی خود را تعریف کرده است. چنین شرایطی به دولت ترامپ فرصت می‌دهد تا به جای مواجهه با یک ائتلاف بین‌المللی، یک ائتلاف بین‌المللی ایجاد کند. در همین حال، یکی از محرک‌های اصلی عقب‌نشینی پیشین ترامپ، یعنی بازار اوراق قرضه ایالات متحده، بسیار آرام‌تر از ماه آوریل است. در این میان گزینه‌های محتمل شامل مهار بخش فناوری چین، محدود کردن واردات کم‌ارزش چینی و تحت پیگرد قرار دادن شرکت‌هایی است که نفت روسیه را خریداری می‌کنند.

اهرم «شی»

محدودیت‌های جدید اعمالی چین بر فروش عناصر خاکی کمیاب با یک تغییر همراه است. پکن به جای کنترل صادرات عناصر خاکی کمیاب – اقدامی که در ماه آوریل انجام داد – اعلام کرد که برای فروش فرامرزی این منابع در سراسر جهان به مجوز نیاز خواهد داشت. این بدان معناست که یک توزیع‌کننده در فرانسه که آهنرباهای خاکی کمیاب چینی را به یک تولیدکننده خودرو آلمانی می‌فروشد، به مجوز وزارت بازرگانی چین نیاز دارد. قوانین جدید چین همچنین تصریح می‌کند که درخواست‌های خریداران برای جذب منابع جهت تجهیز ارتش‌های خارجی رد خواهد شد و شرکت‌های تولیدکننده نیمه‌هادی‌های پیشرفته تحت بررسی دقیق‌تری قرار خواهند گرفت.

به لطف تسلط چین بر فرآوری عناصر نادر خاکی – چین حدود ۹۰ درصد از بازار تبدیل عناصر نادر خاکی به فلزات قابل استفاده را در اختیار دارد – قوانین آن بر طیف وسیعی از صنایع و محصولات مصرفی تاثیر خواهد گذاشت. عناصر نادر خاکی در سیستم‌های دفاعی متعددی از جمله جت‌های جنگنده، کشتی‌های جنگی، موشک‌ها و پهپادها مورد استفاده قرار خواهند گرفت. آهنرباهای دائمی برای ساخت انواع لوازم الکترونیکی، از دستگاه‌های روزمره مانند تهویه مطبوع گرفته تا تجهیزات تخصصی‌تر مانند ربات‌های صنعتی، استفاده می‌شوند. سازندگان سیستم‌های تسلیحاتی، خودروهای الکتریکی، باتری‌ها و تجهیزات مخابراتی در معرض خطر ویژه‌ای هستند.

بازی خطرناک

در این شرایط مفسران به دو متغیر اشاره دارند. اول این است که پکن قصد دارد در بحبوحه مذاکرات تجاری، اهرم فشار به دست آورد. دوم پکن صرفا در موضع واکنش به اقدامات اخیر دولت ترامپ، از جمله تغییر در نحوه برخورد با شرکت‌های تابعه در فهرست کنترل صادرات ایالات متحده، قرار دارد. در چنین شرایطی ممکن است رویکرد ایالات متحده زمان‌بندی خاص قوانین چین را تعیین کرده باشد، اما مقیاس پاسخ، نشان‌دهنده واکنش حساب‌شده‌ای است که ناشی از درک ضعف طرف آمریکایی است.

پس از مشاهده اینکه ترامپ به سرعت تعرفه‌های جهانی خود را در ماه آوریل کنار گذاشت، شی احتمالا بدین نتیجه رسیده که ایالات متحده نمی‌تواند یک رویارویی طولانی مدت را تاب آورد. طبق گزارش‌ها، مذاکره‌کنندگان چینی از اینکه طرف آمریکایی تاکنون از حذف تمام تعرفه‌ها و کنترل‌های صادرات فناوری خودداری کرده، امیدوار شده اند. آن‌ها ممکن است بر این باور باشند که با تهدید مجدد تأمین مواد معدنی حیاتی، می‌توانند دولت ترامپ را به مذاکره وادارند.

پیروی از یک سیاست پرهزینه

هر اندازه واکنش ایالات متحده به قوانین جدید چین برجسته باشد. اما ترکش‌های این قوانین می‌تواند برای پکن نیز شدید و مرگبار باشد. چین عادت دارد اقدامات کنترل صادرات را اعلام کند، اما به هر حال اجازه می‌دهد تجارت کالاها تا حد زیادی جریان داشته باشند. در سال 2022، دولت چین فهرستی از فناوری‌هایی را که در نظر داشت کنترل کند، منتشر کرد، از جمله حسگرهای LiDAR مورد استفاده در خودروهای خودران، ابزارهای CRISPR برای ویرایش ژن و تجهیزات مورد استفاده در ساخت پنل‌های خورشیدی. سه سال بعد، تعداد کمی از موارد موجود در این فهرست کنترل شدند. در سال 2023، چین درخواست مجوز برای صادرات گالیوم و ژرمانیوم را صادر و در سال 2024، آنتیموان را به این فهرست اضافه کرد. با این حال، صادرات هر سه مورد ادامه یافته است.

برخی از واردکنندگان به طور دوره‌ای برای دریافت مجوز تلاش کرده‌اند، اما ظاهرا پکن از این الزام برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده کرده تا ممانعت از فروش. سیاست‌گذاران چینی این بار نیز نشان داده‌اند که انعطاف نشان خواهند داد. اگرچه ممکن است شرکت‌های دفاعی غربی از بازار خارج شوند، اما برای سایر خریداران، تاثیر آن احتمالا کمتر خواهد بود. از سوی دیگر، رویکرد هدفمندتر، خطر ناکارآمدی را به همراه دارد. فقط به تجربه ایالات متحده در کنترل صادرات نگاه کنید. اگرچه واشنگتن موفق شده تجهیزات تولید نیمه‌هادی پیشرفته خاص را از چین دور نگه دارد، اما در اجرای کامل محدودیت‌ها در مورد تراشه‌های هوش مصنوعی که پنهان کردن آن‌ها بسیار آسان‌تر از ماشین‌های عظیم تراشه‌سازی است، با مشکل مواجه شده است.

