صدرنشینی «اصفهان» در تورم سالانه/ لزوم چاره‌اندیشی برای بیکاری، کم‌آبی و فرونشست

به گزارش تجارت نیوز،

استان اصفهان با مساحتی در حدود ۱۰۶ هزار و ۷۸۶ متر مربع و جمعیتی بیش از پنج میلیون نفر در مرکز ایران واقع شده است. مسئولان دولتی و فعالان بخش خصوصی، آمار و ارقام مختلفی را در مورد تولید ناخالص داخلی این استان و جایگاه آن در کشور ارائه کرده‌اند. 

سال گذشته محمدرضا لعل رئیس روابط عمومی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اصفهان، میزان تولید ناخالص داخلی این استان را در سال ۱۴۰۰ (آخرین آمار رسمی اعلام‌شده در زمان انتشار این خبر) حدود ۴۳۵ هزار میلیارد ریال اعلام کرد که تقریباً ۶ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را تشکیل می‌داد و از این لحاظ در جایگاه سوم میان استان‌های مختلف قرار داشت. در عین حال، محمدرضا گل احمد، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی اصفهان، تیر 1402 گفت این استان با سهم ۵.۸ درصدی از GDP کشور، رتبه هفتم را در اختیار دارد. در یکی از جدیدترین اخبار در این زمینه، ناصر یارمحمدیان مدیرکل امور اقتصاد و دارایی استان اصفهان در اردیبهشت سال جاری، رتبه اصفهان را در شاخص جی‌دی‌پی «چهارم» اعلام کرد. در برخی گزارش‌ها نیز سهم این استان از تولید ناخالص داخلی کشور 13 درصد دانسته شده است (ایرنا و ایمنا). 

هر یک از این آمار که صحیح باشد؛ چنان‌که مسئولان می‌گویند، خدمات، صنعت، انرژی و کشاورزی، به‌ترتیب بیشترین سهم را در تولید ناخالص داخلی اصفهان دارند. همچنین حدود ۷۵ درصد جی‌دی‌پی این استان متعلق به ۶ شهرستان «اصفهان»، «مبارکه»، «کاشان»، «لنجان»، «بُرخوار و شاهین‌شهر» و «میمه» است.

وضعیت اصفهان در شاخص‌های اقتصادی

تجارت‌نیوز در ادامه شرایط این استان را در شش شاخص اقتصادی مهم بررسی کرده است که عبارت‌اند از: نرخ تورم، نرخ بیکاری، مشارکت اقتصادی، نسبت اشتغال، ضریب جینی و نرخ فلاکت.

صدرنشینی اصفهان در نرخ تورم سالانه

طبق آخرین گزارش مرکز آمار، نرخ تورم ماهانه، نقطه به نقطه و سالانه اصفهان در مرداد امسال بالاتر از نرخ تورم کل کشور است. در ماه تیر همین شرایط وجود داشت. البته بنا بر این گزارش، نرخ تورم نقطه به نقطه و سالانه در اصفهان روند کاهشی دارد. در عین حال، این استان از نظر تورم سالانه، در دو ماه پیاپی تیر و مرداد، صدرنشین کشور بوده است و بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار، رتبه  هفتم تورم ماهانه را دارد. 

مسئولان استانی مهم‌ترین دلیل رتبه بالای استان اصفهان را در تورم، قیمت مسکن می‌دانند. پس از آن، اقلام پروتئینی، نرخ هتل و رستوران‌ها و خدمات حوزه حمل و نقل و بهداشت و درمان قرار می‌گیرند (تسنیم).

نرخ 2 رقمی و افزایشی بیکاری

اصفهان از جمله استان‌هایی که نرخ بیکاری آنها بالاتر از متوسط کشوری قرار دارد. البته این شاخص، هم در بهار امسال نسبت به بازه مشابه سال گذشته و هم در سال 1402 در مقایسه با سال قبل از آن روند کاهشی داشته اما همچنان بالاتر از میانگین کشوری ایستاده است.

خبرگزاری مهر در یادداشتی به قلم مریم السادات کراری کارشناس اقتصادی، یکی از دلایل مهم این وضعیت را افزایش بیکاری و به ثمر نرسیدن طرح‌های اقتصادی در استان‌ها همجوار و در نتیجه مهاجرت شهروندان آنها به استان صنعتی اصفهان برشمرده است. 

جدول‌ زیر تغییرات نرخ بیکاری را در کشور و اصفهان در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته نشان می‌دهد.

جدول دوم نشان‌دهنده تغییرات سالانه این شاخص است.

