دولت باید وقت و انرژی خود در بخش برق را صرف کاهش اتلاف شبکه کند

به گزارش تجارت نیوز، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، در افتتاحیه همایش بین‌المللی سرمایه‌گذاری و تامین مالی صنعت نفت، گاز و پتروشیمی در روز دوشنبه 5 آبان با بیان اینکه «بدون اصلاحات در حوزه انرژی، اصلاح اقتصادی ممکن نیست»، گفت: «ابتدا باید ساختار انرژی کشور اصلاح شود تا بقیه اصلاحات نتیجه دهد. یکی از ریشه‌های ناکارآمدی، ناهماهنگی در قیمت‌های نسبی است. واقعی‌سازی قیمت‌ها به معنای افزایش بی‌ضابطه نرخ‌ها نیست؛ بلکه باید مسیر اصلاح به‌گونه‌ای باشد که نخستین منفعت آن مستقیما به مردم برسد، نه دولت. در این فرآیند، تمرکز ما باید بر اصلاح مصرف باشد، نه صرفا تولید.»

وی تاکید کرد: «اصلاح مصرف انرژی یک فرصت بزرگ اما پرریسک است؛ اگر با عقل جمعی و مشارکت مردم پیش برویم، می‌تواند به منبعی برای سرمایه‌گذاری و تحول اقتصادی تبدیل شود. خام‌سوزی انرژی اگر از خام‌فروشی بدتر نباشد، کمتر هم نیست.»

با توجه به اظهارات قالیباف این نکته به ذهن می‌رسد که اصلاحات انرژی دقیقا به چه معناست و آیا می‌توان این اصلاحات را مقدمه‌ای بر اصلاحات اقتصادی دانست؟

در همین زمینه تجارت‌نیوز با فرهاد شهرکی، نائب رئیس کمیسیون انرژی مجلس، گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه می‌خوانید.

***

اگر سازمان بهینه‌سازی و راهبرد انرژی به‌موقع تشکیل می‌شد، می‌توانست نقش موثری در بهینه‌سازی مصرف ایفا کند

*برای انجام اصلاحات در حوزه انرژی چه اقداماتی باید انجام داد؟

اولا لازم است هر چه سریع‌تر سازمان بهینه‌سازی و راهبرد انرژی تشکیل شود؛ زیرا این سازمان ماموریت‌ها و رسالت‌های بسیار مهمی دارد. مطابق آنچه در برنامه هفتم آمده و کمیسیون انرژی بر آن تاکید داشت، این سازمان باید زیر نظر رئیس ‌جمهوری باشد. متاسفانه به‌دلیل رفت‌و‌برگشت اولیه به سمت زیرمجموعه سازمان برنامه و بودجه و سپس بازگشت به مسیر اصلی به‌واسطه فشار کمیسیون و ریاست مجلس، حدود یک سال فرصت را از دست دادیم. مطمئن بودیم که اگر این سازمان به‌موقع تشکیل می‌شد، می‌توانست نقش موثری در بهینه‌سازی مصرف ایفا کند.

افزایش تولید در کنار بهینه‌سازی مصرف اهمیت دارد

به‌علاوه، باید توجه داشت که در کنار بهینه‌سازی مصرف، افزایش تولید نیز اهمیت دارد. اما در کوتاه‌مدت بخشی از مشکلات با بهینه‌سازی مصرف قابل‌حل است، اما نباید از افزایش تولید غافل شد. اعتقاد ما این است که اگر این سازمان تشکیل شود و ماموریت‌ها و رسالت‌های خود را انجام دهد، می‌تواند نقش بسیار کلیدی ایفا کند.

خبر خوش آن است که در چند جلسه که از زمان ابلاغ آیین‌نامه اجرایی رئیس‌جمهور تشکیل شد و مقرر شده بود کمیته‌ای تعیین گردد، ما نیز حضور داشتیم. آیین‌نامه‌ خوبی در حال تنظیم است و تا جایی که مطلع هستم، نهادهای مختلف حاضر در جلسه آن را تایید کرده‌اند و منتظر تصویب در هیات‌دولت است. پس از تصویب و اجرای آیین‌نامه قطعا اتفاقات خوب رخ می‌دهد.