قاچاقچیان از زمان اعمال کنترل‌ها توسط واشنگتن در سال 2022، ده‌ها هزار تراشه را به این کشور وارد کرده‌اند و هواوی از برش‌ها برای سفارش میلیون‌ها تراشه از TSMC استفاده کرده است. ردیابی و اجرای کنترل‌ها بر روی عناصر خاکی کمیاب و آهنرباها در هر کشور، چالشی بسیار بزرگتر از نظارت بر فروش سرورهای حجیم هوش مصنوعی به یک کشور واحد خواهد بود. چین همچنین فاقد دسترسی مالی جهانی به نهادهای نظارتی ایالات متحده است و این امر مجازات متخلفان را دشوارتر می‌کند.

محاسبه نادرست ترامپ

ترامپ جنگ تجاری ناپایدار را تقریبا علیه همه کشورهای جهان آغاز کرد و پس از سقوط سهام و لرزیدن بازار اوراق قرضه، به سرعت عقب‌نشینی کرد. با پایان یافتن وحشت مالی کوتاه‌مدت، دولت ترامپ بارها از ناامیدی خود جهت از سرگیری جریان عناصر خاکی کمیاب خبر داد. پس از آنکه دو طرف به آتش‌بس تجاری رسیدند، طبق گزارش‌ها، سیاست‌گذاران ایالات متحده اقدامات جدید علیه چین را از ترس رویارویی مجدد – که به هر حال از راه رسید – محدود کردند.

تکرار این استراتژی، دستورالعملی برای یک شکست دیگر است. ایالات متحده فراتر از تعرفه‌های نسبتا بالاتر، هیچ دستاورد جدیدی در این آتش‌بس به دست نیاورد: چین صرفا موافقت کرد که کنترل‌های جدید خود را حذف کند. در عین حال، ظاهراً طرف آمریکایی توانایی خود را برای ادامه اقدامات معمول در مسیر امنیت ملی، از کنترل صادرات گرفته تا محدودیت‌های سرمایه‌گذاری، که دولت‌های بایدن و ترامپ قبلاً بدون تشدید چشمگیر تنش از سوی پکن دنبال می‌کردند، محدود کرده است. بعید است که تعرفه‌های یکجانبه این بار پکن را تحت تاثیر قرار دهد، زیرا به همان اندازه به اقتصاد ایالات متحده آسیب می‌رساند.

فرصت‌سازی به سبک واشنگتن

خوشبختانه، ترامپ این فرصت را دارد که در دور دوم، رویکرد هوشمندانه‌تری اتخاذ کند. او در سطح استراتژیک، دو متغیر در اختیار دارد. اول، چین این بار در مسیر تشدید تنش حرکت کرد. به معنای دیگر پکن با حمله به کل جهان به طور همزمان، اشتباه ترامپ را تکرار کرده. این امر هم‌ تواند زمینه را برای واکنش جهانی، هموار تر کند. در عین حال، وضعیت مالی ایالات متحده نسبت به بهار بهتر است.

طبق گزارش‌ها، پکن معتقد است که اگر بازارهای سهام ایالات متحده سقوط کنند، ترامپ عقب نشینی خواهد کرد، اما ماه آوریل، بازار اوراق قرضه متاثر شد، نه سهام. پس از کاهش قیمت‌های خزانه‌داری ترامپ عقب‌نشینی کرد و گفت: «بازار اوراق قرضه بسیار پیچیده است.» این بار، در حالی که سهام به دلیل اخبار مربوط به جنگ تجاری مجدد سقوط کرده، بازده اوراق خزانه دو ساله در پایین‌ترین سطح سه ساله قرار دارد و نقدینگی بالا است. اگر بازار اوراق قرضه آرام بماند، ترامپ فضای بیشتری برای مانور خواهد داشت.

اگر چین قصد دارد از سلاح عناصر کمیاب خود استفاده کند، ترامپ این امکان را دارد تا واکنش خود و گروه هفت را هماهنگ کرده، تو صراحتا اعلام کند که اگر پکن عقب‌نشینی نکند، چه نتایج بالقوه حاصل خواهد شد؛ نتایجی چون محدود کردن فروش به شرکت‌های بزرگ فناوری چینی که همچنان به تامین‌کنندگان خارجی وابسته هستند؛ محدود کردن واردات کالاهای مصرفی کم‌ارزش چینی، برای تهدید اقتصادهای منطقه‌ای وابسته به صادرات چین؛ تعقیب شرکت‌های چینی که نفت روسیه را خریداری می‌کنند؛ و تهدید به اعمال محدودیت بر فروش تراشه‌های پیشرفته مورد استفاده در دستگاه‌های مصرفی، که چین ظرفیت محدودی برای تولید داخلی آن‌ها دارد.

اگر شی شرط می‌بندد که ترامپ قادر به تحمل کاهش بازار سهام نخواهد بود، ایالات متحده و متحدانش باید نشان دهند که چین نیز به اندازه خودشان در خواهند کشید: کارخانه‌های تعطیل شده، قفسه‌های خالی، زنجیره‌های تأمین از هم پاشیده و کارگران اخراج شده، از همین رو می‌توان گفت تصمیم پکن برای رویارویی جهانی، فرصتی به ترامپ داده تا استراتژی شکست خورده خود در قبال چین را اصلاح کند.