روند کاهشی نرخ مشارکت اقتصادی در بهار 1403

نرخ مشارکت اقتصادی که به آن نرخ فعالیت نیز گفته می‌شود، یکی از شاخص‌های مهم اقتصادی است. این شاخص، نسبت جمعیت فعال (اعم از شاغل و بیکار جویای کار) را به جمعیت در سن کار (15 سال و بیشتر) نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، نرخ مشارکت اقتصادی گویای این نکته است که چند درصد افرادی که در سن اشتغال قرار دارند، در عمل شاغل‌اند یا فعالانه دنبال کار می‌‌گردند.

این شاخص در اصفهان در بهار امسال پایین‌تر و در سال 1402 بالاتر از رقم کشوری آن بوده است؛ در عین حال نرخ مشارکت اقتصادی در کل کشور در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته ثابت مانده اما در این کاهشی بوده است. اما در قالب سالانه (مقایسه 1401 و 1402) هر دو صعود را تجربه کردند. 

جدول‌ نخست تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی را در کشور و اصفهان در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته نشان می‌دهد.

جدول دوم نشان‌دهنده تغییرات سالانه این شاخص است.

روند کاهشی نسبت اشتغال در اصفهان 

نسبت اشتغال، شاخص مهم دیگری است که نشان می‌دهد چند درصد جمعیت حاضر در محدوده سن کار، شاغل هستند. این محدوده در ایران 15 سال و بیشتر تعیین شده. نسبت اشتغال در بهار 1403 نسبت به بهار سال گذشته، در کل کشور افزایشی بوده اما در اصفهان روند کاهشی را تجربه کرده است. اما این شاخص در سال 1402 نسبت به سال قبل از آن، هم در کل کشور و هم در اصفهان افزایشی شده بود.

به عبارت دیگر، در کل کشور در بهار امسال، تنها 38 درصد جمعیت حاضر در محدوده سن کار شاغل و مابقی آنها بیکار بوده‌اند؛ در حالی که این آمار در بهار سال گذشته، اندکی کمتر و 37.8 درصد اعلام شده بود. اما این ارقام در اصفهان به‌ترتیب 37.2 و 36.8 درصد بوده است. به این معنا که در بهار امسال، 36.8 درصد جمعیت 15ساله و بیشتر این استان، شاغل بوده‌اند که یک و هشت‌صدم درصد کمتر از بهار سال گذشته است.

اما در سال 1402 نسبت اشتغال در کل کشور با 1.88 درصد افزایش نسبت به سال قبل از آن به 37.9 درصد رسیده. در عین حال، این شاخص در استان اصفهان با سه و 78 درصد افزایش، 38.4 درصد اعلام شده است.

جدول‌ نخست تغییرات نرخ نسبت اشتغال را در کشور و اصفهان در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته نشان می‌دهد.

جدول دوم نشان‌دهنده تغییرات سالانه این شاخص است.

وضعیت بهتر اصفهان از نظر ضریب جینی نسبت به کشور

یکی دیگر از شاخص‌های مهم اقتصادی، ضریب جینی است که میزان نابرابری توزیع درآمد و ثروت در جامعه را نشان می‌دهد. هر چقدر عدد ضریب جینی که بین صفر تا یک است بالاتر باشد، به این معناست که نابرابری بیشتری در توزیع درآمد و ثروت در آن جامعه حکم‌فرماست. صنعتی بودن اصفهان می‌تواند یکی از دلایل این شرایط باشد. 

جدول زیر شرایط ضریب جینی در کل کشور و اصفهان را نشان می‌دهد.

رتبه ششم شاخص فلاکت کشور

استان اصفهان اما از نظر شاخص فلاکت شرایط خوبی ندارد و از جمله استان‌هایی محسوب می‌شود که اعداد بالایی را در این زمینه تجربه می‌کنند. شاخص فلاکت از مجموع نرخ تورم و بیکاری به دست می‌آید و یکی دیگر شاخص‌های مهم اقتصادی محسوب می‌شود.

بر اساس گزارش مرکز آمار، شاخص فلاکت در کل کشور در سال گذشته، 48.8 واحد بوده؛ در حالی که این عدد برای اصفهان حدود ۵۵.۵ اعلام شده است. به گزارش اکوایران، بر این اساس، اصفهان در میان استان‌های کشور رتبه ششم شاخص فلاکت را دارد.