بهینه‌سازی از نیروگاه‌ها آغاز می‌شود و تا زنجیره نهایی مصرف امتداد دارد

می‌خواهم تاکید کنم که بهینه‌سازی از نیروگاه‌ها آغاز می‌شود و تا زنجیره نهایی مصرف امتداد دارد. در این روند نگاه ویژه‌ای به اقشار کم‌درآمد شده است؛ ما بر این باوریم که اقشار کم‌درآمد جزو مصرف‌کنندگان عمده نیستند و باید مورد حمایت قرار گیرند. در عین حال، جاهایی که مصرف ناعادلانه وجود دارد باید با دقت مورد توجه قرار گیرند.

در استان سمنان یک پایلوت یا طرح آزمایشی اجرا شده و با دقت بررسی شده است. استان سمنان به‌دلیل تنوع اقلیم، شامل مناطق سرد، معتدل و گرم انتخاب شده و اطلاعات میدانی مناسبی به‌دست آمده است که می‌تواند در زمان اجرا جمع‌بندی مفیدی برای کشور فراهم سازد.

باید وزارت انرژی شکل گیرد تا برخی از مشکلات و نا‌هماهنگی‌ها، به‌ویژه بین وزارت نیرو و وزارت نفت کمرنگ شود

نکته دوم این است که باید وزارت انرژی شکل گیرد تا برخی از مشکلات و نا‌هماهنگی‌ها، به‌ویژه بین وزارت نیرو و وزارت نفت در تامین سوخت و مسائل دیگر، رفع شود؛ مسائلی که گاه وقت و انرژی زیادی از دولت و مجلس و کمیسیون انرژی می‌گیرند تا هماهنگ شوند. در کمیسیون، هم‌اکنون وقت خود را صرف بررسی دستورالعمل‌ها می‌کنیم. امیدواریم که در دولت بعدی وزیر پیشنهادی برای این وزارتخانه داشته باشیم. زیرا در این دولت قرار نیست تغییری رخ دهد و وزارتخانه جدیدی تشکیل شود.

بنابراین احتمالا تاکید رئیس مجلس بیشتر معطوف به بحث بهینه‌سازی و عادلانه‌سازی یارانه انرژی و نیز اجرای برنامه هفتم و فصول مرتبط با انرژی بوده است.

باید در بخش برق اعتمادسازی رخ دهد تا بخش خصوصی وارد میدان شود

*علاوه بر مساله مصرف، در زمینه تولید برق، گاز و نفت چه اقداماتی باید انجام گیرد؟

باید در بخش برق اعتمادسازی رخ دهد تا بخش خصوصی وارد میدان شود. برای اعتمادسازی، لازم است مطالبات نیروگاه‌های خصوصی پرداخت شود و در قیمت‌گذاری‌ها جذابیت ایجاد یا تقویت شود تا بخش خصوصی تمایل به سرمایه‌گذاری در تولید پیدا کند. این سرمایه‌گذاری می‌تواند در سبد انرژی شامل انرژی‌های تجدیدپذیر (بادی، خورشیدی) و نیز در بخش حرارتی باشد.

در برنامه هفتم بر نیروگاه‌های با راندمان بالا با کلاس F یا G تاکید شده است تا راندمانی حدود ۵۵ درصد داشته باشند؛ این‌ها فناوری‌های سطح بالا هستند و طبیعتا بخش خصوصی باید در این زمینه فعال شود. اخیرا نیز مپنا توربین جدید رونمایی کرده و امیدواریم با کمک بخش خصوصی و از طریق اعتمادسازی، بخش خصوصی وارد میدان شود و بتواند ناترازی بین مصرف و تولید را در یک بازه زمانی معقول، که قطعاً زمان بسیار کوتاهی نخواهد بود، جبران کند.