همچنین شاخص فلاکت در زمستان سال گذشته، در کل کشور 49.3 واحد بود اما در اصفهان با سه واحد کاهش نسبت به پاییز، به 54 واحد رسید. در بهار امسال نیز این شاخص برای کل کشور به حدود 44 واحد رسیده؛ در حالی که اصفهان در بین استان‌های با حدود 50.9 واحد فلاکت قرار دارد و از جمله استان‌هایی با بیشترین سطح شاخص فلاکت محسوب می‌شود. به عبارت دیگر اصفهان در رتبه دوم بالاترین نرخ فلاکت قرار گرفته است.

بر این اساس، آن‌گونه که اکوایران گزارش داده است، شاخص فلاکت از سال 1395 تا 1402 در کل کشور 29.5 واحد افزایش یافته؛ در حالی که این میزان در مورد اصفهان حدود 34 واحد بوده است. 

چالش‌های یک استان صنعتی

با وجود واقع شدن بخش مهمی از صنعت کشور در اصفهان، این استان با چالش‌های جدی مواجه است. اصفهان، نقشی جدی در کشاورزی کشور دارد و یکی از بزرگ‌ترین فولادکننده‌های منطقه محسوب می‌شود. در عین حال، استقرار صنایع آلاینده و انرژی‌بر در این استان، اصفهان را با معضل آلودگی، تولید گردوغبار و افزایش بیماری‌های ناشی از آن و همچنین کم‌آبی مواجه کرده است. کشاورزان در شرق و غرب این استان، با بسته شدن دوره‌ای مسیر زاینده‌رود به نبود آب معترض‌اند و در مقاطعی اقدام به تجمع نیز می‌کنند.

ضمن اینکه، برخی شهروندان به عدم توزیع متناسب صنایع در استان و در نتیجه نرخ بالاتر بیکاری در برخی شهرستان‌ها نیز انتقاد دارند. 

در عین حال، محیط کسب و کار نیز در اصفهان از نظر کارآفرینان و فعالان اقتصادی این استان در بهار امسال نسبت به زمستان و مدت مشابه سال قبل بدتر شده است. بر اساس گزارش اتاق ایران، نمره محیط کسب و کار اصفهان 6.17 واحد است که بالاتر از میانگین کشوری قرار دارد و نسبت به فصل قبل 1.18 درصد و نسبت به بهار 1402، در حدود 4.79 درصد تغییر داشته (مثبت بودن درصد تغییرات به معنای بدتر شدن وضعیت نسبت به دوره گذشته است.)

کم‌آبی، فرونشست و مهاجرت

از سوی دیگر، فرونشست زمین در سال‌‌های اخیر به معضلی اساسی در اصفهان تبدیل شده است و ساختمان‌های و بناهای مختلف از جمله مدارس و آثار تاریخی مهم در این استان در خطر قرار دارند.

اخیرا، محمد درویش فعال و کنشگر محیط زیست، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز هشدار داده است بر اساس پژوهش‌های موجود، اصفهان خوش‌بینانه در سال ۱۴۱۸ و بدبینانه در سال  ۱۴۰۹ باید تخلیه شود. همین امروز نیز ناترازی آب به عاملی برای مهاجرت اهالی اصفهان به دیگر استان‌ها تبدیل شده است.  

لزوم خودداری از تاسیس صنایع جدید انرژی‌بر

همین چالش‌ها باعث شده است برخی از کارشناسان بر لزوم خودداری از استقرار هرگونه صنعت جدید انرژی‌بر در استان اصفهان تاکید می‌کنند. همچنین چالش‌های مرتبط با تامین آب برای کشاورزی نیز تعریف معیشت جایگزین را برای در مناطقی از استان الزامی کرده است. 

برخی مسئولان استان اعلام کرده‌اند در برنامه‌ریزی‌های جدید اقتصاد اصفهان بر پایه گردشگری و صنایع دانش‌بنیان تعریف شده است. این در حالی است که اخیراً خبرگزاری مهر از رکود هتل‌سازی در این استان گردشگرپذیر خبر داده. بر اساس این گزارش، هتل‌سازی در اصفهان به دلایل مختلف چون گرانی زمین و کاهش گردشگران ورودی با رکود مواجه است. 

به گزارش تجارت‌نیوز، اصفهان برای خروج از چالش‌های جدی در حوزه محیط زیست به برنامه‌ریزی دقیق برای تعریف معیشت جایگزین نیاز دارد؛ در حالی که همچنان برخی از مسئولان این استان به دنبال اجرای طرح‌هایی برای انتقال آب از استان‌های همجوار هستند. 

برای اطلاعات بیشتر، مطالعه دو گزارش معیشت جایگزین تعریف نشود، اعتراض کشاورزان شرق اصفهان ادامه می‌یابد و خطر آب شیرین کن ها برای معیشت مردم هرمزگان پیشنهاد می‌شود.