بر اساس برنامه هفتم باید اتلاف شبکه تولید و توزیع کاهش پیدا کند / در دنیا شبکه‌ها معمولا در اختیار دولت‌هاست و دولت باید تمام وقت و انرژی خود را صرف کاهش اتلاف شبکه کند

در سمت شبکه نیز باید اتلاف تولید و توزیع کاهش یابد زیرا اتلاف بالایی در این حوزه‌ها وجود دارد؛ بر اساس برنامه هفتم باید اتلاف شبکه تولید و توزیع کاهش پیدا کند. شبکه توزیع به طور عمده داخلی است. در شبکه توزیع وابستگی به خارج از کشور نداریم؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد راهکار ساده‌تری برای بهبود باشد. باید تصریح کرد که شبکه‌ها در اختیار دولت هستند؛ دولت از منظر ما باید مسئول زیرساخت‌ها باشد، اما تولید نباید دولتی بماند و دولت نقش نظارتی ایفا کند.

در حال حاضر در بخش تولید نیز دخالت‌هایی مشاهده می‌شود. واقعیت این است که در دنیا شبکه‌ها معمولا در اختیار دولت‌هاست و دولت باید تمام وقت و انرژی خود را صرف کاهش اتلاف شبکه کند که این کار می‌تواند بخشی از ناترازی ما را کاهش دهد.

منابع عظیم نفت و گاز در اختیار داریم / اگر اعتماد به‌طور واقعی ایجاد شود، کمبود سرمایه در این بخش نخواهیم داشت

در حوزه نفت نیز باید افزایش تولید حاصل شود. در صنایع بالادستی نفت، سودآوری بسیار بالاست؛ باید به‌نوعی اعتمادسازی صورت گیرد تا مردم سرمایه‌های خود که به شکل دلار یا طلا نگهداری می‌کنند را وارد این حوزه کنند. به‌دلیل نبود اعتماد به سیستم بانکی و بورس، به دلیل این که مردم بارها شاهد از دست رفتن سرمایه‌های خود بوده‌اند؛ سرمایه‌های مردم به طور عمده به شکل طلا و دلار نگه‌داری می‌شود. اگر در صنایع بالادستی اعتماد ایجاد شود و مردم سرمایه‌های خود را به این سمت آورند، شاید بالاترین سود و بازدهی‌ها را خواهیم دید. منابع عظیم نفت و گاز در اختیار داریم؛ اگر اعتماد به‌طور واقعی ایجاد شود، کمبود سرمایه در این بخش نخواهیم داشت.

هرگونه تعلل در سرمایه‌گذاری، برداشت، فشارافزایی و مسائل فنی می‌تواند موجب از دست‌ رفتن ثروت ملی شود

هرچه دیرتر وارد این عرصه شویم، زمان را از دست داده‌ایم و در بسیاری موارد متحمل ضرر و زیان می‌شویم؛ خصوصا در میادینی که با ۱۵ کشور مشترک هستند و برای کشور حیاتی به شمار می‌روند. هرگونه تعلل در سرمایه‌گذاری، برداشت، فشارافزایی و مسائل فنی می‌تواند موجب ازدست‌رفتن ثروت ملی شود.

بنابراین، مهم‌ترین اقدام دولت در این بخش، بازگرداندن اعتماد مردم برای سرمایه‌گذاری در بخش بالادستی است. شرکت‌های خوبی در داخل وجود دارند که می‌توانند با بهره‌گیری از مشاوران و شرکت‌های بین‌المللی و از طریق همکاری، در این بخش فعال شوند؛ لذا بازگرداندن اعتماد، مهم‌ترین کار دولت است.

دولت اختیار افزایش قیمت حامل‌های انرژی را دارد و می‌تواند بدون مجوز مجلس اقدام کند

*به جز اقداماتی که در زمینه تولید و مصرف باید انجام گیرد، در حوزه قیمت حامل‌های انرژی چه اقداماتی در دستور کار دولت قرار دارد؟

دولت به طور قانونی این اختیار را دارد و می‌تواند بدون مجوز مجلس اقدام کند، اما تا زمان نگارش این صحبت‌ها در کمیسیون انرژی هیچ اراده یا برنامه‌ای از سوی دولت مشاهده نکردیم که حتی به‌عنوان نظرسنجی یا اطلاع‌رسانی مطرح باشد؛ بنابراین نمی‌توانم درباره دولت ذهن‌خوانی انجام دهم. با وجود این باید پذیرفت که بخش عمده‌ای از منابع مالی و ارزی ما صرف واردات سوخت می‌شود که قابل‌قبول نیست.

مردم از دسترسی به خودروهای کم‌مصرف محروم مانده‌اند /خودروهای موجود در بازار داخلی دارای مصرف بالا و قیمت‌های بسیار بالا هستند

نکته دیگری که وجود دارد این است که سیستم حمل‌ونقل و خودروهایی که تولید می‌شود، مصرف بسیار بالایی دارند؛ بنابراین نمی‌توان بار را بر دوش مردم گذاشت، زیرا ماشین‌آلات چندین برابر میانگین جهانی مصرف سوخت دارند و مردم نقشی در این موضوعات نداشته‌اند. مردم از دسترسی به خودروهای کم‌مصرف محروم مانده‌اند و در عین حال خودروهای موجود در بازار داخلی دارای مصرف بالا و قیمت‌های بسیار بالا هستند.

مردم می‌گویند یارانه سوخت متناسب با میزان مصرف آنها گرفته می‌شود

مردم می‌گویند یارانه سوختی که بارها بهانه می‌شود، به صورت یک‌جا از آنها در قیمت خودروهای داخلی و متناسب با میزان مصرف آنها گرفته می‌شود. وقتی قیمت یک خودرو و میزان مصرف بنزین آن در کشورهای همسایه حدود ½ قیمت و میزان مصرف خودرو در داخل ایران است، اگر این مابه‌التفاوت محاسبه شود طوری به نظر می‌رسد که انگار قیمت سوخت به صورت یکجا از مردم گرفته شده است.

بنابراین منتی نباید بر سر مردم گذاشت. دسترسی به خودروهای کم‌مصرف و با قیمت مناسب محدود شده و خودروهایی که در اختیار مردم قرار گرفته‌اند هم از حیث قیمت و هم مصرف در وضع مناسبی نیستند. این نقض غرض است. از یک‌سو از مردم انتظار داریم که مصرف سوخت را کاهش دهند و از سوی دیگر خودروهای کم‌مصرف و با قیمت مناسب در اختیارشان قرار نگرفته است. به جای این که با علت‌ها برخورد کنیم، با معلول‌ها برخورد کرده‌ایم.

سال‌ها از صنعت خودروسازی حمایت کرده‌ایم، اما این صنایع هنوز نتوانسته‌اند به‌طور مستقل روی پای خود بایستند. ادامه این حمایت‌ها راه به جایی نمی‌برد. بیش از 40 سال از خودروسازها حمایت شد، اما در درآمدزایی یا صادرات کمک به کشور نکرد. تنها به مردم خود خودروهایی عرضه شد که هم در زمینه سوخت بی‌کیفیت هستند و هم در موضوع حوادث رانندگی بی‌کیفیت هستند. تلفات جاده‌ای در سال بسیار بالاست و بخش عمده آن مربوط به کیفیت خودروهای داخلی است.

یکی از بحث‌هایی که در راستای کاهش واردات بنزین می‌توان انجام داد آن است که خودروسازها در رقابت بین‌المللی در بازار داخلی شرکت کنند. اگر شرکت‌های بین‌المللی معتبر اجازه ورود به بازار داده شود و رقابت شکل گیرد، محصولات با مصرف پایین‌تر و قیمت مناسب، از جمله خودروهای هیبریدی، می‌تواند وارد بازار شود و به نفع مردم و کشور باشد. این اقدام می‌تواند در کاهش آلودگی شهرها، کاهش مصرف سوخت، کاهش واردات سوخت و ارتقای رضایت مردم نقش داشته باشد.

مردم واقعا ناراضی هستند که حکمرانی ما نتوانسته موضوعاتی نه چندان پیچیده مانند رفع وضعیت رانتیِ شرکت‌های خودروساز را حل کند

مردم واقعا ناراضی هستند که حکمرانی ما نتوانسته است موضوعاتی نه چندان پیچیده مانند رفع وضعیت رانتیِ شرکت‌های خودروساز را حل کند. رئیس ‌جمهوری می‌تواند با توجه به این موضوعات در کوتاه‌مدت هم ساماندهی کند و هم باعث خوشحالی مردم شود. این اقدامات می‌تواند سرمایه اجتماعی لازم برای انجام تغییرات دیگر را فراهم آورد.

همه نهادهای نظارتی معتقدند آنچه از مرزهای شرقی یا جنوبی خارج می‌شود، متناسب با میزان مصرف استان‌های محل خروج نیست

*در کنار بحث خودرو که مطرح کردید، موضوع قاچاق تا چه اندازه در ناترازی انرژی اثرگذار است؟

همه نهادهای نظارتی معتقدند آنچه از مرزهای شرقی یا جنوبی خارج می‌شود، متناسب با میزان مصرف استان‌های محل خروج نیست. به‌عنوان مثال، مصرف سوخت در استان سیستان و بلوچستان برای مصارف کشاورزی و حمل‌ونقل شاید یک‌دهم مقداری باشد که گزارش می‌شود قاچاق می‌شود؛ این بدین معناست که سوخت از نقاط مختلف کشور جمع‌آوری و به آنجا منتقل شده و سپس خارج می‌گردد. همواره توقع می‌رود که برخورد در استان‌های مرزی صورت گیرد، در حالی‌که باید از سرچشمه این مسیرها جلوگیری شود.

نهادهای متعددی در برخورد با پدیده قاچاق وجود دارد، اما در استان‌های مختلف هیچ تحرکی ندارند / زمانی که به سیستان و بلوچستان می‌رسد هم به مردم انگ زده می‌شود و هم فشار مضاعف به نیروهای امنیتی و انتظامی وارد می‌شود که چرا جلوی قاچاق را نمی‌گیرند

من می‌خواهم بگویم که نهادهای متعددی که در برخورد با این پدیده وجود دارد، اما در استان‌های مختلف هیچ تحرکی ندارند و زمانی که به سیستان و بلوچستان می‌رسد هم به مردم انگ زده می‌شود و هم فشار مضاعف به نیروهای امنیتی و انتظامی وارد می‌شود که چرا جلوی قاچاق را نمی‌گیرند. به‌نظر می‌رسد شبکه‌هایی منظم و ساختارمند، سوخت را از استان‌های مرکزی و نقاط دیگر کشور گردآوری و به سمت مرزها هدایت می‌کنند.

باید از سرچشمه‌ها اقدام و جلوی خروج سوخت گرفته شود

بنابراین انتظار این‌که تنها در استان‌های مرزی به‌تنهایی بتوان این مشکل را حل کرد، منطقی نیست؛ نمی‌توان عددهایی مانند ۲۵ میلیون لیتر در روز را تنها در استان‌های جنوبی و شرقی مدیریت و از آن‌جا مقابل قاچاق ایستادگی کرد. باید از سرچشمه‌ها اقدام شود و جلوی خروج سوخت گرفته شود و اجازه رهنمون کردن آن به سمت مرزهای کشور داده نشود.

اگر واقعا اراده‌ای برای مقابله با شبکه‌های قاچاق سوخت وجود دارد، باید از استان‌های مرکزی آغاز کنند

نکته بسیار مهمی که به‌نظر من نادیده گرفته شده و امیدوارم از سر عمد نباشد، این است که همواره نگاه معطوف به برخورد در مرزها شده و نه به قطع جریان از مبدا؛ در حالی‌که اگر یک سیل شروع شود، کنترل آن در پایین‌دست بی‌فایده است. باید ابتدا درزها و شکاف‌ها در نقاط ابتدایی بسته شود تا جریان قاچاق از سرچشمه مهار شود. اگر واقعا اراده‌ای برای مقابله با شبکه‌های قاچاق سوخت وجود دارد، باید از استان‌های مرکزی آغاز کنند.

برای مطالعه بیشتر گزارش رئیس مجلس اصلاحات اقتصادی را به اصلاحات در حوزه انرژی موکول کرد! را در تجارت‌نیوز بخوانید.